Alþýðublaðið - 23.08.1953, Side 4

ALÞYÐUBLAOI0
Sumtudagur 23. ágúsí 1953.
tHgcfandíi AlþýCuílokkurfnn. Ritstjóri og ábyrgðarmaðœ?;
Hannibai Valdimarsson. Meðritstjóri: Helgi Sæmundxsozi.
í'rétíaftlóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamenn: Boftur GuC-
mtmdsson og Páll Beck. Auglýsingastjóri: Emma Mötíer.
Ritsdjórnarrírnai: 4901 og 4902. Auglýsingasími: 4906. Ai-
irciðsltisími: 4900. AlþýSuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8.
Áskrif tarverð kr. 15,00 á mán. í lausasoiu kr, 1,00
rhugsjónin óraunhæf?
gshugvekja fií alþyc
HUGSJÓNIN um fríð á
jöröu á síimia og heita fylgj-
endur um víða veröíd. Og vissu
lega er það trú vor, að marni-
kynið nálgist nú óoum þrátt
fýrir allt, hið þráða takmark,
að vopnin verði varanlega
fevödd og friður ríki um ver-
öld alla.
En sennilega á fríðarhug-
sjónin hvergi jafn almennu
fýlgi að fagna og á íslandi.
Þjóðin hefur -verið vopnlaus
öidum saxnan. Hún hefur við-
hjóð á múgmorðum styrjald-
s.nna, f fámenni sínu virðir hún
mrieira hvert mannslífið en
stærri þjóðir gera. í einöngr-
lin - sinni hefur henni vaxið
skilningur á gildi óháðra sam
gangna og s'ámneytis við aðr-
ar þjóðir. Islenzka þjóðin á
engan óvin meðal í.IIra þjóða i
Jieims. Engin þjóð á um sárt
að binda af völdum íslendinga.'
Heimurinn ein friðuð heild, er,
þjóðarhugsjón fslendinga.
f dag eru það tvö stórveldi,
sem skipta heiminum á milli
sín. Bæði eru grá fyrir járn- (
mn. Bæði hafa sett vísindum*
sínum það æðsta takmark að
geta framleitt sem ægilegust j
morðtæki. Og nú segja bæði
sigri hrósandi: Takroarkinu er
®áð. Kj arnorkusprengj au er (
fullkomnuð. Og úr austur átt
Itveður við eins ag bergmál: j
Vetnissprengjan er fullkomn-
Uð.
Og beggja megin hafs reka
bræsnarar og spekúlantar í .
ffiðarhugsjóninni upp siguróp.
Fögnuður þeirra er takmarka- ■
láns. Hvílíkur sigur!
En þeir, sem unna Mði,
Músta á þessi tíðindi með sorg
í hjarta og hryllingi í huga.
Tortíming menningarverðmæta
/«1 aldaraðir — tortíming
heilla þjóða — jafnvel tortím
Ing mannkynsins blasir við.
í átökunum. milji stórveld-
anna tveggja er sennilegast að
eiít af iverma gerist.
Að bæði verði lömuð að
loknu stríði og heimurinn á
miHi þeirra samfelldur blóðí-
völlur.
Eða þá að annað hvort gengi
metli algeran sigur af hóími og
yrði alheimsdrotínari í skjóli
vopnavaldsins.
Og hver er sá, sem ieldi slíkt
fagnaðarefni eða líklegt til að
#æra maÉlpinn það frelsi,
það öryggi eða þann frið, sem
það þráir? |
Það er ekki annað sýnilegt í
dag, en að vígbúnaður aílra
annarra þjóða en Rússa og
Bandaríkjamanna — svo mjög
sem þessar þjóðir bera ægis-
hjálm yfir allar -aðrar þjóðir
— sé vita tilgangslaus. Sé von
laus sem varnartæki. Hlægileg
ur í sóknarskyni. — Og hví þá
að sveítast blóðinu í bervíedd-
um • heimi og verja þriðja eða
fjórða parti allra þeirra verð-
mæta, sem vinnan skapar, til
vígbúnaðar og hsrnaðarþarfa
í stað þess að hefja nýja þróít
mikla sókn til æðri menning-
ar og meíri framfara.
Hvað mundi ske, ef samein-
uðu þjóðirnar hefðu sterka al-'
þjóðalögreglu. Norðurlanda-
þjóðirnar riðu á vaðið og a£-
vopnuðust? Hvað ef V.-Evrópa
kæmi næst og legði niður vopn
in, og svo koll af kolli, þar til
risamir stæðu einir uppi í her
týgjum sínum, annar með
stolt sitt, KÍARNORKU-
SPBENGJUNA í lúkunum —
bínn með blóm sinna vísinda-
afreka nýútsprungið — VETN
ISSPREN GJUNA.
Mundi sprengjunmn nokk-
urn líma verða kaslað? Mundi
yerSa ráðist á hinn friðaða
hiuta heimsins? Mundi sá að-
ilinn, sem það gerði, ]iola slika
dreifingu orku sinnar, án þess
að verða þá auðveíd bráð fyrir
andstæðinginn?
Eða er friðarluigsjónirt
barnaskapur einber — óraim
hæf hugsjónaþoka — dráum-
ur, sem aldrei rætist?
Því vílja sannir friðarsinn-
ar ekki trúa. Þeir eru sann-
færðir um, að eins og draumur
.mannanna um að fljúga, hcf-
ur rætzt — eíns og allir feg-
urstu draumar mannkynsins
hafa rætzt — eins rnuni mann
kynsdraumurinn fegursti um
frið á jörðu, rætast.
Islancl er eina vopnlausa
þjóðin í veröltíinni. Eina þjóð-
in. sem eklii er gegnsýrð af
brjálæði hernaðarandans. Og
þó að ýmsum kunni að finnasí
það broslegt, þá er það nú
samt svo, að hér er aðeins urn
tvennt að velja: Að ísiand víg
búíst — eða heimúrmn afvopn
ist. Spurningin er þessi: Hvor
leiðin er' réttari? ílvor þcírra
íryggir foetur farsæld mann-
kynsins? -
álþfðuiaið
Fæst á flestnm veitingastöðnm bæjarins.
— Kaupið blaðið nm leið og þér fáið yður
kaffi.
Alþýðublaöiö
ÁRIÐ 1928 mun það hafa
verið, sem Halldór Kiljan
Laxness gaf Alþýðuflokkn-
um handrltíð að Alþýðubók
inni. Það var mikil gjöf. og
góð.
Alþýðuhókin er lítil bók,
en hún er samt meðal þeirra
bóka sem mér þykir allra
vænst um. Hún orkar vekj-
andi og hvetjandi á hvaða
dauðyfli sem er. Hún opnar
á nianni augun, svo að ný
viöhorf blasa við — nýir og
betri heimar birtast. Að
þessu leyti er hún mennt-
andi og mannbattandi eins
og utanlandsíor. Hún kenn-
ir manni að sjá og skynja
fegurð íslenzkrar náttúru,
fegurð í listum. fegurð mann
legs lífs, já, og máske líka
,,fegurð himinsÍTis‘‘. En hún
gengur heldur ekki fram
hjá því Ijóta og viðurstyggi-
lega. Því gerir hún einnig
myndarleg skil og vekur á
þvi hroll og viðbjóð. En
fymj, og síðast er Alþýðu
bókin markviss þjóðfélags-
ádeiia í listrænum búningi,
rituð út frá sjónarmið-
um jafnaðarstefnunnar af
marani, „sem hatar örbirgð
og áþján auðvald og her-
vald og andlega og líkam-
lega kúgun“, eins og Jakob
Jóhannesson Smári sagði í
formála að fyrstu útgáfu
bókarinnaf (Alþýðuprent-
smiðjan 1929).
NÝTÍZKU SK.ÍLÖ.
Um Halidór Kiljan sjálf-
an fórust Jakobi Jóh. Smára
þá orð á þessa leið:
„Halldór Kiljan er skáld,
og hann talar og flytur boð-
skap sfrin eins og skáld. En
hann er nýtízku skáld. Hann
er nútíma maður í góðri og
illri merkingu.
MÆLSKA OG ANDAGIFT
„Þegar Halldór gaf Al-
þýðuflokknum handritið að
bók þessari,11 segir Jakob
Jóh. Smári enn fremur,
, þótti sjálfsagt að láta
prenta hana svo fljótt sem.
únht væri. Hún ber fram
málstað Alþýðuflokksins,
jafnaðarma'nna, með óvenju
legri mælsku og andagift og
er víða rituð af mikiili
snilld.“
Hér er nú ætlunin að gefa
lesendum Alþýðublaðsins
kost á að kynnast — eða
rif ja upp — nokkur gullkorn
úr bók Alþýðuflokksins —
Alþýðubókinni.
BÆKUR OG MfíNN.
I fyrsta kafla bókarranar
ræðir Kiljan um bækur og
menn, Hefst bókin á þess-
um orðum:
,J\1ENN skyndu varast að
haitía. að þeir viti alla skap-
aða hluti, þótt þeir hafi lesið
eitthvert slangur af bófc-
um, því sannleikurinn er
ekki í bókum, og ekki einu
sinni í góðum bókum, helö-
ur í mönnum sem hafa gott
hjartálag.
Bækur eru í hæsta iagi
vitnisburður um sálarlíf
mahnanna, sem hafa ritað
þær. Ég hefi mörgum
kynnzt, sem kanp hafa lagt
á bókvísi, en þeir hafa oftast
verið fremur mannúðarlitir
í hugsjónum og nokkuð of-
stopasamir hið innra með
cér,
en snauðir af þeirri
mermingu hjartans, sem
hún amma m.'n var gædd
og lýsti sér í gamansémii
eljúj afskiptaleysi í trú-
máuum, jafnaðargeði i
sorgum, kurteis; við bág-
' síadda, hugulsemi við
ferðamenn, óbeit á leik-
araskap. góðsemi við
skepnur.“
Þetta íinnst rhér fögur
túlkun. á höfuðsin&ehnum
í slen zkrar alþýðumenn in gar.
Og Halldór Kilja'n heldur -á
frarn lofsöng sínum og vík-
ur nú að ósyikmi tungutaki
alþýðufólltsins í samanburði
við hína færustu og fræg-
ustu rithöfunda. Ræðst hann
þar vissulega ekki á rithöf
undagarðinn, þar sem hann
er lægsíur, en segir:
HAM'SUN OG BRYNKI.
„Knut Hamsun hefur kom
izt upp á. lag með að segja
all h’íálegar sögur. þrátt fyr
ir þótt hann sé illmenni hið
mesta og léleg auðvaldsbuilia
ofan í káupið . . .' en auðvit
að heíur hann aldrei komizt
í hálfkvisti við einn af mín-
um beztu vinum, gamlan
skútukarl og fylliraft, sem
Brynki hét og kallaður var
sífulli, enda þóft hann hafi
iðulega verið ófyllri en marg
ur, sem hafði hærri metorð.
Áður en Brynki var drep-
inn á Laugaveginum, ságði
hann mér mörg hundruð
sögur af slagsmálum sínum,
fýlliríi málaferlum, skútu-
lífi, ástarævintýrum og öðr
um útistöðum. — Hann var
ein.s og Knuí Hamsun og
Charies Cliaplin í einu lagi
— að frádreginni allri list—
rænni uppgerð.
Tunguták a'lþýðu-
manria er tilþrifameira en
skrifborðshótfyndni rit-
höfundánna og í sannleika
•list mikíu dúpúðugri, því
alþýðumen'n standa á sjó
upp að knjáiri me.ð sjálfa
fornöldina í blóðinu og
salt í .skegginu.
■ Og þegar þeir tala. þá
er eins og jörðin sjálf sé
að hugsa og tala, og í svip
þeirra bregður fyrir mynd
um af jörð og sjó.“
BEZTU BÆKURNAR FRÁ
ÓBREYTTUM MÖNNUM
.... „Að vísu er ekkert
því til. fyrirstöðu, að góðar
bækur komi frá rithöfund-
um, en hinar beztu bækur
koma þó frá óbreyttum
mönnum, æm hafa lifað eitt
hvað pierkilegt og fæ-rt það
•L’ af hálfgerðri tilvilj-
un“.
Gaman væri að vita hvort
Hallldór Kilja'n mundi nú
vilja undirskrifa það, sem
hann sagði um skáldsögur
og' skáldcagnahöfunda fyrir
35 árum síðan. Að vísu er
það augljóst mál, að þetta er
þá fram sett bæði í gamni
og alvöru. I Alþýðubókinni.
segir hann:
„En svo að vér snúum oss
að skáldskap og fögrum
fraðurn. þá er min skoðun
sú, að meginþorri skáld-
sag'na s'éu hið hégómleg.asta
Oeipur og loddaraskapur
mikíis til. — Og hvaða er-
indi á sllkt til sveitamanna
eða manna. sem stunda sjó
og hætta lífi sínu. eða verka
manna, sem eru í skuldum,
áí' því að þeir hafa fest kaup
á húsi?
Skáldsögur eru yfirleitt
skrifaðar af óvönduðuró
strákum, andlausum höfð
ingjasléikjum eða fínum
áiparkerhngum, sem viija
iáta bera á sér, og er skrif
finnska' þessi sums stað-
ar borguð miklu hærra en
Venjuleg skrifstofuvinna
og verðnr þannig mörgum
til freistingár, og oftast
þeim. er sízt skyldi“.
AUÐV ALD SBLÖÐIN.
En Halidór Kiljan sér og
skilur, að það ber fleira að.
varast en fánýtar skáldsög-
ur. Hann víkur að auðvalds
híöðunum off segir:
„Annars er það altítt í
Amerlku að merm verði
heilsúíausir aumingjar á því
að lesa Hearst-blöðin. seip
merkur umbótafrömuður
hér Oswald Garrison Villar.d,
hefur iíkt við sorpræsakerfi.
— En sorp er til alþ' betra
en andJegrar fæðu“.
,.Áf öllu því, sem prent
að er, eiga menn mest að
forðast auðvaldbíoð, því
þau eru málsvarar kúgun
arvaldsins og mannhat-
ursins í heiminum, þ. e. a.
g. vítis'stef'nunnar eða hel
.sfefnunnar. Hlutverk
þeirra er að teyma alþýðu
á nsfinu með alls konax
fryllandi kjaftavaðli og
lævíslegum blekkingúm á
sama hátt og ræningi seg
ir þér smellnar sögur með
■an hann lokkar þig út í
hiliðargötuna, þar sem
banTi drepur þig“.
HYAÐ Á AÐ LESA?
’Um blaðaútgáfu og blaða-
lestur að öðrui leyti segir
Halldór Kiljan svo ennfrem
ur þetta:
„Mér hefur jafnan verið
til efs, hvort umbótamenn
félagsmála þyrftu þar (þ. e.
á íslandi) að halda úti sér-
stökum málgögnum öðrum
en dagblöðum. Verkamaniia
blaða er auðvitað knýjandi
þörf, á íslandi til að hvetja
alþýðu í baráttunni við f jend
.ur sína og segja ólognar
fréttir af stjórnmálum . í
heiminum, sem önnur blöð
hljóía að vera ófær um að
flytja afstðu sinnar vegna“.
Klunnalegar skammir ís-
lenzkra auðvaldsblaða telur
Kiljan ékki mjög hættuleg-
ar, en síðan segir hann:
.... þó gildir sama
negla á íslandi eins og
annars staðar. Alþýðu-
menn eiga ekki að lesa
önnur fréttablöð en þau,
sem út eru gefin undir
s'tjórn verkalýðsflokk-
anna. ÖIl önnur blöð eru
út^rfin af kúgunarvald-
inu eða einhverjum ar.gs
þess í þeim tilgangi að
villa oss sýn“.
Hér verður að ljúka pistli
þessa drottins dags, e’n frarn
hald hans skulum við hugsa
okkúr næsta sunnudag.
(■i ■« BáincBncBBB r ** m ■ ■ k ■ kii c kkkV* ■ ú'ihu M|jc;»f)írfe,6r'w: m s i.i «r« « »Vr* n «rt#irfe i, e'fca bítsi ■■■■■•■■■■■«■■■ ■••■••■ *Wk'íb gifcn
siigsisiaiBiiaisissieiisarfiiiiiiiaiiiiiii