Alþýðublaðið - 21.01.1928, Blaðsíða 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
losntflgin í Nofðar- IsaQarðarsfsln.
1919 - 1923 - 1827.

Vírkjun Sogsins.
Mesta velferðarmál Reykjavíkarbúa.
„Morgu'nblaðið11 íárast mjög yf-
ir þcirri sjálfsögðu ályktun Al-
þingis, að taka séir frest til að
úrskuxða kosninguna í Norður-
ísafjairðarsýslu og gefa kjör-
* bréfanefnd kost á að rannsaka
málið.
Þetta ear mjög að vonum.
Öll samvizk usamieg rannsókn á
athaefi íhaldsins og þjóna þess,
hlýtur óumflýjaniega að verða
þvi til áfellis. Þetta veit „Mgbb'1
mætavel.
„111 vair þín fyrsta ganga/,“
mælti Sdgný, móðir Harðar, er
hann þirevetur vafraði að knjám
hennar og féll þar.
„111 var þín fyrsta ganga,“ var
tlómuir alþjóöar, er nýkjörið al-
þingi 1924 braut lög' á kjósendum,
með því að gara Sigurjón Jóns-
son að þingmareni tsaf jarðíarkaup-
stiaBar.
111 hefði órðið hire fyrsta ganga
þessa nýkjörna alþingis, ef það
hefði tekið gilda kosningu Jóns
A. Jónssonar, þar sem fullvíst er,
áð atkvæðafölsuji hefir verið
beitt við kosninguna.
Skiaf „Morgunblaösins" og Jóns
Þorlákssonar um atkvæðamuninn
í Noröur-Í saíjarðarsýsl u er alveg
óþarft.
Hér er um það eitt að ræöa,
hvort alþingi vill taka gilda kosn-
ingu, þar sem sannaó er, að glæp-
samlegu athæfi hefir verið bedtt
til framdráttar þingmannsefninu
hvort það yfirleitt er þeirrar
skoðunar, að kosningaglæprr skuii
engin áhrif hafa á lögmæti kosn-
inga.
Hvert smámál, sem þiregið af-
greiðir, er athugað í nefndum og
rætt í (báðum deildum. Slíkt stór-
mál, sem þetta, viil íhaldið af-
greiöa athugunar- og rannsóknar-
laust með öllu.
Enm et eins að, minnast.
Árið 1919 fékk Jóm A. Jónsson
kjörbréf sem þingmaður isafjarð-
arkaupstaðar. Kært var yfir kosn-
ingunni. Alþingi 1920 tók gilida
kosniingu Jóns A. Jónssonar, en
fól þó kjörbréfanefnd að rannsaka
málið.
Arið eftir, 1921, gaf kjörbréfa-
nefndin loks skýrslu. Er hún á
þingskjali 550. Þar segir svo:
„Hins vegar er það upplýsí
við rannsóknina, að Bjarni
Bjarnason ökumaður hefir heit«
ið á menn íé tii að kjósa Jón
A. Jónsson og greitt pað að
einhverju ieyíi að kosningunni
lokinni; enn fremur er pað
uppiýst með eiðsvörnum fram-
burði eins vitnisins, að nefndur
Bjarni heíir boðið fé i sama
tilgangi. Nefndin telur, að hér
sé svo nærri höggvið siðari
málsgrein 114. gr. hinna almennu
kosningaiaga, að ástæða sé til
að þetta verði rannsakað tií
hlíta“. (Leturbreiting hér).
Uncl'ir fietta skrifa nefhdarmenn
allir, þeir: Gunnar Sigurðsson,
Bjaxni Jónsson frá Vogi, Björn
Hallsson, M. J. Kristjánsson og
Sigurður Stefánsson, þrir hinir
síðast töldu þó með fyrirvara, en
um þann fyrirvara segir Sigurður
'Stefánsson svo (Alþt. 1921, B
2502):
„Fyrirvari okkar þýðir ekki, að|
við séum að efninu til ósamþykk-
ir meðnefndarmönn'um okkar,
pví að við neitum pví ekki
að pað, sem stendur í skýrsl-
unni, sé rétt.“ (Leturbreiting hér).
Málinu var síðan vísað til
stjómarinnar, sem geröi ekkert.
Óefað má telja þau stóru spjöil,
sem voru á kosningunni á ísa1-
fixði 1924, beina afleiðingu af
hinu óverjandi aðgerðaleysi þings
og stjórnar í þes&u máli. Og með-
ferð þingsins á kosningakæru ís-
firðinga 1924 var prýðilega til
þess fallin að stæla skájkana til
enn stærri afbrota.
Þetta virðist hafa lánast.
Er ekki kominn timi tíl að taka
fyrir kverkar slíks ófagnaðar?
Skrif og skmf „Mgbl.“ og Jóns
Þorlákssonar um, að „kjósenda-
viljinn sé fiótum troðfnn", er fjas
eitt og markleysa.
Einmitt með pví að ögilda
kosninguna og gefa kjósendum
kost á að dæma milli fram-
bjóðendanna á ný, er vilja
kjósenda sýnd rétt virðing og
tilhlýöileg.
Skélahlanp ob kennafar.
Stærstia íþróttafélagiö okkar
heíir gefið sillurbikar tíl skóla-
samkepni í víðavangshlaupi fyr-
ir kennara og nemendur.
Ég vdf leyfa mér að flytja þessu
duglega félagi beztu þakkir okk-
ar kénnaranna fyriir að lofa okk-
ur að vera með í hlaupimu.
Það er álit margra, að kennarar
eigi í íþróttum sem öðru að
ganga á undan æskulýðnum með
góðu eftiirdæmi. Þetta er alveg
rétt. En því miður er ekki hægt
að segja, að það sé svo. Kenn-
arastéttín er enn ung, og íþrótt'-
drnar skamt á veg komnar hjá
okkur.
Það ættu allir kenmarar að iðka
íþróttir, að minsta kosti framan
af æfinni. Vel mættu þeir eldri
þó taka sér til fyrirmyndar heim-
spekingMn mikla, ílelga Pjeturss,
sem iðkar íþróttir þótt kominn
sé yfir firotugt.
Góðan iþróttamann prýða
margir þeir sömiu kostir, sem
kenmara eru nauðsynlegir. Víst
myndu l<eninarar vera reglusamari,
betur hæfileikum búnir, duglegri
starfsnrenn og hraustari, ef þeir
befðu iðkao íþróttir i æsku.
Þótt sumir okkar séu farnir að
eldast, eru enn margir ungir. Ár-
lega badast nýir nieim í hóp
Af hinum mörgu vandamálum
Reykjavfkurbæjar eru dýrtíðim,
húsnæðisleysið og hið'stöðuga at-
vimnirieysi hin erfiðustu, og. ligg-
ur viLð að hinn sívaxandi flutn-
úigur fölks til bæjarms og fólks-
fjöigun í bænum yfirleitt \'axi
mönnuro svo í augum, er það
bætist við hin fyrr nefndu vand-
ræði, að þeir sjái eigi arenað eri
hrun fiamundan. Það er og sanni
næst, að aðgerðaleysi og ráðþrot
ihaldsiins, sem stjómar þessum bæ
og heíir stjórnað að unidanförnu,
muni óumflýjanlega leiða bæinn
út í bin mestu vandræði. AUar
framkvæmdir tii atvinmuibóta hafa
orðið kák eitt. Úr húsnæðisvand-
ræounum er það „prinsíp" þeirra
að bæta elíkii, og hin fræga
ReykjavíkurdýiTtíð virðist sízt
vera þeirn þyrnir í augum.
Stefnubreyting er nanðsynleg
tafarlauist.
Það þarf að losa bæjarbúa und-
,an hrammi dýTtíðarinriar með
varanlegum ráðstöiunum.
Jafnvel ekki Reykjavík hefirráð
á því að halda uppi hundruðum
og þúsundum atvinnulausra
imnma.
Og húsnæðiisbölið er í senn
bæjarskömm og þjóðarskömm.
Bær, sem viil ala upp hrausta
borgara, verður áð hreinsa út úr
öiltum kjallaraholum, sem búið er
í, og öðrum jafn vondum íbúðum,
og sjá ilbúum sínum fyrir nægi-
legu, góðu og ódýru húsnæði. 1-
halidsfjármálaspekin segir, að það
„borgi sig ekki“. Jafnaðarmenn
telja aðgerðarieysi íhaidsstjórnar
bæjarims í húsnæðismálum
glæpsamlegt .
En hver er þá leiðin til bóta?
Það gerir ómótmælaniega ilt
verra, ef fóik þyrpist í bæinn til
að auka utvinnuleysiö og bæta á
hú snæ ö is vandræðin. Og ekki
batrear dýrtíðin meðan skipulags-
leysið á verzlun og fraraleiðsiu
bæjarbúa verður æ magnaðra.
Sú leiðin, sem nú liggur næst
fyrir, og bezts árangurs eraf að
vænta,
er virkjun vatnsaflsins í Soginu.
Skulu hér eftir greindar helztu
ástæðurnar tii þess, og reynt að
skýria í stórum dráttum, hve
geysimikilla umbóta er af því að
vænta um atvinnulif íbúa Reykja-
kennara, o® margir eru á leiðinni
meö æskufjör og bjartsýni og
mikinn vilja til að láta gott af
sér leiða. Þeir verða áreiðanlega
margir með í þessu hlaupi.
Kennarar! Allir þér; sem hafið
sæmilega heilsu og ekki eruð
komnir mikið yfiir þrítugt, yður
er vorkunnaxiaust að taka þátt í
hliaupintu.
Förum strax að æfa okkur,
gcetilega, dyggilega, leglulega.
Kennar'.
víkur og nágrennis hennar. Þeir
kunna að vera nokfcrir, er hrýs
'hugur við, að bærinn leggi út í
jafn stórfelt rafvirkjunaTfyrirtæki,
er þeir minnast þess, hve ‘hi»
litla Elliðáárstöð varð dýr í hötnd-
unum á þeim Knúti, Jóni Þor-
lákssyni & Co. Er von tO, að sú
reynsia skapi yantrú á, að áætl-
anir um kostnað við fyxirtækið
standist, og enda þótt fyrir fiam
muni auðvelt að samnfæra alla
menn um það, að haustrignmg-
arnar muni ekki breyta vatns-
magni Sogsáns, þá halda menm
kannsfee, að einhvers jaf»
óvænts ágalla sé að vænta.
á hinni nýju virkjun. E»
|iess má vænta, tí{ð unt verði að
tryggja, að útreifcningar við fyrir-
tækið verði réttir og freimkvæmd
verksins í sæmilégu lagi, enda
bæði nú fengin meiiú reynsia e*
áður var, og jafnframt má gera
ráð fyrir stöðugra verðlagi á efni.
KostnaðurLnn við að virkja 15
' þúsund hestöfl til fullra afnotst
við Kaldárhöfða (efra fallið) mun
verða nálega 5 milljónir og 5oo
þúsund krónur, og eru þar rreeð
talin öll vatnsvirkin, stöðvarhú*
og rafmagnsvélar, leiðsla til
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, af-
spennustöð við Reykjavík, auknar
leiðslur um Reykjavík og Hafn-
arfjörð, og yfirleitt allur hugs-
anlegur kostnaður við að ledða
þessi 15 þúsund hestöfl að hús-
ýiegg í Reykjavík eða Hafnarfirði.
Auk þess myndi bæði nauðsyn-
legt og heppilegt að taka ElLiða-
árstöðipa inn í kerfið, og mætti
þá geia ráð fyrir, að stöðin. yrði
afhent hinu nýja fyrirtæki fyrir
eina milljón krónur, og Reykja-
víkur-feerfið fyrir 1 milljón krón-
ur. Þar með myndi alt fyrirtækiö
kosía um 7Vs miiljón krónur, en
þar af eru, ein.s og sést á ofan-
greindu, 2 milljónir eða tveggja
milljón króna viirði, eign bæjar-
ins, þannig, að framlag bæjar-
ins til þessa fyiirtækis, hvort sei*
það yrði fengið með eriendum
jlánum eða ððru vísi, myndi.verða
rúmlega 5 milljónir króna. Þeg-
ar þéss er gætt, að Reykjavikur-
stöð'in mun hafa kostað rúmlega
þá upphæð með öllu og öllu, sést
Ijóslega, að fyrirtækið er Reykja-
víkurbæ einum sízt ofvaxið fjár-
hagslega, þar sem hann nú þegar
hefir lafborgað þá stöð niður í
rúmlega 2 milljónir.
En hvað fæst svo fyrir þessar
5 milljónir?
Það fæst í stuttu máli s. m. fc.
fimm sinnum meira rafmagn en
Elliðaárstððin getur nú framleitt.
Það fæst full trygging fyrir þvl,
að rafmagn til bæjarins þrjóti
aidrei. Það fæst nægilegt, ódýrt
rafmagn til hvers konar iðnaðar
í slórum eða smáum stfl.
*■*'•*'■ t >iiegt rafafl til allrar