Alþýðublaðið - 24.05.1950, Page 5

Mi’ðvikudagui* 24. maí 1950.
Aí bÝÐUBLAOIÐ
SfSari hluti af grein Frc
ISLANDSKLUKKAN
Fæst af leiksviðunum þar
gátu heitið leiksviðs nafni,
heldur voru þetta aðeins. meira
*og minna flatar, litaðar mynd-
ir, —teikningar ■— riss á svört-
um blöðum, ■— að vísu tákn-
xæn samlíking við hinar lit-
sterku, en oft skopteiknuðu
sögumyndir Kiljans á svört
folöð íslandssögu lians.
Hugmyndin þarf alls okki að
vera slæm, enda sótt í marg-
endurtekna reynslu síðasta ald-
arfjóroungs, eða jafnvel lengri
tíma, í þýzkum, rússneskum,
sem enskum og frönskum leik-
hússheimi, sem á stundum hef-
ur verið framkvæmd með mik-
illi leikni, jafnvel Snilli, þegar
raunverulegir lisíamenn eða
kunnáttumenn í leiksviðsgerð
hafa um fjallað. Því miður var
engu slíku til að dreifa hér í
sviðum Islandsklukkunnar.
Einna skárst hefur þetta tek-
izt í innisviðunum heima í
Skálholti. Aftur missa beina-
grindaleifar vistarveranna á
Kein og í Bræðratungu ger-
samlega þess marks, að sýna
andrúmsloft og efnislegt ástand
þeirra híbýla, sem þeim var
setlað að sýna. Munur þeirra
á leiksviði þjóðleikhússins var
og sama sem enginn, en sam-
kvæmt sögunni mjög mikill
Þessi grindabrot voru því nán-
ast hlægileg, jafnvel þó að þau
ættu að skoðast sem lauslegt
riss. Venjulegt íbúðarherbergi,
foókhlöðu eða viðhafnar skraut-
sal mætti eftir þessu sýna allt
á þann sama einfalda hátt að
setja með nokkru miliibili 4
prik uppistandandi úr gólfi eða
aðeins 4 snærisspotta hangandi
niður úr lausu lofti, og segja
að þetta væru horn þessara
vistarvera, -—■ hafa t. d. spott-
ana einfalda í íbúðarherberg-
inu, tvinnaða eða þrinnaða í
bókhlöðunni og fléttaða í
skrautsalnum!
Þessum grindabrotum hefði
því alveg eins mátt sleppa.
Ekki var það betra í Jagara-
lundi. Árni Magnússon trónaði
alla þá sýningu á upphækkuð-
um palli, sem bar brot af flúr-
uðu handriði. Átti þetta víst að
tákna vald hans og virðingu í
„Kaupinhafn“! Á gólfi við hlið-
ina stóð tilklippt trjátegund í
stafgisinni og hriplekri ís-
lenzkri búrkollu. Áttu þær lík-
lega að tákna hið fala ísland,
sem verið var að bjóða honum
að léni. Umhverfis í myrkrinu
ráfuðu svo meðlimir .dönsku
stjórnarinnar og viðskiptavinir
hennar. Ég verð að segja, að
það þarf vitgrannan mann til
þess að finna vit í slíku leik-
sviði.
Lítið betra er að segja um
bókasafn Árna Magnússonar,
sem var lélegt sýnishorn af
hinu mikla og merkilega safni
hans. Virðist mjög ólíklegt, að
kona, sem Árni kaus að giftast
til fjár, samkvæmt sögunni, og
taka þannig fram yfir „íslands-
sólina“, hafi ekki átt myndar-
legri húsakynni en safnhús
þetta bar vott um, samanber
einnig 4. atriði 3. þáttar.
Leiðinlegt dæmi um afkára-
skapinn og vitleysuna voru
dyrnar á Skálholtsstað í 5. at-
riði 1. þáttar. Stafninn var að
vísu ekki höfðinglegur útlits,
en hann var sjálfur ekki mikið
rkekktur og þilborðin ekki sér-
íeg'a gamalleg, en dyraumbún-
aðurinn var skekktur um heila
borðbreidd og hurðin fylgdi
náttúrlega eftir, eins og sagað
aefði verið þannig úr stafnborð-
unum, að hægt væri að hafa
dyrnar svona afkáralega
skekktar. Virtist dyraumbúnað-
ur þessi hafa verið teiknaður
og málaður undir öðrum „áhrif-
um“ heldur en stafninn sjálf-
ur. Slíkt sem þetta heíur að
vísu verið fyrirgefið allt of
oft í Iðnó, en það er hvorki
hægt né þ€ss heldur þörf í
þjóðleikhúsi íslands.
Út yfir allt tók sviðið í Al-
mannagjá, og var það þó annað
sviðið af tveimur, sem oftast
var notað. Leiksvið þetta var
ekki vel byggt upp. Það var of-
hlaðið eða of þröngt. Bergið var
málað af furðanlegri íáfræði
og viðvaningshætti og sýndi að
málarinn, Lárus Ingólfsson,
kann ekki að mála landslags-
leiktjöld. Var hreint og beint
raunalegt að sjá í sjálfu þjóð-
leikhúsinu slíkt viðvanings-
handbragð og litameðferð.
Bergið í leiksviðinu var eins og
hlaðið úr vatnssorfnu, hnött-
óttu stórgrýti. Allir vita,. að í
sjálfri Almannagjá hafa hinar
ótölulegu sprungur myndað til-
tölulega hvassar brúnir á hinu
Gundursprungna bergi.
Það var þó fleira raunalegt
við þetta svið heldur en teikn-
ingin og málningin á því. Hin
fullkomnu lýsingartæki húss-
íns voru misnotuð þar á hinn
hugsunarlausasta og fáránleg-
asta hátt. Miklum roða var
beint inn í gjána til vinstri
(Hestagjá) og á vinstri gjár-
vegginn (hinn lægri). Aldrei
væri þó í Almannagjá á Þing-
völlum við Öxará hægt að sjá
þenna gjárvegg lýstan, hvorki
kvöld- né mprgunroða, vegna
þess, að þegar um kvöldroða er
að ræða á Þingvöllum, kastar
hærri gjárbarmurinn eða Súl-
ur óumflýjanlega skuggum sín-
um yfir hann. í morgunroða á
Þingvöllum er þessi sami gjár
veggur kominn í skugga sjálfs
sín, þar sem berg hans veit þá
undan sólu. Hærri gjárveggur-
inn er hins vegar sá veggurinn,
sem morgimroði á Þingvöllum
getur leikið um. Ég nefni þetta
sem dæmi um, hve margt í
þessum leiksviðum er g'ert út í
loftið, athugunar- og þekking-
arlítið og því fjarri þeim sann-
leika, er vort ástkæra, fagra
land lifir á.
Eina leilcsviðið af 12, sem
náði allmiklum áhrifum, var
bruninn í næst síðasta atriði.
Sá klaufaskapur eða hirðuleysi
nær eyðilagði þessi áhrif
fimmtudags kvöldið 4. þ. m„ að
logarnir stöðvuðust á himnin-
um hvað eftir annað. Slíkt má
náttúrlega aldrei koma fyrir,
ef áhrifin af brunanum eiga
ekki að fara út um þúfur. Hins
vegar gaf leiksviðið sjálft
nauða ómerkilega hugmynd um
götu í Kaupmannahöfn, —
jafnvel á 18. öld. Áhrifameira
væri að sjá eldhafið yfir allri
baksýn leiksviðsins, og tæknin
er ekki stórfelld, ef þaö er ekki
hægt.
Það heyrir ekki tjaldaútbún-
aðinum til, en ekki er hægt
annað en finna að því ósam-
ræmi, er kom fram í lýsingu 1.
atriðis 1. þóttar, er mikill roði
lék um Almannagjá (líklega
morgunroði) en sterkt hvítt
ijós, úr annarri átt, og þá ekki
frá sólunni, va rlátið lýsa upp
andlit böðulsins. Er erfitt að
skilja frá hvaða veraldarhnetti
eða Ijóskeri svo sterk birta
hefði átt a ðgeta skinið þarna í
gjánni um aldamótin 1700.
Annað atriði, sem ekki kem-
ur leiktjöldunum við, get ég
ekki stillt mig uni að minnast
á, en það er hýðing Jóns Hregg-
viðssonar. í sögunni er Jón
hýddur á bert bakið. Á leik-
sviðsbrúninni virtist hann vera
þéttbúinn innan undir víðri
úlpu, er hékk niður af síðum
hans og tók við svipuhcggun-
um. Flestum mun hafa fundizt
gaman að þessari hýðingu
þarna á þjóðleiksviðsbrúninni.
Engum mun hafa ofboðið þessi
samvizkulausa refsi-aðferð.
Því þá að sýna svona bjánalega
hýðingu, nema til þess, meðal
annars, að aímá það, sem eftir
var frá hendi höfundarins af
efni harmleiksins og gera hann
að algerum skopleik?
NÝÁRSNÓTTIN
Það skal sagt þegar, að þar
var þó að finna leiksviðsútbún-
að, er sýndi fram á hina miklu
kosti, sem leiksvið þjóðleik-
hússins heíur að bjóða. Á ég
þar sérstaklega við ,,Gullna-
súlna-salinn“. Hann var í aðal-
atriðum stórfenglegur og fal-
legur. Súlurnar skrautlega
ævintýralegar, svo hugkvæmni
gætti þar á fallegan hátt. Sáust
þar, og í búningum álfanna, á-
gætlega vel hæfileikar og kunn-
átta Lárusar Ingólfssonar á
búningasviðinu. Gerð salarins
nálgaðist sem sé miklu meira
getu hans á búningasviðinu
heldur en vettvangi venjulegr-
ar leiktjaldagerðar. Og sem
búningateiknari virðist Lárus
vera hugkvæmur og smekkvís
kunnáttumaður.
Bláa baktjaldið í „Gullna-
EÚlna-salnum“ hékk þó hirðu-
leysislega á laugardágssýning-
unni 6. þ. m„ og var það mikill
galli. Þrepin og pallurinn und-
tr hásæti álfakóngsins voru
ekki góð, né renningurinn þar
á, og maður mundi hugsa sér
að súlurnar miklu og fallegu
bæru uppi einhvers konar
ævintýrahvelfingu. Nei, það var
nú öðru nær. Tvær ómálaðar
tofttjaldadruslur (soffittur)
komu í staðinn fyrir hvelfingu,
og hurfu súlurnar miklu upp á
Með vísun til 4. greinar laga um sveitarsíjórnar-
kosningar skulu almennar hreppsneíndarkosningar í þeim
sveitarfélögum, sem ekki var ltosið í í janúarmánaði síð-
L- - .
ast liðnum, fara fram sunnudaginn 25. júní næst komandi
og áminnast hér með oddvitar og sveitarstjórnir um að
kjörskrár til hreppsnefndai’kosninga þessara séu lagðar
fram og leiðréttar eins og lög mæla fyrir, og kosningin
að öðru leyti undirbúin í samræmi við fyrirmæli laga
nr. 81 1836 um sveitarstjórnarkosningar.
Félagsmálaráðuneytið, 23. maí 1850.
bak við þessar druslur. Séð aft j
ast úr salnum, niðri, bar ekki
eins mikið á þessu og framar- >
lega í.honum, og á svölum voru !
menn svo heppnir að sjá þetta
ekki.
Baðstofan’ í Nýársnóttinni
voru einnig góð leiktjöld, betri
en önnur sams konar eftii*Lár-
ur Ingólfsson og mun betri en
baðstofan í Fjalla-Eyvindi; ■—■
en svo lenti þetta í rneiri og
minni vitleysu, þegar kom upp
að Álfhamri, og sannaði enn þá
■einu sinni, að Lárus er e.kki fær
um að mála úti-leiksvið eða
landslag. Þar er Sigfús Hall-
c órSson honum jafnvel skárri
og sjálfum sér samkvæmari.
Harðfenni var sums staðar á
Láglendi í Álfhamarssviðinu,
— hins vegar enginn snjór eða
svell á forsviðinu, enjiýfallin
mjöll á klettunum beggja meg-
in. Álfaborgin mátti og heita
snjólaus og fjöllin í fjarska al-
veg snjólaus upp á efstu brún-
ir!! Vetrarblær með svellum
og hjarnbreiðum var.enginn.
Norðurljósin voru eins og illa
litaðar pappírsræmur límdar
upp á hringtjaldið. Þau voru
hreint og beint til háðungar, og
er furða, að hin „fullkomna
tækni“ skyldi þora að láta slíka
vankunnáttu koma fram. Yfir-
leitt var ekki ævintýrablær
tunglskinsnæturinnar yfir
þessu sviði, heldur ljóskastara-
ofbirta skrautsýningarinnar.
Dyrnar á hamri Áslaugar
álfkonu voru viðunandi, en
skáru sig þó úr. Álfheimalegt
eða dularfullt var það hins veg-
ar ekki, hvernig álfaborgin
sjálf opnaðist. Skárra hefði
verið að hún hefði opnazt líkt
og vængjahurðir, — inn —, og
alveg skruðningalaust, eða eins
og renni- eða skothurðir, sem
hefðu harfið, — en bezt, að hún
hefðu horfið, — en bezt að hún
parti og álfarnir farið þar út
og inn.
Álfaborgin, séð að utan, gaf
ekki til kynna miklar vistar-
verur inni í henni, — en ennþá
minni, þegar hún opnaðist.
1. júní á heimili utan við bæinn.
Upplýsingar í Bankastræti 6, II. hæð,
milli kl. 4—6 á fimmtudag.
Góð var logndrífan í 1. þætti,
en leiðinlegir pallarnir eða
kassarnir, sem álfameyjarnar
ctóðu á — og mikill galli var
það, að birtu skyldi leggja á
svarta tjaldið á bak við þær.
Einnig hefði farið betur á því.
að draga fortjaldið fyrir sem
snöggvast, á meðan gegnsæa
tjaldið var dregið upp fyrir
Gullna-súlna-salnum.
Nokkuð vildi bera á ýmis
konar hirðuleysi, svo sem að
draga ekki tjöld mátulega fyrir,
svo að sjá mátti í ómálað bakið
á öfugum tjöldum annaira leik
sviða.
Öllum ber saman um, að vist-
arverur þjóðleikhússins séu
mjög smekklegar og margt fal-
legt um svip áhorfendasalarins
að segia. Því furðulegra er að
hengja kippu af ljóskösturum
á hinn ósmekklegasta hátt inn-
an í salinn og framan a stúk-
urnar, án þess að gera tilraun
til að hylja þá fyrir áhorfend-
um.
Loks skal minnzt á leik-
skrána. Framhlið kápunnar er
íslenzk, en bakhliðin frönsk
auglýsing, á frönsku, með
mynd af Vendómesúlunni í
París, er Napóleon Bonaparte
lét reisa þar til minningar um
herferð sína 1805. Var nú ekki
hægt að hafa kápuna íslenzka
beggja rnegin, — og hver réði
svona smekldeysu?
Þrátt fyrir alla þessa mörgu
og oft mjög mikilvægu galla,
gefa þó sýningar þessar gleði-
legt fyrirheit um það, hvað
hægt væri að gera í þióðleik-
húsinu okkar, þegar kunnátta,
vandvirkni og umhyggjusemi
verður komin þar á sama
þroskastig að því er útbúnað-
inn snertir, eins og leiklistin
sjálf, því frammistaða leikara
og einnig dansara var yfirleiit
mjög góð. Saimleikurinn er sá,’
að í þjóðleikhúsinu væri hægt
að gera undraverða hluti.
Að endingu vil ég taka það
fram, að þó að mér finnist svið-
setning íslandsklukkuonar í
mestum molum þeirra þriggja
leikrita, sem hér um ræðir, þá
lýsir þó snilldarleikur Lárusar
Pálssonar þar í hlutverki
Grindvíkingsins sem ógleyman-
íeg perla í íslenzkri leiklist.
í maí 1950.
Freymóður Jóhannsson.
ENN EIN TILRAUN til að
ná samkomulagi um friðar-
samninga við Austurríki hef-
ur mistekizt í London, og var
ekki ákveðinn tími fyrir næsta
fund. Alís hafa verið haldnir
yfir 250 fundir um þetta efni,
án árangurs.