Alþýðublaðið - 22.02.1953, Qupperneq 5

Eurtnudagur 22. febrúar 1953.
ALÞÝÐUBLAB6Ð
5
Tómas Guðmundsson
SIGURÐUR EINARSSON
fiét snemma mikið að sér
ikveða og lagði gjörva hönd á
íleira en svo, að auðveldlega
yrði ráðið, hvar hann mundi
íkjósa sér bekk í þjóðfélaginu. í
liópi skólabræðranna þótti
ihann mjög bera af jafnöldrum
®ínum um viðræðusnilld og
mælsku, en auk þess orti hann
stór kvæði og sv'pmikil, sem
áttu það jafnvel til að leggja
'undir sig heilar forsíður dag-
'Maðanna. Hygg ég að margt
'það, er hann þá orti, mundi
enn þykja gildur skáldskapur,
©f slíkt yrði dregið íram í dags
Sjósið. Síðar nam Sigurður guð
ffræði og gerðist prestur, fann
iiugkvæmni sinni og andríki
útrás í hárbeittum ádeilugrein
ium, sem fylktu þjóðinni nokk-
tirn Veginn að jöfnu til andófs
©g aðdáunar, en iagði skáld-
Bkapinn á hilluna, að því er
i>ezt varð séð.
Liðu svo nokkur ár. En
1930 gefur Sigurður út ljóða-
fcók sína, Hamar og sigð, en
3hún er öll ort á fáum mán-
aiðum þá um sumarið. Þegar í
íyrsta kvæði bókarinnar, sem
er eins konar ste.fnuyfirlýsing
Siennar, ræðst hiifundurinn
næsta hispurslaust að skáld-
skapargerð æskuáranna, en
snýr með eldmóði og djörfung
að samtíð sinni og vandamál-
’íim þjóðfélagsins. Með þessum
aðsópsmiklu kvæðum er haf-
ánn sá þáttur íslenzkrar ljóð-
sögu, sem kenndur verður við
©ósíalskan skáldskap. Sigurður
er þar hvort tveggja í senn,
brautryðjandi og höfuðskáld,
f>ví þótt aðrir hafi síðan fetað
í fótspor hans og lært af hon-
; TOMAS GUÐ31UNDS-
■ SON skáld ritaði eftirfarandi
Igréin um Ijóðabók séra Sig
;urðar Einarssonar „Yndi
■ unaðsstunda“ í „Menn og
Imenntir“, tímarit MFA, sem
;út kom| um jólaleytið, en
■ Tómas er ritstjóri þess. Hef
\ ur Alþýðubjlaðið tekið sér
;það bessaleyfi að enrlur-
■ prenta gjrein þeissa. Ljóða
Ibók séra Sigurðar hefur vak
:ið mikla athygli og hlotið á
jgæta dóma.
um, svo sem Jóhannes úr Kötl-
um, Guðmundur Böðvarsson
og fleiri, þá hefur enginn
þeirra komizt með tærnar
þangað, sem Signrður hafði
hælana í þeirri grein íslenzkr-
ar Ijóðagerðar.
Síðan þetta skeði hefur Sig-
urður Einarsson aðains birt eft
ir sig eitt og eitt kvæði á
stangli, einkum tækifærisljóð,
en öll mjög athyglisverð og
auðkennileg. Þessi kvæði hafa
að vísu verið miklu færri en
ljóðunnendur og vinir höfund-
arins hefðu kosið, en sýndu því
betur fram á, hvílikt tjón það
var, að Sigurður skyldi ekki
helga skáldlistinni meira af
tíma sínum og hæfileikum. En
það er fyrst nú á þessu ári, að
Sigurður hefur — líklega mest
fyrir þrábeiðni kunningja
sinna — safnað til birtingar
þessum ljóðum og öðrum, er til
hafa orðið á langri leið, og kem
ur þá reyndar í ljós, að skáldið
hefur verið ljóðdísinni all-
miiklu eftirlátara en vinir þess
þorðu að gera sér vonir um.
Yndi unaðsstunda nefnir Sig
urður ljóðabók sína og gefur
það hei-ti strax íurðu skýra
hugmynd um efnisval hennar
og viðhorf skáldsins tii ljóða-
gerðar sinnar. Um yfirbragð
kvæðanna er hún næ-sta ólík
fyrri bók höfundarins, Hamri
og sigð. Að sjálfsögðu fmnast
hér enn allhvatskeytleg og
mögnuð ádeilukvæði, svo sem
Höll dauðans, Svalfinna. Kenni
maður o. fl.. en flest eiga þau
!nú persónulegri skotmörk en
áður gerðist og auk þess er
' meginhluti kvæðanna af öðr-
um brunni. í mörgum þeirra
hverfur skáldið á vit liðinna
tíma, hin gömlu kvnni leita
það uppi og víða bregður forn
um draumum fyrir í hroll-
björtu ljósi:
Dóttir alþýðunnar
AÐ ÞESSU SHSTNI verður
íyrst leiðrétt fádæma leiðinleg
prentvilla í einni af stökum
Jóns S. Bergmanns. Hún átti
að vera svona:
Tungan lóstin missti mál
— mörkin brostin sýna —
þegar frostið fór um sál
fann ég kosti þína.
Yonandi kemst hún nú hrein
og fögur gegnum hvers konar
þrengíngar.
Fyrir fáum dögum vildi það
til hér í bæ, að m.aður og kona
áttu samleið spottakorn. Þegar
Sokið var skrafi um veðrið og
dægurmálin, segir maðurinn:
Engan vafa á því finn
1 að þú hafi'r bogann,
rjúfa án tafar því vil þinn
‘ þagnar vafurlogann.
Var þá samfylgdinni samtím
ás lokið. Konan fer nú að bú-
tsýslu sinni, en hefur þó vfir
stökuna. Þá verður það, að hún
tautar fy-rir munni sér:
Ekki þarft-u að því að gá,
þrotnar eru glóðir.
Logann minnir ekkert á
annað en kaldar hlóðir.
Svona breiðir stakan töfra
sína yfir hver-sdagsleg störf og
leiðir hugann um stigu, sem
Jionum einum eru kunnir.
Svo ert þ að þú, „Systir“.
Ekki veit ég hvaða undirtektir
jþú færð', en lítil sólarljóð syng-
pj?. þu. _ i ....L
Hefur klakinn hneppt í bönd
hlýjar vakir anda,
ísi þakið öll mín lönd
eins og sakir standa.
Logann slekk ég Lofnarelds
lífs af þekkingunni,
taíð í hlekkjum hinzta kvelds
hverf svo blekkingunni.
Það er nú svo.
Einn af lögfræðingum okkar
tíma kernur hér með búsáhald,
sem honum er sýnlega til
þægðar:
Góður sopi geðjast mér,
glaður klappa ég á stútinn.
meðan dropi eftír er
engan tappa læt í kútinn.
Ekki v.ar þættinum trúað
fyrir því, hvað var á kútnum,
Hér er Páll á Hjálmsstöðum
og þarf ekki að orðlengja það
frekar:
Ljúft er bandið rneyju og
manns,
milt er æskuvorið
áður en hlekkir hjónabands
. hefta glaða sporið.
Að síðustu er þá versið. Það
er frábrugðið öðru góði orði að
því ley-ti, að það skal bæði sung
ið, kveðið og lesið, og er þó
ekki allt sagt þar með.
Geta verður þess í sambandi
við þetta undar-lega með Ljósa-
vatnsskarð, að í staðinn fyrir
al-lar venjulegar áttir, gildir
þar aðeins hérnamegin eða hin
, . i (Frh. á 7. siðu.)
í nótt komist þú svo fagur
á minn fund,
minn fyrsti draumur,
tandurhreinn og góður.
Ég bjó þér illa útlegð flesta
stund,
en á þér sér þó hvorki gróm né
und,
en sjálfur er ég sár og
göngumóður.
Af slíkum toga eru mörg hug
þekkustu ljóðin í bókinni, t. d.
Þrjú Ijóð um látna konu, Koss-
inn, Sex erindi um konu og
kvæðið Lipurtá og Glóbrá, eitt
innilegasta Ijóðið í íslenzku-m
nútímaskáldskap, einkenni'lega
svipljúft og máttugt, þótt þrjú
erindi, slitin úr sambengi, gefi
aðeins daufa mynd af því:
Hugljúfu sy-stur, ykkur átti eg
flest
af æsku minnar gleði að þakka
og launa.
Úr langri einsemd lægingar
og rauna
þið leidduð mig sem feiminn,
snauðan gest
í y-kkar bjarta vorheim gáska
og glaums
í glaðværð sælli lífsins mjöð
að teyga,
og 'leyfðuð mér að skapa, unna
og eiga
með ykkur báðu-m helft hvers
fagu’.’s draums.
Er logarauð í barmi brauzt
mér þrá
og blóðsins funi söng í æðum
mínum,
þú varst mér hjá í villtum
gáska þínum
sem vona minna stjarna,
Lipurtá.
En þegar hugann- hvrsti í helgi
og frið
og þráði lífsins dýru periu að
finna:
að skapa fagurt, vaxa, unna,
vinna —
þá varstu, Glóbrá, dísin mér
við hlið.
En það varð annar, æðri og
meiri en ég,
‘sem ykkur skenkti af leyndar-
dómsins víni,
sem hjúpaði ykkur hvítu
brúðarlíni
og hvprf með ykkur inn á
nýjanveg.
Hann færði ykkur feigð
í morgungjöf,
hann faðmaði ykkur köldum
styrkum armi,
ha-nn hallaði yk-kur upp að
bleikum barmi
— og bjó yfckur að lokum
, somu gröf.
CFrh. á 7. síðu.)
..Auk mér skilning orða þinna." *
Síðast vorum við komnir að því, að kristin trú sé þlut-;
eild.í méðvitund Jésú Krists um sjálfan sig og lífið í heiid \
ð vera kristinn er að sjá með augum Krists — auðvitað;
cki eins vítt eða djúpt og hann. en á sama veg. Það er að;
eggja hans mat á sj-álfan sig: YJðurkenna sig syndara. Þsð>
að siá. hver Kristur er: Frelsarinn.
Þessi hlútdeild í skilningi Jesú Krists hef'ur aldrei um- i
vifalaust orðið eign nokkurs manns. Þvert á móti — hið';
yrsta, sem gerist. þegar við Kristi eða nemum vitn-j
burð hans, er ævinlega þetía sama: Við skynjum ekki, \
ivað hann fer. það er okkur hulið, ofvaxið. Vissulega er margt \
fari hans, sem vekur aðdáun og lotningu þegar í stað, Iað~*
r að. Lærisveinarnir forðum drógust að honum ómótstæði-J
ega. Svo fer hverjum einlægum manni. En það kom .■m;
tund í lífi lærisveinanna, að þeir „skiídu ekkert.“ Hann;
ætlaði sér allt annað, en þeir höfðu búist við. Hann var ann-;
r en þeir höfðu gert sér í hugarlund. Þannig fer alltaf þegar '
1 úrslitanna kemur, þegar Jesús tjáir okkur það, sem hon-i
m liggur þyngst á h-jarta, þá er það okkur öllum framandi,-
nnarlegt. Og þá gerist eitt af tvennu: Það heldur áfram»
ð vera okkur lokað að mestu eða öllu, eða þá að það lýksti
pp á þann veg, að maður verður aldrei samur eftir. ■
Þú manst síðan á sunnudaginn var, að það var hugleið-;
ngarefni föstunnar, krossdauðinn, sem lærisveinarnir 1
trönduðu á. Þeir skynjuðu ekki. skildu ekki tilgang hans ‘
g gildi, allt, sem Jesús sagði um það, var 'þeim hulið. Jesús*
eit svo á, að Guð væri að gefa heimínum líf með því að láta *
ig ganga í dauðann. Píslarbraut hans átti að Ijúka uppí
íkharbraut fyrir bjargþrota menn, dauði hans var lífgjöf’;
júku mannkyni. Þannig hafði Faðirinn í himnunum ákveðið'*
ð hjálpa, bjarga þessum heimi. Jesús beygði sig fyrir þess- \
m vilja Guðs. Það kostaði hann baráttu. Pína hans og að-:
ragandi hennar var ekki aðeins Iíkamleg þjáning, heldur *
álarstríð. Það kom í Ijós í Getsemane. En kærleikurinn.J
em með honum bjó vildi leggja allt í sölur. Sá kærleikuri
var strengur úr brjósti hins eilífa föður, hins elskandi, frels- *
ndi Guðs. . *
■
Vera má, að einhver lesi þetta, sem gjarnan vildi eiga.í
kristna trúarsannfæringu. En allt þetta, sem hann skilur-*
ekki, finnst honum þröskuldur í vegi. Það er svo margt í\
íiblíunni og kristinni trúarboðun, sem hrindir frá. að þéri
innst. Þú ræður ekki við það, finnst það ekkert erindii
eiga við þig, ekkert vera að marka það. \
Viltu ekki hugsa út í, að þetta er ekkert nýtt eða sér- \
stætt með þig. Það stafar ekki af því, að þú ert nútíma- i
maður eða menntaður maður. Þetta hefur verið svona frá ;
óndverðu til þessa dags. Og það þarf ekki heldur að stafa ]
af því, að þú hafir ekki heyrt kristindóminn fluttan á réttan :
fátt, þótt svo geti verið. Það þarf ekki að vera sprottið af *
linni sérstöku gerð eða afstöðu til vandamála lífsins. Þó?
æmur sú spurning m-jög til greina í þessu sambandi, hversu :
íeilshugar þú ert, hversu raunsær á sjálfan þig, hvernig þú jj
hugsar um tilgang lífsins og það, sem í vændum er handan i
dauðans. \
s
f ■
En mestu skiptir, að þu gerir þer grein fyrir því. að í;
iristindóminum mætir þú ekki þínum eigin huga í æðra.;
veldi eða hugmyndum manna um hin hinztu rök. Þú mætir-j
hugsun Guðs um sjálfan þig og þennan heim. Þú mætir því,;
sem Guð hefur gert og vill gera sjálfum þér og þessum
áeimi til bjargar og lífs. Sú hugsun er ofar þínum hugsunmn, j;
svo sannarlega sem Guð alheimsins er þér meiri. En til ;
bess að þú gætir nálgast þessa háu hugsun varð Guðs sonur j
maður. Og hún getur, hún á að ná tökum á þér sem svar ;
Guðs við rún þíns eigin lífs.
Þú veizt, að þannig fór um lærisveinana forðum. Hiðj
óskiljanlega varð þeim undursamleg opirtberun,. endurnýj-j
andi kraftur. lífsbylting. Þú manst líka, að Jesús sagði ekk:;
aðeins fyrir dauða sinn, heldur líka upprisu sína frá dauð- •
um. Umskiptin í lífi lærisveinanna.. þau umskipti, að þeir j
skildu líf og dauða drottins síns og sáu alla hluti í nýju,;;
umskapandi Ijósi upp frá því, gerðist ekki fyrr en hinn.
upprisni b^fði sjálfur lokið upp hugskoti þeirra. j|
í baksýn þessara lína, sem þú ert hér að lesa, er sú stað - ;í
reynd, að hið sama gildir enn í dag. Drottinn einn getur gefið ;;
þér hlutdeild í þeim skilningi á sambandi þínu og sinu, j'
sambandi dauða síns og lífs þíns um tíma og eilífð, sem geii:
þetta dýrmætara en allt annað og lífið i fullum skilningi veri;
þess að því sé lifað. í baksýn þessara lína er sú staðrevnd, ao j
hann er sjálfur hjá þér á þessari stundu, fylgist með hverri j
hugarhræringu, bíður eftir að ná að snerta þig. Það getur;
komið fyrir, sem gerðist forðum á þjóðveginum, þar sem tveir j.
voru á ferð og ræddu um Golgata-gátuna og réðu ekki viöw
hana, en allt í einu íor hjartað að „brenna“, því Hann var;
með í förinni og snerti það, lauk upp leyndardóminum, gaf
hlutdeild í hugsun sinni, hugsun Guðs. Það getur komíð j,
fyrir þann, sem er í sporum Tómasar. efagjarn, fullur and- :j
mæla, að návist Hans sjálfs þaggi efann og andmælin og ;j
hann falli á kné og játi: Drottinn minn og Guð minn. ;•
; í baksýn þessara lína er sú staðreynd, að þetta getur jj
■ ;komið fyrir þig í dag. j|
Sigurbjörn Einarsson,
“JiSíf