Alþýðublaðið - 24.05.1950, Síða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. maí 1950.
tJtgefandi: Aljiýðuflokkuriun.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Fingfréttir: Helgi Sæmundsson,
Riístjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Aiþýðuprentsmiðjan h.f.
eða nýlf sfeigufag?
ÞVÍ VAR YFIR LÝST, er
gengi krónunnar var lækkað,
að með þeirri ráðstöfun ætti að
gera tvennt: rétta við hag út-
flutningsatvinnuveganna, alveg
sérstaklega bátaútvegsins, og
koma jafnvægi á þjóðarbú-
skapinn, fyrst og fremst á ut-
anríkisviðskiptin. En í dag,
rúmum tveimur mánuðum eft-
ir gengislækkunina, leikur það
ekki á tveimur tungum, að
hvort tveggja hafi mistekizt
Bátaútvegurinn er mun verr
stadaur gn fyrir gengislækk
unina. Fiskverðið, sem talið
var að hækka myndi úr 75 aur-
um upp í 93, hefur ekkert
hækkað, en tilkostnaður við út-
gerðina hins vegar stórkost-
lega vegna verðhækkunarinn-
ar á öllum innfluttum reksturs
vörum hans. Og áhrifin á utan-
ríkisviðskiptin háfa alveg orð-
ið öfug við þaS, sem til var ætl-
azt, og gj^ídeyrisskorturinn
og vöruskorturinn aldrei verið
eins tilfinnanlegur og í dag
Frjáls verzlun, s'/n lofað var í
kjölfar gengislækkunarinnar og
bæta átti mörg mein, virðist
eiga langt í land.
'i’
Ekkert af þessu’.hefur komið
Alþýðuflokknum á óvart. Hann
barðist gegn gengislækkuninni
einmitt vegna þess, að hann
hafði aldrei neina trú á því, að
hún næði tilgangi sínum, en
taldi hana hins vegar hið hróp-
legasta ranglæti gagnvart
launastéttum landsins. Hins
vegar leynir það sér ekki, að
borgaraflokkarnir, sem að
gengislækkuninni stóðu, eru
komnir í hinn mesta vanda og
vita vart sitt rjúkandi ráð
Heyrist það oftar og oftar
nefnt, að þeir sjái nú ekki aðra
leið út úr ógöngunum en þá, að
halda áfram á óheillabrautinni
og lækka gengi krónunnar á ný.
Og sjálfsagt hefur eitthvað slíkt
vakað fyrir atvinumálaráðherr-
anum, Ólafi Thors, er hann lét
svo um mælt í útvarpsumræð-
unum á alþingi á dögunum, að
það væri engan veginn víst, að
gengislækkunin, sem gerð var,
nægði til þess að ná tilgangi
hennar.
Alþýðuflokkurinn varaði
undir þinglokin mjög alvarlega
við því að grípa til nýrrar geng-
islækkunar, sem aðeins myndi
gera illt verra. Alþýðuflokkn-
um er það fullkomlega Ijóst, að
nýrra ráðstafana er þörf til þess
að tryggja afkomu bátaútvegs-
ins og útflutningsatvinnuveg-
anna yfirleitt, eftir að gengis-
lækkunin hefur misheppnazt
svo herfilega, sem raun ber
vitni; en hann telur nýja geng-
islækkun í því skyni ekki korna
til mála.
Þingmenn Alþýðuflokksins
gerðu í þinglokin tilraun til
þess að koma nokkru viti fyrir
gengislækkunarflokkana í
þessu efni með því að bera
fram tillögu til þingsályktunar
um skipun milliþingauefndar
til þess „að athuga skipulag og
rekstur útflutningsatvinnuveg-
anna og gera tillögur um, á
hvern liátt hægt sé að lækka
reksturskostnað þeirra með
breyttum sldpulagsháttum og
vinnuaðferðum“. Bentu þeir í
greinargerð fyrir þessari tillögu
á, að vafalaust mætti bæta af-
komu útflut.ningsatvinnuveg-
anna og samkeppnishæfni á er-
lendum markaði verulega með
slíkum ráðstöfunum. Leikur
það og ekki á tveimur tungum,
að skipulag þessara atvinnu-
vega, og þá ekki hvað sízt báta
útvegsins, er nú með þeim
hætti, að það gerir frumleiðslu
kostnað og stjórnarkostnað
mun meiri, en hann þyrfti að
vera. Fyrirtækin eru of mörg
og of smá; í innkaupum á
rekstrarvörum þeirra ríkir
skipulagsleysi, en mörg verða
þau að burðast með dýra for-
stjóra, sem fyrirtækjunum er
ofviða að bera. En öllu þessu
mætti kippa í lag með skyn-
samlegri og tímabærri" endur-
skipulagningu þessara atvinnu
vega.
Hér er Um allt aðrar, vitur-
legri og varanlegri ráðstafán-
ir að ræða, en gengislækkun,
til þess að tryggja afkom'u báta
útvegsins og annarra útflutn-
ings atvinnuvega þjóðarinnar.
En það er til dæmis - um það,
hve gersamlega heillum horfn-
ir borgaraílokkarnir hér á
landi eru, að þeir báru ekki
gæíu til þess að samþykkja
þingsályktunartillögu Alþýðu-
flokksins. Svó starblindir eru
þeir, að þeir fengust ekki einu
sinni til þess að ræða hana.
Þinginu var slitið án þess að
hún væri tekin á dagskrá.
Skipulagsleysið og öngþveitið
i útflutningsatvinnuvegunum á
þ: V>ig bersýnilega að halda
áfram, og alþýðan að borga
brúsann, sennilega með nýrri
gengislækkun.
En sá reikningur er að vísu
gerður án alþýðunnar. Og það
er öldungis évíst, að hún kæri
sig nokkuð um að greiða hann.
Áðaifundur Kaup-
félags verkamanna
á Akureyri
Frá fréttaritara Alþýðubl.
AKUREYRI.
AÐALFUNDUR Kaupfélags
verkamanna á Akureyri var
haldinn 12. þessa mánaðar.
Hagur félagsins er góður, og
var vörusala aðeins meiri en
árið 1948. Sjóðir félagsins uxu
og var félagsmönnum úthlutað
3% af ágóðaskyldri vöru í
stofnsjóð.
Félagsmenn voru í ársbyrj-
un 342, en í árslok voru þeir
orðnir 419, og margir hafa
gengið í félagið frá því um nýj-
ár.
í stjórnina var kosinn Hall-
ór Friðjónsson, endurskoðandi
félagsreikninga Albert Sölva-
son og varaendurskoðandi Að-
alsteinn Stefánsson, allir end-
urkosnir. Fulltrúar á aðalfund
SÍS voru kosnir Erlingur Frið-
jónsson og Sigurður Kristjáns-
son, og varamenn Bragi Sigur-
jónsgon og Jón M. Árnason.
HAFR.
Þegar Gullfoss gamli kom — og sá nýi.
Bréf um skipið.
. BOLVÍ KIN G AFÉL AGIÐ í
Reykjavík hefur gefið út
minningarrit um síra Pál Sig-
urðsson sóknarprest í Bolung-
arvík, sem lézt í Reykjavík í
fyrrasumar. Höfundur ritsins
er Jóhann Bároarsort, en for-
mála ritar Jens K. Níelsson
kennari. Ritið er rúmar 40 blað
síður að stærð, smekklega út-
gefið.
ÞAÐ VAR GAMAN að vera
út í Örfirisey á laugardaginn og
sjá fossana fjóra sigla út iil
rnóts við Gullfoss. Enn meira
gaman var að koma þangað aft-
ur og sjá skipin fimrn sigla inn
og Gullfoss fyrstan svo glæsi-
legan, sem hann var. Fólk fagn
aði líka skipinu af alhug, enda
er það rétt, að Gullfoss hinn nýi
er staðfesting þeirra vona, sem
aðeins rættust að nokkru þegar
gamli Gullfoss sigldí fyrsta siin
hér í liöfn.
GAMALL MAÐTJR, sem stóð
við hlið mér á hafnarbakkanum
þegar skipið var að leggjast upp j
að, sagði: „Ekki er fögnuðurinn
eins mikill nú og hann var þeg-
ar gamli Gullfoss kom liingað
fyrst, það var eftirminnileg
Etund“. Ekki gat ég dæmt um
það, því að þá var ég ekki við-
staddur, en fólk var nú kátt og
ég varð ekki var við neinn er
ekki tæki þátt í húrrahrópun-
um "þarna á hafnarbakkanum.
NOKKUR GAGNRYNI hefur
mætt þessu glæsilega skipi. Þó
ekki skipinu sjálfu, heldur áætl
unrim stjórnarinnar um fyrsta
hlutverk skipsins. Ég hef feng-
ið nolckur bréf um þetta efni og
birti ég í dag aðeins eitt þeirra.
Eftir yfirlýsingu, sem stjörn Eim
skipafélagsins hefur nú birt, er
þessi gagnrýni einna helzt sú,
að skipið eigi að fara með f jölda
gesta í hringferð. En þetta er
ekki rétt, eftir því sem segir í
yfirlýsingu stjórnarinnar. Gest-
irnir verða aðeins 4—6 og er
það ekki tiltökumál. Bréfið, sem
Minjagripir og góðar gjafir,
SYNING SÚ, sem heimilisiðn-
aðarfélag íslands og ferðaskrif
stofan gangast fyrir í Málar-
anum um þessar mundir, er
hin athyglisverðasta. Það,
sem þar er sýnt, er bæði list
og iðnaður, og ekki við hæfi
burgeisa einna vegna verðs,
heldur hentugar smágjafir al-
þýðu manna, og ofan á allt
bætist, að munirnir geta vel
aflað þjóoinni gjaldeyris-
tekna.
FERÐASKRIFSTOFAN hefur
fundið mjög til þess, að hér
á landi hefur lítið af hentug-
um minjagripum verið fáan-
legt, og hefur verzlunin, sem
slíka muni á að selja á Kefla-
víkurflugvelli, verið ömurlegt
dæmi um lítið úrval af rándýr
um gripum. Forstöðumenn
ferðaskrifstofunnar hafa ein-
sett sér að bæta úr þessu og
því hafa þeir í samvinnu við
heimilisiðnaðarfélagið efnt
til samkeppni um minjagripi.
Árangurinn er einstaklega góð
ur og kemur mörgum á óvart.
Mikill fjöldi muna barst og
eru margir þeirra hinir smekk
legustu, sem jafnast á við
minjagripi hvar sem er í heim
inum. Verðið á þeim er ekki
úr hófi fram, og mun í mörg-
um tilfellum geta lækkað veru
lega, ef framleiðsla hæfist á
slíkum munum í stórum stíl.
ÞAÐ ER VANDI að útbúa
minjagripi fyrir ferðamenn.
Þeir verða að vera svo til al-
veg íslenzkir og algerlega ís-
lenzk vinna. Þeir seljast bet-
ur, ef þeir minna beinlínis á
landið með korti eða ein-
hverri mynd eða lítilli áletr-
un. Þó er þetta engan veginn
skilyrði. Umfram allt verða
munirnir að vera snotrir og
listrænir og bera vott þroska
og smekkvísi. Öll þessi skil-
yrði eru uppfyllt í ríkum mæli
af munum á sýningunni í Mál
aranum. Þeir eru margir hverj
ir fagrir, Iitlir (en það er
hentugt á öld flugvélanna),
minna á réttan hátt á landið
og verðið virðist í flestum til
fellum viðráðanlegt, þótt það
mætti lækka nokkuð.
ÞESSIR GRIPIR, leirmunir,
glermunir, trémunir, ullar-
munir og fleira, eru þó ekki
aðeins ánægjulegir minja-
gripir. Þetta eru snotrir grip-
ir, sem marga landsmenn mun
fýsa að eignast. Þarna var
fjöldinn allur af munurn, sem
kosta innan við 30 krónur,
sem eru hinir hentugust til
gjafa, og hinir dýrari, sem
flestir útheimta meiri handa
vinnu, eru einnig tilvaldir til
slíkra nota. Allt þetta þarf að
láta framleiða í allstórum stíl
og ferðaskrifstofan þyrfti að
opna á góðum stað minjagripa
verzlun, sem einnig mundi
verða eins konar gjafaverzl-
un fyrir landsmenn sjálfa um
leið. Mundi gott framboð
hinna ódýrari muna á þessari
sýningu létta nokkuð vöru-
skortinn til gjafa, til dæmis
um jólaleytið, og verðið get-
ur einnig verið nokkru lægra
en hið brjálaða gjafaverð,
sem hér tíðkast. Ferðaskrif-
stofan ætti að geta haft tekj-
ur af slíkri verzlun og þanriig
stuðlað að efnahagslegu sjálf-
stæði sínu.
ÞAÐ ER ÁNÆGJULEGT að
skoða sýningu minjagrip-
anna. Það skín hugvitsemi
og vinnugleði út úr munun-
um, og þarna eru auðsýnilega
að verki listamenn, sem ekki
telja sér trú um að þeir séu
neinir snillingar (en eru það
þó, sumir) og vinna auðsýni-
lega fyrst og fremst vegna
starfsgleðinnar einnar.
cg birti þrátt fyrir- þetta er svo
hljóðandi.
HLUTHAFI SKRIFAR: „Nú
er komið til landsins okkar feg-
usta fley, Gullfoss hinn nýi.
íylgja skipinu áreiðanlega góð
ar óskir frá öllum íslendingum.
Við vonum að það verði okkur
til gæfu og gengis í framtíðinni.
ÞEGAR EIMSKIPAFÉLAGIÐ
var nýstofnað var ég á ferming-
araldri. í fermingargjöf var mér
gefið hlutabréf í félaginu, sú gjöf
gladdi mig mest. Hún vakti hjá
mér fagnaðarkennd og hlýhug í
garð þessa nýstofnaða félags, og
hefur þessi hlýhugur ekki dofn
að með árunum, heldur þvert á
móti. Þegar Gullfoss hinn nýi
sigldi inn höfnina í gær, greip
mig sama fagnaðarkenndin og á
fermingardaginn minn þegar
mér var gefið hlutabréfið.
ÞAÐ ER MÁL MANNA að
Éimskipafélagio hafi vsrið rek-
ið með fyrirhyggju og dugnaði,
og hafi þeir menn þökk fyrir,
sem hafa stuðlað að velgengi fé
lagsins. En í gær varð ég íy.rir
vonbrigðum. Ég las í Morgun-
blaðinu að góða fagra fleyið.okk
ar æíti að fara í „lúxus-flakk“
með nokkra útvalda gesti. Mér
finnst nefnilega ekki tímabært
að Gullfoss fari í slíkt ferða-
lag. í blöðum og útvarpi er allt
af vsrið að búa þjóðina undir
aðsteðjandi erfiðleika, og skora á
fólk að sýna liáfsemi á öllum
sviðum. Eimskip verður líka að
sýna hófsemi. Eg er viss um, að
fólk út á landi gleðst eklci síð-
ur yfir komu skipsins, þótt það
sé með flutning og farþega, sem
borga fyrir sig. Það er búið að
vera mikið um dýrðir í sam-
bandi við för skipsins frá Dan-
mörku, komu þess til Englands.
og svo hér á laugardag. Nú
hefði leiknum átt að verða lok
ið.
ÞAÐ ERU MARGIR undr-
andi yfir þes^ú fyrirhugaða
ferðalagi með gesti. Ráðamenn
félagsins hafa víst séð sitt ó-
vænna. í gærkvöldi var lesin
upp tilkynning í útvarpinu þess
efnist, að fólk geti fengið far
á þá staði, sem Gullfoss sækir
heim. En þess jafnframt getið,
að ekki sé hægt að fá far með
skipinu í hringferðina. Því ekki
það? Ég er viss um að margir
vildu fara í slíkt skemmtiferða-
lag, hluthafar og aðrir -— og
náttúrlega greiða farið. Ferðin
ætti þá ekki að verða baggi fyr-
ir félagið.
ÞJÓÐIN HEFUR staðið ein-
huga um „óskabarn þjóðarinn-
ar“. Ég býst við því miður, að
erfiðleikarnir sæki það ekki síð-
ur heim en önnur atvinnufyrir-
tæki hér. Þess vegna álít ég, fé-
lagsins vegna, að ekki sé tíma-
bært að skipið fari sína fyrstu
ferð nær eingöngu í sýni-ferða-
lag. Það er of dýrt spaug nú á
tímum. Það verður að bíða betri
tíma, að fara í ferðalag með
boðsgesti. Og hverjir eru svo á
litnir verðugastir þess heiðurs?
Það verður áreiðanlega vandi
að velja úr þeim stóra hóp, sem
hefur borið hag og velferð Eim
skipafélagsins fyrir brjósti“.