Alþýðublaðið - 09.04.1953, Qupperneq 7

Fimmtudagur 9. apríl 1953.
ALÞYÐUBLAÐIð
siarmál
Framhald al 5 síðu.
bók Fornleifafélagsins ái'ið
1927 og einnig' er mikill fróð-
leikur um þetta í ritgerðum
Brynjólfs Jónssonar frá Minna-
Núpi í Arbók Fornieifafélags-
ins árin 1903 og 1905. Héraðs-
lýsing' Hálfdánar Jónssonar,
sem geymd er í Arnasaíni, var
prentuð í tímariti Þjóðvina-
félagsins, Andvara, árið 1936.
Einnig er hún í bókinni Land-
nám Ingólfs III. Þegar Hálfdán
Jónsson skrifaði héraðslýsingu
sína 1703 er útfall árinnar um
Hásteina, því að þar segir svo:
,,Ei alllangt fyrir framan ferju-
staðinn fellur áin í sjó, þá í i
tveim kvíslum, önnur til aust- |
ufs .með landinu, en hin vestur ,
með Skeiðinu. En vegna þess
Hásteinar liggja rétt í miðju
gápi árinnar, þá orsakast þessi
vatnsins sundurskipti. Hástein- 1
ar er stórgrýti, þurrt um fjöru,
en um flóð í kafi og brýtur á
sem boða öðrum. Fyrir véstan
Hásteina er kallað Hásteina-
sund, sem með farmaskip er
innróið.11 Eftir þessu að dæma
er kvíslin vestan við Miðöldu
orðin þurr þegar þetta er skrif-
að, en öll áin rennur nú hjá
Hásteinum, sem verða til þess
að skipta henni í tvennt, þó
auðvitað ekki nema allra
frpmst, þar sem þeir eru úti í
sjó.
/Nú er ósinn um það bil þrem-
ur breiddum sínum austar, og
heíur hann því færzt alla þá
leið á þessum 250 árum. Jarða-
bók Arna Magnússonar og Páls
Vídalíns, eða sá hluti hennar,
sem fjallar um Eyrarbakka og
Flóa-hreppana, er skrifuð 1708.
Þar er þess getið, að Nes, sem
þá virðist vera kot frá Drep-
stokki eða Rekstokki, sem þá
er farið að kalla þá jörð, hafi
verið fært fiórum sinnum und-
an ánni, og liggur þá við borð
að fara að færa bæinn í fimmtá
si'nn. Það sést þó á öðrum
heimildúm, að ekki hefur það
verið gert fyrr en 20 árum sío-
ar, en þá var Nesbæririn byggð-
ur uppi á túninu á Rekstokki,
og var Nes eða Oseyrarnes
upp frá því aðaljörðin, en Rek-
* stokkur kotið, og hélzt það svo,
meðan þær jarðir voru byggð-
ar.
Þar sem ósinn er nú, er
hraun, eins ög áður var á drep-
ið, og getur áin þyí ekki grafið
síg niður. Þröskuldur þessi í
árósnum veldur bví, að uppi-
stöðulón myndast, sem er yfir
25 ferkílómétrar að flatarmáli.
Þegar jökulleirinn og annar
framburður árinnar, berst
fram í þetta siraumlitla lón,
sezt hann í botninn og myndar
eyrar og grynningar, en það
bætir áin sér unn með því, að
brjóta löndin tíl beggja hliða
og þó sérstahif’sa að austan-
verðu, og breiðm sig'sífellt yfir
tetærra og stærra landssvæði.
Það.er því ekki. að. undra,
bótt að áin hafi verið dýpri
þegar hún rann vestar og í ein-
um ál, og þpr,s vegna ekkert
því til fyrirstöðu, að hún hafi
þá verið nógu d 'ún íyrir þeirra
tíma skiþ, eins og uiunnmæli
og skrifaðar beimildir herma.
en haldið er lengra í þessum
málum. Þá fjust kemur til álita
með kostnaðinn og auðvitað
verður hann mikill. En þegar
litið er yfir allar aðstæður þá
verður hin úrlausnin líka
kostnaðarsöm. Fyrst hafnar-
gerð í Þorlákshöfn, sem verður
að vera geysilegt mannýirki.
en þó engin vissa fyrir að
standi. I öðru lagi brú á Ölfus-
árós, sem líka kostar offjár og
engin von til þess að áin rénni
undir þá brú, nema tiltölulega
stutt tímabil, ef ekki verður ör-
Ugglega um það búið, með
þriðja mannvirkjakerfinu. Ég
er því ekki í neinum efa • am
það, að mikið mætti gera ,að
hafnarbótum í árósnum með
þeim svimandi fjárhæSum,
sem þessi þrjú maimvirkja-
kerfi kosta. En hefði þann kost
inn, sem er auðvitað aðalatrið-
ið, að sú höfn yrði örugg.
Framhald aí 5 síðu.
Laugarnesskólann hér í básn-
um. L-
Hann kvæntist 11. des. 1916
Margréti Guðmundsdóttur út-
vegsbónda í Nýjubúð í Eyrar-
sveit Guðmundsssonar. Eign-
uðust þau sjö börn, og eru
fimm þeirra á lífi, tvær dætur
giftar hér í bæ, en heima eru
tveir 'synir og ein dóttir. í maí
1926 misstu þau hjónin son á
fimmta ári, hið mesta eí.nis-
barn, og er vélskipið Þorm^ður
fórst, hinn 18. febrúar 1943,
misstu þau dóítur 17 ára
gamla, sem þar var farþegi.
Þannig er í stórum dráttum
hið ytra æviágrip þessa látna
vinar míns, ,en hin raunveru-
lega ævisaea hans verður hér
ekki skráð, bar er aðeins hægt
að komast í námunda yið hin
veigamestu atriði. Lengst
starfgtíma síns var hann , á
Eíldudal, og t.ók miklu ástfóstri
við þann stað. og í undurfögru
l.ióði, sem t.il er eftír hann og
ílestir Bílddæ.Unáai’ kunna,
kallar hann Ríldudal dalinn
sinn, enda hótt hann ysri rær
þrítueu er bann fluttist þanri-
að. Nflpst ió’unum er kyndil-
messa (2. fehrúar) most' hátið-
ardagur vetrarins á Bíldúdal
Þá sést sól þar í íyrsta sinn eft
ir nær þriggja mánaða „fjar-
veru“. En til þess að sjá sólina
þann dag, þurfti að fara upp
undir fjallsbrún, og það gerðu
skólabörnin undir forustu Jens
Hermannssonar urn aldarfjórð-
ungs skeið, þegar veður leyfði,
lögðu á brattann og fögnuðu
sólinni með hinu fagra ljóði
leiðtoga sáns:
Komdu sæl að sunnan.
sól, í dalinn minn.
Öllum flytur yndi
■ástarkossinn þinn.
AUt, sem andann dregur,
elskar geislann þinn.
Vertu eins og áðtir
alltaf velkomin.
Þannig var starf hans — eins
og það átti að yera — hann
lagði sig allan írarn til þess að
leiða börnin, sem honum var
trúað tfyrir, inn í Ijósið og yl-
inn — ljós þekkingarinnar, Ijós
sólarinnar, Ijós guðs.
Enda Jbótt Jens legði fyrir
sig hin bóklegu störf og gerði
þau að aðalstarfi sínu, hvarf
hugur hans aldrei frá sjónum,
og stundaði hann jafnan sjó-
mennsku á sumrum al.lt til þess
að hann fluttist til Reykiavík-
ur. Fyrri árin var hann lengi
báseti á bilskÍDum frá Bíldu-
dal. en siíðar fékk hann sér
siálfur bát, og stundaði eisin
úteerð á honum, unz hann
seldi hann skömmu áður en
hann tfór frá Bíldudai.
Margir kærar og Ijúfar minn
jnsar átti Jens við Bíldudal
tengdar, svo iaem frá því er
börn heirra h.ióna voru að alast
upp fbar í litlu íbúðinni fyrir of-
an tjöraina, þar sem þau bjugg.u
mest af tíma gínrun á Bíldudal.
En þaðan óttí hann líka sárar
minn’n.car nokkrar, svo sem fitt
er. Ástv.ina.missir er .iafnan sár,
og því sárari, sem hann ber
bráðara að. í ofviðrinu 16. sept-
ember 1936, þegar _dr. Charcot
fórst með skipi sínu og óhöfn
hérna við Mýrarnar, íórst einn
ig lírt'U bátur með þrem utiaim
mönnum í Arnarfirði. Einn
þessara ung.u manna var ástfó.lg
inn fóstursonur Jsns og Mar-
grétar, er verið hafði á heimili
þeirra um nokkurt ára bil. Og
h.ver fær skilið það sorgarinnar
djúp, er 17 ára dóttir legsur
brosandi og glöð af stað í ferða
teg til fiarlægs staðar full vona
og fagnaðar, og svo ?.ð liðnurn
aðeins fáum klukkustundum
fregn:
kemur hin ægiþunga
Skipið hefur farizt með allri á
höfn. „Hví tókuð þér, nornir,
ei heldur mitt hjartablóð allt,
en hlífðust við barnið mitt?“
Allt þetta hlýtur að hafa áhrif
til mótunar mannssálarinnar,
jafnvel þótt atburðina beri að
höndum eftir að fullum vaxt-
araldri er fyrir löngu náð.
Jens Hermannsson var í
hærra meðallagi á vöxt, frem-
ur grannvaxinn, fríður sýnum
og svipmikill. Hann var Ijúf-
menni hið mesta, og þó skap-
fastur, og hélt jafnan vel á sínu
máli. Hann var drengskapar-
maður og áreiðanlegur í hví-
vetna, og traustur og óbrigðull
vinur vina sinna. Hann var
mikill iðjumaður og starfaði
meðan honum entnst kraftar
að þeim málum, er hann vissi
horfa til blessunar og menning
arauka. Skömmu eítir að hann
kom hingað suður tók hann að
safna frásögnum um hetjudáð-
ir breiðfirzkra sjómanna cg
búa til útgáfu. Er um helming-
ur þessa verks þegar prentað-
ur, en hitt í undirbúningi. Og
síðast ei’ ég sá hann og átti tal
við hann, minna en viku fyr.ir
lát hans, var hann með hugann
við þetta verk sitt og gerði ráð
stafanir um hvernig haga
skyldi framhaldi, enda þótt
honum væri .þá fyrir lqngu
kunnugt um, að honum myndi
ekki endast tími til að koma
því út.
Ég hefði mjög gjarnan viljað
minnast þessa vinar míns á
þann hátt, sem minnlngu hans
er samhoðið. Til þess er ég því
miður ekki fær, og verða því
að nægja fátækleg kveðjuorð.
Far þú í friði, kæri vinur,
friður guðs þig blessi. Hafðu
þökk fyrir þriátíu ára trausta
og veitula vináttu.
Þorvaldur Kolbeins.
F é I a g s I í f
ísi
ráðgerir að fara skíðaferð yfir
Kjöl nk. sunnudag, ef veður
leyfir. Lagt af stað kl. 9 árd.
frá Austurveíli. Ekið upp í Hval
fjörð, að Fossá, gengið þaðan
upp Þi’ándarstaðafjall og yíir
há-Kjöl (787 m.) að Kárastbð
um í Þingvallasveit. —• Farmið
ar seldir í skrifstofu félagsins,
Túngötu 5.

Ef rannsókn leiddi það í Ijós,
að nógu djúpt væri á hrauninu
til þess að gera árósmn skip-
gengan nútíma skipum, þá
fyrst væri fenemh grundvöllur
til þess að þv"<?ja á áætlanir
um hafnargerð. ÞaS er því
þessi rannsókn, sem er mjög
aðkallandi að gerð verði, áður
Ueimsfræg feök:
Eftir EACHEL CARSSON
í þýðingu cftir HJÖRT HALLDÓRSSON með forntála eftir Hermann Einarsson fiski
fræðing.
HÖFUNDURINN ER BANDARÍSK VÍSINDAKONA og hefur þessi bók hennar vakið
óvenjulega athyglþ yerið metsölubók í Bandaríkjunum mánuð eftir mánuð og er þýdd
á mörg tungumál.
Hermann EinarsSon Segir í formála:
„Hér á landi hefur verið mikil vöntun á greinargóðri bók um helztu þætti haffræð-
anna. Eg var þess mjög hvetjandi að sú bók, sem hér kemur fyrir almenningssjónir,
yrði þýdd, vegna þess að hún bætir úr tilfinnanlegum skprti og er auk þess svo liðiega
og skemmtilega samin, að mér kæmi ekki á óvart, að hún yrði hér, eins og víða ann-
arsstaðar, mörgum alþýðumanni mikiil aufúsugestur.11
Sá maður, sem les bessa bók með athygli og áhug'a, veit meira um hafið og lífsskil-
yrði þess en flestir stúdentar, .sem hér ljúka prófi. Til þess þari ef til vill að lesa suma.
kafla oftar en einu sinni,: en það ræð ég yður til að gera. Eg þyldst þess fullviss, að þá
fer efnið að heilla yður, hin stórfellda nátt úrumynd, sem hér er teiknuð með orðum,
skýrist í dráttum, og þér tileinkið yður nýjan skilning á þeim náttúrulögmálum, sem
valda sköpum í lífi og tilyeru íslenzku þjóðarinnar.11
Bókin er félagsbók Máls og menningar. en fæst einnig í lausasölu í bókaverzlunum í
bænum. Bókaverzlanir utan Reykjavíkur geta pantað hana hjá forlaginu.
Laugaveg 19 — Sími 5055
áðaðfundur „Hreyfiis”
12. OG 13. FEBR. s. 1. fóp
fram allsherjaratkvæðagreiðsla
um kosningu stjórna og trún-
aðai-manna í deildum Bifreiða-
stjórafélagsins Hreyfils. í
Sjálfseignarmannadeild og'
Stræ ti svsg’nst j óradeild fcomu
fram tveir listar: A-listi, bor-
inn fram af lýðræðissinnum og
B-listi, borinn fram af komm-
únistum. í báðnm deildum
sigruðu lýðræðissinnar. A-listi
í Sjálfseignarmanandeild hlaut
183 atkv., en B-listi 100 atkv.
A-listi í Strætisvagnstjóradeild
hlaut 44 atkv. en B-listi 20
atkv.
Stjórn Sjálfseignarmanna-
deildar skipa: Formaður: Berg-
steinn Guðjónsson, varafor-
maður: Eiríkur Stefánsson og
ritari: Jens Ragnarsson.
Stiórn Strætisvagnastjóra-
deildar skina: Formaður: Ingi-
bergur Sveinsson, varafor-
maður Hiörleifur Friðleifsson
og ritari: Beraur H. Ölafssou.
í Vinnúbegadeild kom af?-
eins fram einn listi, lvðræðis-
sinna, ogyvar hann bví siálf-
kjörin. Stiórnina skina: For-
maður: Insimundur Gestsson,
varaformaður: Nieis Jón.sson,
ritari: Sveinhjörn Einarsson.
Aðalstjórn félagsin’ skina
formenn deíldanna o': skifta
'maður er, Bergsteinn Guðjóns-
beir með sér verkrm. For-
iónsson. Ineimundur Gestsson
varaformaður osf rita-'i og Ingi-
bergur Sveinsson gÍpWkérj.
Á aðalfuiidinum 25. marz
voru samhvkktar ýmsar til-
Ingur, bar á meðal áskonm á
fiárhaasráð xmi að nefa félag-
inu ko=t á beim íólksbifreiðs
um, sem það hefr,” samhvkkt
nð fivtia t;l lanfÞins og að
heimta kennsluréttiPrh bau
sem bifreiðastjórar hafa verið
svift'r.
Ennfremur var gerð mióg
skeleae álvktun í Inndritamál-
inu: var skorað á ríkiost.iórn-
ina að.st.anda fast r ”4tti hióðar-
innar o? aera mörnúegt
t’I að fá hau hið fvrria heim.
Vænti fimrJiirip'- að
danska stiórnin skiUi o? mæti
rétt okkar. oe hrAr ?am-
kvæmt sér. en "4 tekum var
sko”að á alla féb1tem°'r'n a&
rf.nðla cem öt.nllegnct að bygg-
ingu Árnasafns.
Framliaid ai k^siðu.
frægasta ‘kvæði Jólianns. ÞaS ev I
senn persónulegt uppgjör og mátt-
ugur óður, þó að i'sr-tui’ ljóðsins hggt
djúpt í sársauka, vonbrigðum og
•böii. Soknuður sýi ir og sannar, að
Jóhann var vaxinn vanda stórbrot-
inna viöfangsefna, Þar rameinast 811
einkenni hans sem skálds, viðhorf
og afstaða, lífsskoSun. pg vinnu-
brögð. Örtnur kvceði Jóhanns erm
sérkennilegri eg saiðmeiri, ea
Söknuður stærst. Þar rís hann sem
stónskáld af banabaði, flytur IjófS
sitt, opinberar játningu sína, túlkas
hugsýnir sínar — og deyr síðan.
Jóhann Jónsson auðgaði íslenak-
ar bókmermtir að nýjum ljóðstíl.
Hann er einn af tímarnótamönnun-
um í íslenzkum skáldskap og lyfti á
loít sjúkur og sár nýju merki, scm
enn stendur, þó að Jóhann sé fall-
inn. Það fer fyrir íylkingu ungu
•skáldanna, sem brjóta nýjar brauti*
og yrkja af persónuhgri þörf og
listrænni köllun.
Helgi Sæmundsson.
Áuglýsið í
Alþýðublaðinu