Tíminn - 03.03.1964, Síða 7

Utgefj .cti BRAMSOKNARFLOKKURINN
PramJrvæmdastjón l'ómas Arnason — Kitstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (ábi Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og tndriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritötjórnar Tómas Karlsson Frétta.
stjórl: Jónas Kristjánsson Atiglýsingastj,. 'Sigurjón Davíðsson
Ritstjórnarskrifstofur i Eddu húsinu. simar 18300—18305 Skrif
stofur Bankastr 7 Afgr.simt 12323 Augl.. simt 19523 Aðrar
skrifstofar. sími 18300 Askriftargjald Jcr 80,00 á mán innan
lands t lausasölu fcr 4.00 eint - Prentsmiðjan EDDA h.f —
Íbúðamálin
Sá lífskjaraþauur, sem fariS hefur „viðreisnar“-stjórn-
inni einna verst úr hendi eru húsnæðismálin, og þar
stendur þjóðin og stjórnin lengst að baki nágrannaþjóð-
um. Þar hefur líka verið stigið mjög stórt skref aftur á
bak síðustu árin. Framsóknarflokkurinn hefur ætíð lagt
mikla áherzlu á það að þoka þessum málum fram í sæmi-
legt horf. Hann beitti sér á sínum tíma fyrir samvinnu-
byggingafélögunum og studdi vel verkamannabústaði.
Síðar beitti hann sér fyrir smáíbúðalánakerfinu og al-
menna veðlánakerfinu. Það voru mikilvæg spor fram á
þeirri leið, sem hiklaust átti og varð að ganga. En núv.
ríkisstjórn kippti gersamlega fótunum undan þessum vísi,
sem kominn var að frambúðarskipan húsnæðismálanna. í
stað þess að bæta við lánsfjármagnið, hleypti hún bygg-
ingarkostnaðinum upp úr öllu valdi með gengislækkunum
og óðadýrtíð, en jók lánin aðeins óverulega, svo að heild-
arlán kerfisins til hverrar íbúðar duga nú hvergi nærri
fyrir þeirri hækkun einni, seni orðið hefur. Hún skellti
einnig okurvöxtum á húsbyggingalánin. Af þessum sökum
er nú svo komið, að við búum við meiri ókjör og úrelt-
ara skipulag í íbúðamálum en nokkur lýðfrjáls þjóð Norð
ur-Evrópu, og áður en við getum mælt okkur við þær í
lífskjörum, verðum við að gera stórátök til styrktar þess-
um meginþætti og taka upp þráðinn frá 1958.
Sérfræðingur norska Húsbankans gerði athugun á ís-
lenzkum húsnæðismálum 1962 og gaf margar stórmerkar
ábendingar. En íslenzk stjórnarvöld hafa haft þessar
ábendingar að engu. Ábendingar hans voru á þá lund,
að við yrðum að byggja 1500 íbúðir í þéttbýli á ári, nýta
húsnæði betur og gera íbúðalán hins opinbera óháð al-
mennum lánamarkaði með lægri vöxtum og til lengri tíma
en nú er. Með sérstökum ráðstöfunum verður að þre-
falda fjármagn lánakerfisins og fara i slóð nágrann-
anna, sem lána 60—90% af byggingakostnaði hæfilegra
íbúða, sumt jafnvel vaxtalaust, en hitt með lágum vöxt-
um og til allt að helmingi lengri tíma en nú tíðkast. Þetta
er markið, sem við verðum að stefna að, en ekki stíga
aftur á bak, eins og núverandi ríkisstjórn hefur gert.
Hvað hefur gerzt?
Það er staðreynd, viðurkennd af ríkisstjórninni sem
öðrum, að kaupmáttur átta stunda vinnu nú er tölu-
vert minni en 1958. Verð útflutnmgsvara hefur ekki
lækkað, heldur fremur hækkað, og einstakt árferði hef-
ur stóraukið útflutningsframleiðsluna Samt telur stjórn-
in og fleiri, að útflutningsatvinnuvegirnir rísi ekki undir
kaupinu. Hvað hefur þá gerzt? Hvers vegna blómstra
ekki atvinnugreinar, sem nú borga lægra kaup og fá
meiri framleiðsluverðmæti en áður? Því búnast verr á
þjóðarbúinu þrátt fyrir þetta? Böndin hljóta að berast
að stjórnarstefnunni, tilfærslum verðmæta til óhagræðis
fyrir framleiðsluna. Þar liggur hundurinn grafinn.
Þarf 100% hækkun
Eins og rætt var um i forystugrein Tímans á sunnu-
daginn, hefur Búnaðarþing bent á, að rekstrarlán land
búnaðar hafi ekkert hækkað síðustu ár. séu enn sam?
upphæð og árið 1959 þó að verðmæti landbúnaðar
framleiðslunnar hafi aukizt úr 768 milli í 1.600 millj. op
búrekstrarkostnaður stóraukizt. t. d áburðarnotkun úr
60 millj. í 160 millj Þess vegna krefst Búnaðarbí"'
þess, að rekstrarlánin verði hækkuð um helming b '
100% en ekki 10% eins og misprentaðist í greininni.
Halldór Kristjánsson, Kirkjubóli:
TOMflS I GltSBAKKAKOn
Það er einkenni merkra skáld-
verka að um þau er hægt að tala,
þau knýja lesandann til að hugsa
og tala.
Þó að þessi grein beri nafn
einnar persónu úr nýlegri Bkáld-
sögu á hún ekki að vera rit-
dómur um söguna. Hér verður
ekki rætt um list Indriða G.,
Þorsteinssonar, kunnáttu hans
eða tízkufyrirbæri þau, sem hanu
lýtur, né heldur um söguna al-
mennt. En sagan er svo sönn
sð hún snertir a. m. k. allt sveita
fólk á íslandi, og það er veruleg
ur hluti fullorðinna fslendinga
sem hefur verið sveitafólk. Hún
fjallar um viðhorf til þeirrar bar
áttu, sem háð var um framtíð og
tilveru íslenzkra sveita fyrir tæp
um þrjátíu árum, — og sú bar-
átta stendur enn. Hins vegar verð
ur sagan ástæða til að glöggva
sig á því sem skeð hefur síðan
Og nú langar mig til að rabba
litils háttar við ykkur vegna þess
arar sögu, líkt og nágrannar gera
þegar fundum ber saman.
Flóttamaðurinn.
Efni sögunnar er flótti Einar«
á Gilsbakka burt úr sveitinni E”
segi flótti af ráðnum hug. þó að
mér sé alls ekki «íarnt að nota
það orð um fólk'fiutninga ár
sveitum almennt Hér er um flótta
að ræða Það er ekkert takmarr
eða tilgangur með hurtfö’ v’.jnarc
annað en koma=t f burtu fiýja
Hann stefnir ekki að neinu sem
honum er kært »ða sérstakai- von
í’ bundnar við Hann hef>ir ena
in ákveðin störf í huga Hano
á ekkert erindi oig allt sem hon
um er kært er h“írna f sveitinni
En bað er sama Hann er hræddur
við fátæktina Hann trevdlr b<’i
að syðra fái hann betur launuð
störf Á sveitina er hann trú
laus. Hann heldur að bændastétt
in sé að devia út
Þann dauða vill hann flvia
Andstaða bes«arar fióttast.efnu
er Tómas í Oilshakkakoti gamall
ungmennafélavi frá fyrstn árum
þeirra- formaður kaupfélavsins
bóndi af guðs náð sem gert
hafði ..Gilsbakkakot að stórri jörð
á sama tíma og st.óru iarðimar
urðu að engu“ Þegar Einari á
Gilsbakka finnst að allt og sumt
se.m maður erfir er kreppa oe
mæðiveiki“ segir hann:
„Bölsýni í ungum mnnnum er
mæðiveiki andskotans “
Af þvf tilsvari hefði sagan mát.t
draga nafn. því að hún seeir frá
andleeum uppdræt.ti pe«tinni
sem flóttin er rökrétt og óhiá-
kvæmilee afieiðins af
Óttinn og trúleysið.
Ólafur gamli á Gilsbakka var
einn af stofnendum kaupfélagsins
og Einar sagði að þeir Örlygur
skáld frá Máná hefðu braTlað eitt
hvað saman. þegar þeir voru ung
ir, stofnað endurreisnarfélag og
tslað um nýja tfma Sonurinn ger
ir sér ekki Ijóst að neitt hafi unn
izt með þessum félögum Baslið
haldi áfrarn Honum finnst að
vanti annan handlegginn á kaup
félögin þann sem geri sveitirnar
stórar. Verzlunararðurinn sé
rotaður ti' að byggia nvtt frysti
hús eða verzlunarútibú þar sem
seldir verða gosdrvkkir og súkku
•aði: Hann er sannfærður um það
rð aldrei komi nein ráð Því sé
”kki vit < öðru en flýja
Eflaust hefur Einari á Gils
bakka fundizt hann naga sér skvn
■'amlega Með raunsæi og skyn
sfmi mun honum hafa fundizt að
hann lo«aðí =ig við alla tíifínninga
dellu, því að óneitanlega voru það
ciargar tilfinningar, sem bundu
hann við sveitina.
Sízt vil ég gera lítið úr skynsem
inni. — Mér finnst ég vera alltof
skynsamur til þess. Skynsemi á
eg margt að þakka, — bæði tninni
og annarra — t. d. það, að ég
er bindindismaður- En þó er það
svo — og það ættu skynsamir
menn að sjá, — að ef við hætt-
um að stjórnast af tilfinningunum
erum við búin að vera. Þá hverfur
öll ánægja af nægtum og vel-
gengni, tómleiki, lífsleiði og böl-
sýni sezt að mönnum, drykkjuskap
ur eykst, sjálfsmorðum fjölgar:
hvers konar ónáttúra magnast.
Það er farsælast að viðfangsefnin
og árangur starfanna geti verið
okkur tilfinningamál. Þá fyrst er
veruleg ánægja af þeim. En Einar
á Gilsbakka var beygður maður og
brotinn undan þeim áróðri að land
búnaður á fslandi ætti sér yfirleitt
ekki hagfræðilegan grundvöll.
Hann væri bara „sport fyrir
„idíóta“ eins og einu sinni var
sagt.
„Bændaþjóðfélagið er búið að
vera“. sagði Örlygur skáld frá
Máná
Merki Tómasar í Gilsbakkakoti.
Tómas í Gilsbakkakoti vissi að
Einar nágranm hans hafði allt
atgjörvi til þess. að geta verið lið-
tækur búandmaður Hann gerði
ekki mikið að því að tala um fyrir
honum — hefur bersýnilega vitað
að Einar var þverhaus, sem ekki
taldi sig upp á það kominn að
sækja sér ráðleggingar í Gils-
bakkakot En Tómas sagði hon-
um álit sitt og vilja Og hann
keypti af honum jörðina, — ef
laust meðfram til þess, að Einar
gæti komið og setzt þar að ef
hann vildi síðar Ef til vill hefur
Tómas vonað að Einar kynni að
hugsa á annan veg eftir
að hann hefði kynnzt Iífskjörum
verkamanna og séð hvað það gat
tdfizt fyrir sjómönnum að efnast,
því að ÖH alþýða var fátæk á
bessum árum Og Tómas sagði
Einar að „við mættum engan
mann missa.“
En mæðiveikin, sem Tómas tal-
aði um. var komin lengra en svo,
at þetta hefði nokkur áhrif á
Einar Þvert á móti leggur hann
sig fram um það. að reyna að fá
stúlkuna sína. — dótturina I
Gilsbakkakoti - til að yfirgefa
sveitina með sér Það brást þó
að hún færi með honum Eg vona
af það hafi verið af því. að hún
hafi séð sig um hönd og henni
hafi verið sveitin og hlutverkið
þar mætara en flóttamaðurinn
En Einar fór sína leið Hann
ætlaði ekki að ganga til liðs við
Tómas granna «inn eða taka við
merkinu úr hendi hans
Barátta Tómasar
En það urðu aðrir menn til að
ganga undir merki Tómasar *
Gilsbakkakoti og halda baráttunni
áiram Það voru menn sem vissu
eins og Einar á Gilsbakka- að
búnaðarhættir þurftu að breytast
En þeir trúðu á samstöðu og fé
lagsskap Þeir gerðu ekki kröfur
tii þess- að kaupfélög eða önnur
félög væru ópersónuleg fyrirtæki
sem legðu bjargráðin upp í hend
ui bændanna En beir beittu sár
1 þessum félögum. Með mætti
þeirra auðvelduðu þeir sér að vél
• æða búskapinn og rækta landið
Þeir vissu það. að fleiri en bænd
u, áttu hlut að kaupfélögunum og
því varð líka að miða við þeirra
þarfir, enda markaður og afkoma
bænda háð atvinnulífi og afkomu
í þorpunum. Þessir menn urðu
ekki uppnæmir fyrir árásum Mbt.
á samvinnufélögin þegar skipa-
deild S.f.S var stofnuð. Þeir vissu,
að það var ekki eingöngu fé
bænda, sem lagt var í skipakaupin
og þeir vissu líka, að vöruflutning
ar til landsins og frá var mál
bænda eins og annarra. Þessir
menn byggðu upp mjólkuriðnað
inn á grundvelli afurðasölulag-
anna, stofnuðu ræktunarsambönd
in og komu á stofn og ráku viðg
um land fjölda af vélaverkstaéð-
um á félagslegum grundvelli, jafn
framt því, sem þeir stóðu í látlaus
um átökum um löggjöf þjóðarinn
ar að því er landbúnaðinn varííaði.
Sigrar karlmennskunnar.
Baráttu Tómasar í Gilsbakka-
koti er engan veginn lokið.
Iíannske verður henni aldrei lbk
ift. Þeim, sem gengu undir merld
hans og með honum börðust, hef-
ur farnazt misjafnlega. Sumir
reistu sér hurðarás um öxl, kikn-
uðu undir byrðinni og urðu að
hverfa úr sveitinni. Aðrir erp
slitnir menn og þreyttir fyrir tím-
ann, því að einyrkjabúskapur er
bindandi og yfirleitt orlofslaus.
En í heild hafa þeir unnið glæsi-
lega sigra sem landnámsmenn nýir
ar aldar. Flestir voru þeir hug-
sjónamenn. Mövgum var þeim bú
skapurinn tilfinningamál. Þaðan
spratt þeim sá unaður, sem varð
uppbót fyrir það strit, sem stund-
um hefur verið nefnt þrældómur.
Þeir trúðu því, að þeir væru að
gera gott verk. Þeir vissu isig vera
þarfa menn landi sínu
og það eru tmkil laun — og raun-
ar betri en orlof og brenr.ivín.
Það voru þessir menn, sem
lögðu grundvöll að framtíðarbú-
skap á fslandi. Þeir neituðu afj
gleypa við boðskap þeirra, sem
níddu landið og dæmdu það óhæft
til búskapar af því hér henta ekki
sömu búnaðarhættir og á sléttum
Suður-Rússlands eða miðrfkjum
Bandaríkjanna Þeir lögðu sig i
hættu fyrir íslenzkar sveitir, —
bundu örlög sín við örlög þeirrá,
— fúsir að standa og falla með
sínum málstað
Það er þessum mönnum áð
þakka að þeir. sem nú eru ungip
í sveitum landsins. hafa þar eitt-
hvað til að byggja á, ræktun, bý-
stofn o s. frv Víst hafa ýmsir
fallið í þeirri baráttu, hún hefu'f
kostað ýmsa það, að ævin mun hafá
orðið styttri en hefði getað orðið
við hóflegri kjör Og þó, erillinn
og röltið er heilsusamlegt, um-
svífin halda frá mönnum þeim á-
hyggjunum, sem verst fara með,
og kapp og áhugi rekur burtu
margar óhollar aðsóknir En eitt
er það, hva?' stríðið hefur kostað.
annað það. sem unnizt hefur.
Eg trúi þvi, að Tómas f Gils-
bakkakoti og samherjar hans hafi
lagt grundvöll að varanlegum
sigri og farsælli framtíð sinna
manna
Mynd Tómasar í Gilsbakkakoti
verður skýrari og skörulegri af
því hún birtist við hlið flótta-
mannsins. sem er aðalpersóna
sögunnar Þó að orð hans i sög-
unni séu ekki ýkjamörg, sýna þau
glöggt hver maðurinn er Og liann
ei fulltrúi svo merkilegra mannö
og merkflegrar baráttu að það nr
gott að mynd hans sé glöggt mót-
uð og sjáist skýrt í skáldskap
þjóðarinnar.
H. Kr
/
T I M I N N, þrlSiudagurinn 3. marz 1964. —