Alþýðublaðið - 25.07.1950, Síða 7

Imðjudagui- 25. júlí 1950.
ALÞYÐUBLAÐI-Ð
?
Sslaods cirkleo gengst fyrsr annarri hóp-
ferð liiogað eftir tvö til þrjú ár«
I' — ----—«————
. „FEBÐALÁGIÐ UM ÍSLAND verður ö'Ium þatttakend-
um úr Islands cirklen ógleymanlegt; slíkt ævintýri liöí'um við
ekki upplífað fyrr. Og þeir, sem ekki liomust með að þessu
sinni, bíða með fetirvæníingu eftir næstu hópferð til Islands,
en húu er ráðgerð eftir tvö til !u;ú ár.“
Þetta sagði Ernst Stenberg,
fararstjóri sænska ferðamanna-
hópsins, í viðtaii við tíðinda-
mann Alþýðublaðsins, kvöldið
áður en hann fór. en ferðafólk-
ið fór flugleiðis til Stokkhólms
í gærmorgun, og áttu íslend-
ingarnir, sem ferðazt hafa um
Norðurlönd síðast liðinn hálfan
mánuð, að koma með sömu
flugvélinni heim í nótt.
Það hefur áreiðanlega eng-
inn orðið fyrir vonbrigðum með
ferðina, sagði Steinberg enn
fremur. Þátttakendurnir, sem
eru ur ýmsúm stéttum og bú-
settir bæði í Stokkhólmi og
víðar um landið, hafa lesið
mikið um ísland og kynnzt því
4 þann hátt, en þeir, sem ekki
höfðu litið landig. fyrr — og
það höfðu aðeins tveir þátttak-
endur gert auk mín — gátu þó
ekki gert sér grein fyrir fegurð
þess, sérkennileik og töfrum.
Mest varð fólkið hrifið af að
koma á hina fornu sögustaði,
sem það hafði lesið um, og nú
skilur það sögurnar miklu bet-
ur en fyrr, þegar það sjálft hef-
ur séð og komizt í snertingu
við þá staði, þar sem sögurnar
gerðust. Um fólkið þarf ekki að
fjölyrða; við höfum mætt hér
einsýakri gestrisni, alúð og
framúrskarandi góori fyrir-
greðislu og hjálpsemi á öllum
Gviðum. íslenzki maturi nn lík-
aði okkur vel; og sumir segjast
aldrei hafa borðað jafn mikið á
hálfum mánuði og meðan þeir
dvöldu hér. Konurnar í hópn-
um sakna þess mes.t að geta
ekki haft heim með sér dálítið
af skyri, eða uppskrift af því,
hvernig á að hleypa skyr, eins
og á íslandi. •— Við biðjum að
endingu að heilsa öllum þeim
mörgu, sem greitt hafa götu
okkar hér og gefið okkur góðar
minningar frá dvölinni.
KVEÐJUSAMSÆTI í .
FLUGVALLARHÓTELINU
Á sunnudagskvöldið var
kveðjusamsæti fyrir ferðafólk-
ið og nokkra fleiri gesti í
flugvallarhótelinu, og voru þar
ýmis skémmtiatriði og ræður
voru fluttar.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
rithöfundur stjórnaði samsæt-
inu, en fyrstur tók til máls for-
maður Norræna félagsins, Stef-
án Jóh. Stefánsson, fyrrverandi
forsætisráðherra. Þakkaði hann
norrænu gestunum komuna
og kvaðst vona, að þessi heim-
sókn væri byriun á enn víðtæk-
ari kynnisferðum frændþjóð-
anna hingað til lands, og jafn-
framt einn þáttur í aukinni
samvinnu og vináttutengslum
hinna norrænu þjóða. Þá fór
hann viðurkenningarorðum um
starf Islands cirklen, og kvað
það geta orðið íslandi mjög
heillaríkt, ef við eignuðumst
slíka -vinastarfsemi sem víðast
á Norðurlöndum. Þá drap hann
á það, að þessi samtök væru
ein grein af stofni hinnar
sænsku alþýðuhreyfingar og
Ernst Stenberg.
ynni í sama anda og hún, það
er að aukinni menningu og
manndómi, sem einmitt væri
skilyrði til eflingar lýðræðisins
og til þess að alþýðan yrði frjáls
og líf hennar auðugra og feg-
urra, en lýðræðishugsjónin
hefði ætíð verið í heiðri haldin
af verkalýðssamtökunum á
Norðurlöndum, enda væri lýð-
ræðið þar nú fullkomnara en
víðast hvar annars staðar í
heiminum.
Næstur talaði Loftur Guð-
mundsson blaðarnaður og hélt
gamansama ræðu í „brotinna
penna“ stíl, og féll hún í góð-
an jarðveg hjá gestunum. Enn
fremur talaði Einar Magnússon
menntaskólakennari, en hann
hefur verið fararstjóri ferða-
mannanna, ásamt Lofti Guð-
mundssyni, á nokkrum hluta af
ferðalaginu. Að endingu talaði
Ernst Stenberg og þakkaði mót-
tökurnar hér og alla fyrir-
greiðslu. Sérstaklega þakkaði
hann Þorleifi Þórðarsyni, for-
Gtjóra ferðaskrifstofunnar, en
án hans fyrirgreiðslu og ferða-
skrifstofunnar sagði hann að
ferð þessi hefði verið ófram-
kvæmanleg. Enn fremur þakk-
aði hann Vilhjálmi S. Vil-
hjálmssyni, Stefáni Jóh. Stef-
ánssyni og fleirum, sem á ýms-
an hátt hefðu stuðlað að því,
að ferð þessi var farin, Loks
færði hann forstjóra ferðaskrif-
stofunnar að gjöf fagra mynda-
styttu, en fararstjórunum, bif-
reiðastjóunum og fleirum, er
aðstoðað höfðu ferðafólkið hér,
færði hann bókagjafir.
Á milli ræðanna var fjölda-
söngur; sýndar voru kvikmynd>-
ir, íslenzk glíma og sænskir
þjóðdansar, og að endingu
dansað fram yfir miðnætti.
■ ■
■ *
\ Auglýsið í |
■ ‘Í B
■ It
■ ■
Framhald af 1. síðu.
miða aðeins við breytingar á
húsaleigu í húsum fullgerðum
eftir árslok 1945. í öðru lagi
hafði nefndin látið fara fram
allýtarlega athugun á húsnæði
í Reykjavík, og þar á meðal
sérstaklega á húsaleigu í húsum
byggðum eftr árslok 1945.
Leiddi sú athugun í ljós, að
meira en hélmingur launþeg-
anna 1 húsum fullgerðum eftir
árslok 1945, áttu sjálíir íbúð
'þá', er þeir bjgggu í, og gátu.
þar af leiðandi á engan hátt
notið góðs af lagaákvæðum um
niðurfærslu húsaleigu.
Þökkum hjartanlega sýnda hluttekningu við andlát og
útför mannsins míns og bróður okkar,
Guðmundar Ólafssonar.
Aðalheíður Þorkelsdóttir.
Jóna Ó. Jensen. Guðrún Á. Lárusdóttir.
Alúðar þakkir fyrir þá miklu samúð. sem okkur hefur
verið sýnt; við fráfall og jarðarför
Valgeirs Jónssonar
húsasmíðameistara.
Ðagmar Jónsdóítir, börn og tengdasynir.
Þá leiddi athugunin einn
ig í Ijós, að aðeins einn leigj
andi í húsi byggðu efíir árs
lok 1945 greiddi lægri húsa-
leigu í júlí en í marz, og það
af ástæðum ■ óviðkomandi
þeirri húsaleigulöggjöf sem
vikið verður að hér á eftir.
Nefndarmenn voru sam-
mála um það, að þessi athug
un mundi gefa sæmilega
rétta mynd af hinu raun-
verulega ástandi.
Nú hafði alþingi hinn 15.
maí 1950 samþykkt breytingu
á húsaleigulögunum, þar sem
meðal anriars er ákveðið, að
hámark þeirrar húsaleigu, að
viðbættri húsaleiguvísitöluuþp
bót, sem ákveða má fyrir íbúð-
arhúsnæði, sé 8—9 krónur fvr-
ir hvern fermetra í húsum, sem
byggð eru 1945 eða síðar.
Þessi nýja húsaleigulöggjöf
leggur að sjálfsögðu húseigend
um þá skvldu á herðar að taka
ekki hærri húsaleigu en sem
svarar 9 kr. á hvern fermetra
gólfflatar. En binda þau á
nokkurn hátt hendur kauplags
nefndar? Gæti nefnd, sem ætti
að finna meðalhraða þeirra bif
reiða ,sem fara frá Reykjavík
til Þingvalla 1. júlí 1950, strik
að út úr skýrslum sínum þær
bifreiðir, sem aka hraðar en
lögboðið er? Getur Kauplags-
nefnd, sem var að finna hækk-
un eða lækkun húsaleigu í
Reykjavík, strikað út úr skýrsl
um sínum þær íbúðir, sem eru
leigðar út á hærra verði en lög
boðið er?
A3 mínu áliti getur kaup-
lagsnefnd ekki, og má ekki,
við ákvörðun húsnæðisliðs-
ins, taka tillit til, hvað hús-
eigendum er Iögboðið, nema
að syo miklu leyti sem það
upplýsist við athugun, að
lagaboðið hafi raunvérulega
lækkað húsaleiguna. Um
þessi einföldu og augljósu
sannindi gat ekki orðið sam
komulag í nefndinni.
Kauplagsnefnd lét, eins og
áður segir, fara fram athugun
á húsaleiguútgjöldum launþega
(verkamanna, sjómanna og iðn
aðarmanna), til þess að treysta
þannig betur gl'undvöllinn und
ir ákvörðun húsnæðisliðs vísi-
tölunnar, samkvæmt ákvæðum
gengislækkunarlaganna.
Þrátt fyrir hina ótvíræðu
niðurstöðu þessarar athung-
. unar, ákvað méiri hluti nefnd
arinnar að hafa hana að
engu, og að Hagstofan
skyldi miða liúsnæðislið vísi
tölunnar 1. júlí við hámarlcs
ákvæði ofan nefndra laga,
sem rannsókn nefndarinnar
sjálfrar liefði leitt í Ijós, að
hefði ekki liafí nein áhrif
til húsaleigulækkunar. Þetta
■ þýdd, að tæp 5 vísitölustig
komu til frádráttar þeim 114
stigum, sem vísitalan var
komin upp í 1. júlí vegna
hækkunar á öðrum liðum en
húsaleiguliðnum. Vísitalan
1. júlí var því ákveðin 109
stig.
Ég hélt því fram í nefndinni,
að tvær leiðir kæmu til greina
til úrlausnar þessu máli.
Annars vegar mátti liækka
hiisnæðisliðinn eins og hann
var ákveðinn við útreikning
vísitölunnar í apríl, maí og
júní 1950, í hlutfalli við
hækkun húsaleiguvísitöl-
unnar, og hefði þá útkomán
orðið 117 stig. Hefði með því
verið fylgt sömu reglu og far
ið héfur verið eftir síðast-
liðin 9 ár.
Hins vegar kom til mál'a
að ákvarða liúsnæðisliðinn á
grundvelli rannsóknar
þeirrar, er nefndin hefði lát
ið fara fram, og hefði júlí-
vísitalan þá orðið 115 eða
118 stig.
STARFSGRUNDVÖLLUR
KAUPLAGSNEFNDAR.
Ég vil taka það frarri, að þrátt
fyrir þennan djúptæka ágrein-
ing við meðnefndarmenn mína,
hefði ég talið mér skylt að
starfa áfrani í nefndinni, ef
ekki hefði annað komið til. Ég
hefi oft verið í minni hluta í
nefndinni og látið mér það
lynda, ’ eins og vera ber í lýð-
ræðisþjóðfélagi. .En hér er um
annað og meira að ræða en á-
greining um það, hvernig eigi
að ákvarða einn eða annan lið
við útreikning vísitölunnar.
Hér er teflt um sjálfan
starfsgrundvöll nefndarinn-
ar, um það, hvort kauplags-
nefnd eigi að líta á sig sem
algerlega óháða stofnun, sem
starfi einungis innan þeirra
marka, sem löggjafarákvæði
og almennar meginreglur
segja til um, eða hvort hún
eigi að telja sig grein af
framkvæmdarvaldinu, og
þess vegna láta að meira eða
minna leyti stjórnast af þeim
óskum og kröfum, sem kunna
að verða bornar fram af
hálfu þeirrar ríkisstjórnar,
sem er við völd á hverjum
tíma.
Meirihluta nefndarinnar var
það fyllilega Ijóst, þegar hann
ákvað vísitöluna 1. júlí 109 stig,
að með því var hann í raun og
veru að veita ríkisstjórninni
tækifæri, sem mundi verða not
að, til þess að gera það, sem
kauplagsnefnd ber að gera, sam
kvæmt gengislækkunarlögun-
um, sem sé að ákveða þá vísi-
tölu, sem uppbót á laun er
greidd eftir.
Yfirlýsing', er formaður gaf
á fundi nefnaarinnar 19. júlí
1050, tók af allan vafa í þessu
efni. Lýsti hann því yfir, að sér
væri kunnugt um, að jafnskjótt
og ákvörðun nefndarinnar
væri komin í hendur ráðuneyt-
isins, mundi ríkisstjórnin gefa
út bráðabirgðalög þau um kaup
uppbót, sem almenningi eru nú
kunn orðin. Meirihluti nefndar
innar tók þannig ákvörðun sína
með fvrirfram vitneskju um
það, að hún.yrði þýðingarlaus:
Það kom einnig fram á ann-
an hátt við afgreiðslu þessa
máls, að meirihluti kauplags-
nefndar lítur á hana sem grein
af^amkvaémdarvaldinu. Mætti
nefna margt til sönnunar því,
en ég ætla að láta nægja að
tilfæra eitt atriði.
Eftir ósk viðskiptamála-
ráðherra mætti nefndin til
vifötals við hann 14. júlí. í
lok þess fundar bar ráðherra
fram þau tilmæli við nefnd-
ina, að liún léti sig vita um
fyi'irhugaða lausn málsins
(þ. e. ákvörðun húsnæðisliðs
ins), áður eiv gengið væri
endanlega frá því.
Sé litið á kauplagsnefnd
sem nokkurs konar gerðar-
dóm, eru slík tilmæli óvið-
eigandi. En sé aftur á móti
litið á nefndina sem grein
af framkvæmdarvaldinu, þá
eru þau eðlileg. Hvorugur
meðnefndarmaníia minna
hafði neitt við tilmæli ráð-
herrans að aíhuga. Mótmæli
mín gegn þeim voru ekki
tekin til greina og virtust
þau koma meðnefndarmönn.
um mínum og ráðherranum
á óvart.
Enginn vafi leikur á því, að
samkvæmt löggjöfinni um kaup
lagsnefnd er hún í eðli sínu
gerðardómur, sem á að starfa
algerlega óháð framkvæmdar-
raldinu. Einna gleggst kemur
þetta fram í skipun nefndarinn
ar. Af þrem nefndarmönnum er
einn tilnefndur af Vinnuveit-
endafélagi íslands og annar af
Alþýðusambandinu, þ. e. a. s.
einn maður fyrir hvorn þeirra
aðila, sem hafa mestra hags-
muna að gæta í sambandi við
ákvarðanir nefndarinnar. Þriðji
maður nefndarinnar og formað-
ur hennar er tilnefndur af
Hæstarétti, en ekki skipaður af
í-íkisstjórninni án tilnefnding-
ar eins og margir halda. Lögum
samkvæmt eiga afskipti ríkis-
valdsins af nefndinni ekki að
vera önnur en þau, að ríkis-
stjórnin ákveður laun nefnd-
armanna og leggur nefndinni
til fé til starfseminnar.
Virðingarfyllst
I Torfi Ásgeirsson.