Alþýðublaðið - 16.05.1953, Qupperneq 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Laugardgainn 16. maí 1S53
Útgeí&ndi. Alþýðuflokkurinn. Rit&tjón ag abyrgOarmaður;
Haimibai Valdimaxsson. Meðritstjóri: Helgi Sæmundsson.
Frétta*tjóri: Sigvaldi Hjáimarsson. Blaðamenn: Loftur Guð-
mfundsson og Pálil Beck. Auglýsingastjóri: Emma Möller.
Rifstjórnarsimar: 4901 og 4902. Auglýsingasími: 4906. Af-
gre'fslusnri: 4900. Alþýðuprentsmiðjan Hverfisgötu 8.
_ Askiiftarverð br. 15,00 á mán. í lausasölu kr. 1.00
iarshall-aðstoð Siætfir
| TILKYNNT hefur verið, að
•jtlarshad-aðstoð tiE íslands sé
Ijokið. íslendingar gerðust árið
Í948 aðilar að efnahagssam-
yinníistofnun Evrópu og urðu
þannig eitt þeirra Evrópuríkja,
scm á undaníörnum árumi
hafa notið efnahagsaðstoðar
feandaríkjaima, en allflest ríki
^ Norður-, Vesfur- og Suður-
Evrópu hafa tekið þátt í þess-
iim samtökum og hlotið slíka
aðstoð vestan um haf.
Þegar síyrjöldinni lauk, var
efnahagsái'and í Evrópulönd-
unum hörmulegt. Matarskortur
var mildll og sár, atvinnuvegir
í kalda koli og slíkur halli á
viðskiptum við umheiminn, að
vonlítið virtist að gcta hyggt
aftur upp heilbrigt atvinnulíf
nema á löngum tíma og með
miklnm fórnum. Bandaríkin
höfðu á styrjaldarárunum
sent geysilegt magn af vörum
og hergögntim til handamanna
sinna í Evrópu, Breta og Sovét
ríkjanna. Eftir styrjöldina
héldu þeir slíkum imrusending
iim áfram á vegum hjálpar-
stofnunar sameinuðy þjóðamia
og ýmissa annarra líknarstofn-
ana, auk þess, sem þeir veittu
Evrópulöndum stórlán og aðra
fyrirgreiðslu. En brátt varð
Ijóst, að slíkt dugði ckki til að
Evrópa kæmist aftur á réttan
kjöl, og kom þá fram sú hug-
mynd, að efnahagsaðstoðin
væri stóraukin, en hún jafn-
framt samræm:! og sett í heild
arkerfi. Þessi hugmynd og
kerfið allt hefur síðan verið
kennt við Marshall, þáverandi
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna.
Svo sem kunnusjt er, neií-
uðu Austu r-Ev r ó n u rík i n að
taka þátt í þessu samstarfi,
snm þeirra, svo sem Tékkósló-
vakía og Finnland að vísu nauð
ug. Onnur Evrópuríki hafa á
vegum þess fengið gífurlegt fé
frá Bandaríkjunum, og er eng-
inn vafi á því, að það hefur
flýtt mjög fyrir þeirri víðreisn,
scm orðið hefur í Evrópu síð-
an stríðínu lauk.
Ef afturhaldið og' einangrun
arsinnarnir hefðu orð’ð ofan á
s Bandaríkjunum ef.tir stríðið
og lístið eða ekkert fé hefði
verið veitt t>! efnahagsaðstoðar
við Evrópu, þá hefði margt orð-
»ð öðm vísi á þessum árum en
það varð.
Frjál.slyndi þeirra maima,
sem beittu sér fyrir efnahags-
aðstoðinni í Randarikjiímtm, er
vert fyllstu viðurkenningar.
Á hinn bógiiin má ekki ganga
þess dulinn, að Bandaríkhi
voru auðvitað jafnframt að
efla sína eigin hagsmuni, því
að fátt hefði getið orðið að-
stöðu þeirra hættulegra en al-
gert efnahagsöngþveiti í Vest
ur-Evrópu. Og þótt Vestur
Evrópu væri það mikilsvert að
fá aðstoð til þess að komast
sem fyrst á fæturna, var þaS
henni einnig Iífsnauðsynlegt,
að verða ekki jafnfra.mt um of
háð Bandaríkjunum í i lðskipta
málurn. Þess vegna kom ekld
annað til mála en að hin beina
aðstoð væri tímabundin og að
hún yrði notuð til þess að gera
Vestur-Evrópulöndunum hleift
að standa á eigin fótum á eftir.
Mannvirkin, sem hér hefur
verið unnið að fyrir Marshall-
féð, eru fvrst og fremst áburð-
amærksmiðjan og hinar miklu
virkjanir Sogs og Laxár. Þessi
fyrirtæki verða íslendingum
auðvitað mjög mikilsvirði í
framtíðinni. En hítt verður að
segjast, að fslendingum hefur
ekki tekizt á sama liáí't og ýms
um. öðrum þjóðum, að ertdur-
skipuleggja og Iagfæra efna-
hagskerfi sitt svo að það geti
talizt heilbrigt. íslendingar
urðu ekki fyrir eignatjóni í
styrjöldinni. Þeir bætfu þvert
á móti aðstöðu sína í fjárhags-
Iegu tilliti. En fjárhagskerfið
allt sýktid sjúkdómi, sem ekki
hcfur tekizt að lækna. Kæíur
hans liggja ekki aðeins í röng-
um skimilaírsháttum, heldur
einnig í skorti á ábyrgðartil-
finningu hlá ráðamönnum og
spilltu hugarfari.
íslendingar verða, eins og all
ar aðrar þjóðir, sem vilja vera
sjálf&'tæðar, að miða lífskjör sín
við það, að land þeirra og sjór
inn umhverfis það gefi af sér,
og ef þeir skimileggja atvinnu
hætti sína ré't og skiþta af-
rakstrinum jafnt, geta þc-ir lif-
að góðu menningarlífi.
Mannvirkin, sem þeir hafa
eignazt vegna efnahagsaðstoð-
arinnar, auðvelda þeim lífsbar
áttuna í framtíðinni. Til þess
var hún vriitf, en elíki sem
framfærslustyrkur. Framvegis
verður þjóðin að kappkosta að
1 standa á eigin fótum í efnahags
málum. Til langframa verða
vandamálin ekki íeyst með er-
lendri fjárbagtaðstoð, því að
slík aðstoð skapar þá nýjan
vanda í síað þess, sem hún leys
ir. Sérhver þjóð verður að
treysta á sjálfa sig og land si<t.
' Það á jafnvel enn fremur við
I um íslendinga en áðra.
Kleppsvinna bæjarstjórnaríhaldsins:
Milljónum
ÁKVEÐIÐ hefur verið að
rífa upp Hringbrautina frá
Verbúðum og að Mihlu-
hraut, enn fremur Miklu-
brautina alla og allt að
vatnsgeymunum. Þetta er
gert vegna þess, að nú á að
leggja nýja vatnsæð til Vest
urbæjarins.
Fuil þörf er á nýrri vatns
æð í Vesturbæinn til þess að
bæta úr vatnsskorti, sem
mjög hefur gert þar vai't við
sig á undanförnum árum, og
munu að minnsta kosti Vest
urbæingar fagna því.
En bæjarbúa sétur samt
sem áður hljóða við þesá tío
indi. Það er ekki liðið nema
eitt ár, eða tæpl.ega það, frá
því ao gengið var frá Hring-
br.'iutirmi til fulls frá Mela-
vegi og að Snorrabraut, og
hafði það verk staðið að
minnsta kosti í hálft annað
ár.
Og það eru ekki liðnir
nema tveir mánuðir síðan
Hringbrautin milli Melaveg
ar og Bræðraborgarstígs
stóð sundurgrafin eftir að
Rafveitan hafði látið leggja
kapal í hana. Þannig stóð
hún opin í allan vetur, en í
byrjun apfíl var mokað oían
í skurðina.
Mö.rmum bíöskrar vægast
sagt þessi sóun á fé bæjar-
búa. Það er ergin furða bó
að lagðar séu dirápsklyfjar ú
borgarana, svo að þeir bók-
staflega slig.ast undir þeim,
þeg.ar svona er farið að. Það
mun ko-t.a að mmnrta kpsti
eina milljón króna í vinnu-
laiu.n að rífa. Hnngbrautina
og Miklúbrautina upp enn
einu sinni. otr hetta verður
þvi blóðugra. bevar athugað
er, að allt þetta fé hefði ver-
ið ha°,gt að snara. ef nckkur
fyrirh.yggja hefði verið fvr-
ir hendi.
*
Algert kærulevsi virðist
ríkia í þessum má.!ura, og er
það raunar ekkert einsdæmi
við framkv^md’r í ba;'nu.m.
Rafveitan og verkfræðinga-
skrifstofa b'”'iarini3 virðast
ekki haifa neiua samvinnu
sín á milli. að maður tali
ekki um símann. Svo virðist
meira að sagia sern Hrinig-
brautin verði stöð’ugt sundur
rifin ■—- og sjá menn hvílík
Kleppsvinna þett'i er.
* *
Menn spyrja: Hvað veld-
ur þessu? Er þetta gert fyrir
einhverja gæðinga Siálfstæð
isflokksins, sem síðan eiga
að kosta kopningabaráttu,
hans? Eða er hér um stj.órn-
levsi eit.t að ræða?
Hver, sem svöri.n verða við
þessum spurninwi.im, er eitt
\úst, að hér er eþn.s og geggj-
aðir menn séu að verki.
s(:
Það er auðséð á Morgun-
blaðinu, að bað óttast reiði
borgaranna. bví nð það seg-
ir. að ekki hafi verið unnið
að vatnsvei tunni um leið og
r.afmagnskaoaT'inn var lagð
ur til þess að l'orðast um-
ferðartrufla.nir. Umferðar-
truflanir hefðu htns vegar
ekki orðið meiri, þó ao vatns
leiðslan hefði veriö lögð um
leið og göturnar voru rif.nan
upp, en verkið hins végar
hægara, fliótfeera — og
framar öllru hefði bað ekki
’kostað nem.a ’bmt af þvi, sem
þa.ð hilýtur nú að kosta.
S
\
N
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Hver er maSurinn ?
Herdís Þorvaldstfóttir
er á morgun. Blómaháðirnar eru opnar frá kl. 10—3.
Félag ifémavanlana í Reykjsvík.
AÐ UNDANFÖRNU hefur
frú Herdís Þorvaldsdóttir leik-
kona vakið sííellt vaxandi at-
hygli leiklistarunnenda fyrir
list sína. Á siðustu árum hefur
henni verið falin meðferð ým-
issa vajidasamra aðalhlutverka,
og hún hefur gert þeim þau
skil, að það hefur skipað henmi
fremst í röð íslenzkra leik-
kvenna. Nægir að benda á því
til sönnunar túlkun hennar á
hlutverkum eins og „Snæfríð-
ur íslandssól“ í leikritinu „ís-
landsklukkan" eftir H. K. Lax-
ness, „Jessica“ í „Flekkaðar
heradur"' eftir Sartre, „Anna
Christie“ í samnefndu leikriti
eftir Eugene O’Neill og „Geir-
þrúður" í sjónleiknum „Landið
gleymda“ eftir Davið Stefáns-
son.
ÆTTUÐ ÚR HAFNAFIRÐI.
Frú Herdís ÞorvaTdsdóttir er
fædd í Hafnarfirði 15. okt. 1923.
Aðeins níu ára að aldri byrjaði
hún að fást við leiklistina, fyrst
í barnaskólanum og í barna-
stúkum. Á þeim árum langaði
hana mest til að nema listdans,
en á því voru engin tök, enda
var slíkt nám erfiðara viðfangs
fyrir íslenzkar stúlkur þá en nú
er orðið. Nokkru síðar stofnaði
áhugasamt ungt fólk í Firðin-
um með sér samtök, er seinna
urðu vísir að Leikfélagi Hafn-
arfjarðar, og tók að æfa sjón-
leikinn „Ævintýri á gönguför".
Var Herdís með í heim hóp og
lék hlutverk „Láru". Tókust
sýningarnar vel, og svndi flokk
urinn „Ævintýrið" mörgum
sinnum í Firðinum, og síðan
um öll Suðurnes. Má segja, að
með því hlutverki hefjist leik-
Iistarferill Herdísar fvrir al-
vöru, því að upp frá því hefur
hún helgað Ieiklistinni starfs-
krafta sína, að svo mikLu leyti,
Herdís Þorvaldsdóttir.
sem aðstæður hafa leyft. Árið
1939 giftist hún dr. jur. Gunn-
laugi Þórðarsyni, og eiga þau
þrjú bö-rn.
MORG HLUTVERK.
Hlutverk þau, sem frú Her-
dís hefur leikið, eru orðin
býsna mörg, en auk þess hefur
hún stundað leiknám, fyrs^ í
Leikskóla Lárusar Pálssonar á
ántnium 1942—44 og síðar um
skeið við konunglega leiklistar
bá=.kól‘ann í Lundúnum, og eftir
að þjóðleikhúeiS tók til starfa,
hefur hún verið fastráðin leik-
kotn.a þaæ. Fyrst í stað voru það
einkum hlutverik í gamanleikj-
um, s.em hún fékk til meðferð-
ar, bæði hjá Leikfélagi Hafnar
fjarðar og Leikféiagi Reykja-
víkur, enda þótt alvarleg hlut-
verk væ.ru bar innan um og
saman við. Hiá Leikfe'agi Hafn
arfiarðár lék Tnm til dæmis
hlutverk „Du Islandi ‘ i. „Þor-
láki þreytta“ og hlutverk í sjón
leikjunum „Pósturiim hringir
alltaf tvisvar“ og „Húrra
kra.kki“. Hjá Leikfélagi Reykja
víkur lék hún fyrst í óperett-
unni „Nitouehe" og lék þar
klausturmey, þá tók hún við
hlutverki Ingu Larcness í
„Leynimel 13“, er Iriga fór ut-
an, síðan í revýunni „Allt í lagi,
lagsi“, hlutverk veiku stúlkunn
ar í „Hann“, Elvíru í „Ærsla.-
draugnum", „Tondeleyo" í sam
nefndiu. leikriti, sem hún tók við
af Ingu Þórðardóttur, veiku kon
una í sjónleiknum „Meðan við
bíðum“ og þess utan hlutverk í
„Ég man þá tíð“, „Pétri Gaul“
og „Hamlet“.
STÆRSTU SIGRARNIR í
ÞJÓÐLEIKHÚSINU.
Þegar þjóðileikhúsið tók til
starfa, réðict Herdís þar.gað, og
þar hefur hún síðan leikið sín
stærstu hlutverk — og unnið
sína stærstu slgra. Ber þar
fynst að telja Snæfriö'i íslands-
sól í „íslandsklukku‘‘ Laxnéss,
fyrsta hlutverk, s,em hú,n fékk
þar tiil meðferðar og að ýmsu
leyti hið veigamesta þeirra, er
hún hefur enn leikið, — og það
hlutverk, sem hún kveður ’sér
þykja væn.st um. Af öðrum
hlutverkum, eem hún hofur
leikið þar, má nefna „Jessicu"
í „Flekkaðar hendur“ og „Aúna
Ohristie“ í leikriti O’NeilI, og
er þeirra áður getið. Þá lék hún
og í „Konu ofaukið", „Pabba“,
| „Jóni Ara'vni“, ,.Dóra“, ,,Juno
og póifuglinn“, „Stefnmnótið“,
hlutverk Ge’rbníðar í „Landið
g‘ley.mda“ os nú að síðusto
Wutverk Corlis í gamanleikn-
j um „Ko.-iS í kaupbæti“. —
Hefur roeðferð hennar á þests-
um Mutverkum sýnt, svo að
I ekki verður um villzt, að hún
| er vaxandi í li&t sinn, svo að af
henni má mikils vænta í þeim
■ mörgu og vandasömu hlutverk
j um, sem án efa bíða hennar í
i framtiðínni.
ÍMjólkurkexið $
^ FRÁ ESJU §
i aufflýsir sig sjálft. )