Alþýðublaðið - 24.12.1950, Blaðsíða 5

Sunnudagur 24. des. 1950.
ALÞÝÐUBLAÐiÐ
Forðist eídsvoða af íendruðum jólaírjám með því
að fara eftir þessum varúðarreglum:
1. Látið jólatréð standa á miðju gólfi, en ekki
við glugga- eða dyratjöld, þegar það er
tendrað.
V5 2. Látið börn aldrei vera ein við tendrað
k jólatré..
Wp 3. Notið sem minnst af bómull og öðru eld-
fev fimu skrauiti.
4. Hafið við 'höndina vatn í fötu (sem stáðið
gæti á bak við húsgögn) svo hægt sé að
slökkva, ef i kviknar.
Vátryggið aliar eigur yðar gegn eídsvoða
Ahnennar tryggingar
Bœkur og höfundar
i@imsborgari kominn he
Tómas Guðmundsson: Fljót-
ið helgafc Ljóð. Helgafell.
Reykjavík 1950.
TÓMAS GUÐMUNDSSON
hefur víst aldrei sent frá sér
misheppnað' kvæði, þó að auð-
velt sé að gera upp á milli ljóða
hans. Það er augljós og
skemmtileg sönnun um smekk
vísi og vandvirkni Tómasar.
Kröfuhörðustu unnendur ljóða
gerðarinnar verða að viður-
kenna frábæra tækni hans og
fjölþætta hugkvæmni, og svo
er hann farsæll, að alþýða
manna tekur kvæðum hans eins
og persó.nulegri gjöf. Hæst ber
list hans í Þjóðvísu, yfirskilvit-
legu Ijóði, sem maður lærði ó-
sjálfrátt á sínum tíma.
Sumum finnst Tómas yrkja
of lítið, en honum fyrirgefst
það jafnan, þegar liann birtir ,
eftir sig nýtt ljóð eða sendir frá j
sér nýja bók. Og Tómas hefur ,
notið mikilla vinsælda undap-!
farnar vikur. Þjóðin hefur tek
ið nýju bókinni hans, „Fljótinu
helga“, tveim höndum.
„Fljótið helga“ markar tíma
mót í skáldskap Tómasar Guð-
mundssonar. Rauhar leikur
hann enn á sína gömlu strengi,
en þó er hann breyttur. Gáski
æskunnar er horfinn, hann
nefnir Reykjavík hvergi í þess
ari nýju bók sinni, söngurinn
er orðinn að elfarniði og foss-
hljómi, vífið j:elst ekki lengur
barn í ástum heldur þroskuð
kona, og vínið verður að una
því hlutskipti að nefnast aðeins
í líkingu sem tákn um veigar
loftsins, er jörðin drekkur.
Tómas fer að dæ.mi hinna sig-
ursælu og lífsglöðu víkinga, er
sneru heim að lokum, settust
um kyrrt í átthögunum og
tóku til óspilltra málanna við
að vrkja jörðina. Hann er í ljóð
um þessarar nýju bókar sinnar
heimsborgarinn, sem snýr heim
og finmir þar örugga fótfestu
og þráðan bakhjarl. Breytingin
hefur kannski ekki leitt til auk
innar listrænnar fullkomnun-
ar, en það er meiri maður á bak
við þessi kvæði heldur en fyrri
Ijóð Tómasar. Hann hefur vax
ið að alvöru og þrótti, og þeim
eiginleikum á hann það að
þakka, að ljóðríki hans er orð-
ið víðlendara og stórbrotnara.
„Fljótið helga“ skiptist í tvo
meginflokka: löng kvæði og
stutt. Kvöldljóð um draum er
játning og stefnuyfirlýsing
Tómasar, áhrifamikið kvæði en
nokkuð misjafnt; Haust og
Heimsókn þrungin boðskap og
fægð af aðdáunarlegri listrænni
hæfni; Bréf til látins manns ný
tekja af hinum gamla akri
Tómasar; Að Áshildarmýri ætt
jarðarljóð, ádeilukvæði og varn
aðarorð. En fegursti og stælt-
asti kjamakvisturinn meðal
lengri ljóðanna er þó Dansinn í
Hruna. Þar sýnir skáldið,
hversu breyting þess er heilla-
vænleg fyrir sambýli manns
og listar í fari Tómasar Guð-
mundssonar. Styttri Ijóðin eru
hins vegar ómar af fyrri hörpu
strengjum skáldsins, þó að slátt
!ur þeirra vitni oft og ótvírætt
■um endurnýjun og bendi. aldrei
til stöðnunar eða ofþjálfunar.
Þrjú ljóð um lítinn fugl og Að
vera samtíða sér sýna enn einu
sinni þann gamla Tómas, sem
heillaði unnendur sína og vini
í „Fögru veröld“, og það væri
Tómas Guðmundsson.
synd að segja, að honum bregð
ist bogalistin. Morgunljóð úr
brekku vitnar um mikla list-
ræna íþrótt; Fljúgandi blóm;
Við ströndina; Enn syngur vor j
nóttin; Svefnrof og Fljótið helga
orka á hugann líkt og ilmur
fagurra blóma, niður kátra
vatna eða sviptign blárra f jalla,
sér í lagi síðast talda kvæðið,
sem verður manni ógleyman-
legt. Perla bókarinnar er samt
ljóðið Augun þín. Það er list-
rænn galdur á borð við Þjóð-
vísu og verður naumast skil-
greint fremur en lindin tær,
brosið bjart eða fjólan blá.
Kvæðið er svona:
Hvað gerðist? Það hafði’ ekki
skapaður hlutur skeð.
Þó skil ég hvers vegna ég fékk
þér aldrei gleymt:
í fegurstu augum, sem ástfang-
inn mann hefur dreymt,
þú áttir þér tærasta himin, sem
ég hafði séð.
En margoft síðan við minningu
eina ég dvel.
Það var morgunn og vorið ■ í
augum þér heillandi bjart.
í svipulli andrá sem elding sú
hugsun mig snart, ,
að einnig hin dimmasta sorg
mundi fara.þaim vel.
Og seinna eitt haustkvöld ég
horfði í aúgu þín.
Ég hafði reynzt sannspár, en
þagði og blygðaðist mín.
Það er hamingja að vera
samtíðarmaður skálds, sem yrk-
ir þvílíkt kvæði.
Helgi Sæmundsson.
Ljóðskáld á réllri leið
Heiðrekur Guðmundsson: Af
heiðarbrún. Kvæði. Bókaút-
gáfa Pálma H. Jónssonar.
Prentsmiðja Björns Jónsson-
ar. Akureyri 1950.
LJÓÐABÓK Heiðreks Guð-
mundssonar frá Sandi, „Arfur
öreigans“, sem kom út 1947 í
bókaflokknum Nýir pennar,
vakti athygli og fékk góða
dóma. Nú hefur höfundur henn
ar sent frá sér nýja bók, er
nefnist ,,Af heiðarbrún“. Hún
bendir greinilega -tdl þess, að
Heiðrekur eigi sér framtíð sem
skáld.
Kvæðin í þessari nýiu bók
höfundarins eru miklu jáfnari
en ljóð Heiðreks í „Arfi öreig-
ans“. Þau eru styttri og fágaðri
og vitna um aukna tækni og rík
ari smekkvísi. Heiðrekur er al-
vörumaður og hugsandi skáld,
hann velur sér athyglisverð við
fang^efni og færist, ótrauður
mikið í fang. Rímleikni hans er
óumdeilanleg og efnisvalið ær-
ið fjölbreytilegt, en þó finnst
manni skáldið enn helzt til ein-
hæft. Heiðrekur beitir sjgldan
samlíkingum,' en tekst vel, þeg
ar hann bregður þeim fyrir sig.
Hann er á góðri leið. með áð
komast í tölu góðskálda, og
beztu kvæði hans eru áhrifa-
mikill og haglegur skáldskap-
Heiðrekur Guðmundsson.
kvæðið er raunar gamaldags,
en heilsteypt og áhrifaríkt.
Helga í öskustónni er lipurt
kvæði og orkar á lesandann,
einkum síðari hlutinn, sem er
góður skáldskapur. Miklu betri
eru þó ljóð eins og Hví dæmast
þau svo hart? og Hríslan á leið
inu. Þau eru þrauthugsuð, og
boðun hins fyrra hittir beint
í mark. Frumlegasta kvæði bók
arinnar er kannski Móðir mín
í kví, kví, sem leynir mjög á
sér, enda varð undirrituðum á
að vanmeta það á sínum tíma
eftir að hafa lesið það í tíma-
riti. Það byggist á athyglis-
verðri sálfræðilegri athugun og
reynist við gaumgæfilega könn
un mun betur kveðið en manni
virðist í fljótu bragði. Perlu-
festin og Minning eru ljóðræn
og falleg kvæði og tilvalin sýn-
ishorn þess, hversu skáldið hef-
ur þroskazt og þjálfazt. En
langbezta ljóð bókarinnar er
Mótið, víravirki orða og ríms,
sem stórskáld væri fullsæmt
af. Það er svona:
Á milli þeirra liggur land,
sem lykur ægir blár.
En traustum böndum tengja þau
og töfra — sömu þrár.
I
Svo mætast þau á miðri leið
um milda sumarnótt.
Þá hefur löngun logaheit
um langa vegu sótt.
ur. En Heiðrekur þarf að hasla t
sér víðari völl í ríki Braga.
Hann skortir ekki lífsreynslu
og alvöru, en skáld með skap-
gerð hans þyrfti ao* kanna nýj
ar slóðir og kynnast framandi
umhverfi. Það myndi lyfta and
anum hærra til flugs og hvessa
sjónina.
Ekkert kvæðanna í hinni
nýju ljóðabók Heiðreks fellur
dautt til jarðar, en þó eru þau
æriö misjöfn að lífi dg lit.
Galdra-Loftur vitnar um mikla
rímleikni, og höfundurinn leys-
ir þar smekklega flókinn vanda,
Þau setjast niður hlið við hlið.
En hverju sætir það,
að kringum hrannast þögnin
þung
og þrengir hjörtum að?
Þau höfðu í anda áður reist
sér yfir hgfið brú.
En það er margfalt meira djúp
á milli þeirra nú.
Samfélaginu ber skylda til
að rétta örvandi hönd ungu
skáldi, sem þannig yrkir.
Helgi Sæmmidsson.
Leiksýning U.M.F.
„Baídur" i
LAUGARDAGINN 9. des.
s.l. var frumsýning á leíkritina
„Almannarómur" eftir Stein
Sigurðsson í samkomuhúsimi
Þingborg í Flóa. Var leiksýn-
ing þessi á vegum ungmenna-
félagsins Baldurs í Hraungerð-
ishreppi og leikendur allir það-
an úr sveitinni.
Leikstjórn annaðist ungfrú.
Stefanía Pálsdóttir, sem einn-
ig fór með hlutvérk Höllu
konu næturvarðarins og levsti
það af hendi með hinni mestu
prýði. Stefanía hefur stundao
nám í einn vetur í leikskóla.
Ævars Kvaran og mun halda
því námi áfram, enda hefúr
hún oft sýnt.það, að hún hefur
góða hæfileika í þá átt.
Það hlutverk, sem ég tel að
hafi verið gerð bezt skil, var
Þóra vatnsburðarkerling, lei-k-
ið af frú Vilborgu Þórarins-
dóttur, móður Stefaníu. Leysti
hún það svo af hendi,- að þar
mundu ekki aðrir hafa gert
betur.
Önnur hlutverk voru þessi:
Doktor Hansen, leikinn af
Gunnari Halldórssyni, Signin
fósturdóttir hans, leikin af Sig-
ríði Guðjónsdóttur, Tómas vél-
stjóri, leikinn af Einari Guð-
mundssyni, Gunnar stúderit,
leikinn af Kristni Helgasyni,
Jafet næturvörður, leikinn . af
Sigmundi Ámundasyni og Þn.r-
lák son hans lék Gísli Guðjóns-
son. Fóru allar þessar persónur
laglega með hlutverk sín.
Það er eigi lítið starf, serri
liggur á bak við þessa sýningu,
þar sem fólk sækir æfingar um
langan veg, eftir að það hefur
lokið sínum dagsverkum. Leik
þennan munu þau sýna í þorp-
unum hér og kannske víðar cg
ætti fólk þá vissulega ekki að
láta það tækifæri, er því þá
gefst til þess að sjá haiin, ónot-
að, Ás. Bjarn.