Alþýðublaðið - 10.09.1953, Blaðsíða 5

pjmmtudagur 10. sept. 19515.
ALÞÝÐUBLAÐiÐ
STRIÐS
MEÐAN ÉG FERÐAÐIST
’aftur og fram. um Evrópu gerð
iist náerMlegur atburður iheima
í Danmörku: Áfengisvandamál
ið hafði verið tekið til umræðu
í sjálfum háskólanum. IJm ára
bil hafði Finninn magister
Heleníus, f. 27. júní 1870. en
við urðimi síðar miklir vinir og
vopnabræðl r í bindindisbárátt
unni, rannsakað áfengismálin
írá öllum hliðum, með þeim
árangri að ritgerð hans um mál
ið var tekin gild, sem vísinda-
rit um stjórn og þjóðfélags-
fræði og hlaut hann doktors^.
gráðu. 'fyrir, við Kaupmanna-
hafnarháskóla.
Hér má geta þess, að éður
en d.r. Heleníus skilaði nefndri.
ritgerð sinni af sér, hafði hann
ferðast um Danmörku, Sví-
þjóð, Noreg, Þýzkaland, Aust-
•urríki, Sviss, England, Holland,
Belgíu- og Bandaríki Norður-
Ameríku til þess að viða að sér
efni í ritgerðina og heyja sér
þekkingu og fróðleik um mál-
ið.
Það var árið 1902, hinn 24.
júní, sem Heleníus hlaut dokt-
orsnafnbótina.
Þessi atburður varð bindind
I'Shreyfingunni mikil viður-
kenr.ing 'og hvatning. Boðskap
ur hinna fátæku frumherja
bindindishreyfingarinnar til
mannkynsins, var ekki lengur
aðeins málskraf og prédikun,
heldiur vísindi, yfirlýst vísindi
af hinum æðstu aðilum.
Ég keypti doktorsritgerðina
og gleypti hana í mig með
áfergju, lærði meginþætt.i henn
ar utan að og tileinkaði mér
rök hennar og kenningar, og
varð undrandi, að eftir svo
skýra og skilmerkilega grein-i
argerð á þessu mikla vanda-
mláli, skyldu ekki allir góðir
menn og gegnir segia áfengis-
djöflinum stríð á hendur.
fylktu liði.
Löngu seinna skildist mér,
sð barátta bindindismanna er
barátta við aldagamla siðu og
venjur, sem 'standa föstum rót
um með mönnunum, og það svo
föstum, að öll heimsins sann-
indi. hversu skýrt og skil-
merkilega, sem þau eru lögð
fyrir, mega sín næsta lítils í
að slíta þær rætur upp.
Greinargerð dr. Heleníusar
nm áhrif áfengisins á dauðs-
föll, glæpi, úrkynjun og aðra
þjóðfélagsógæíu, orkaði mjög
á mig. Þfessi doktorsritgerð,
vár í raun og veru fyrsta bind
indi'Sritið, sem út ha.fði komið
til þessa í Danmörku, og að
undanskyldum nokkrum frönsk
um. minniháttar ritum, það
eina, sem ég hafði átt kost á
að lesa um þetta jnálefni, þar
sem, áfengisvandamálið. eymd
sú og vandræði, sem það olli
þjóðunum, var dregiii fram í
dagsljósið, mæld og vegin á
hárfínan og nákvæman og um
leið á alþýðlegan hátt.
Að lestri ritgerðar dr. Hel-
eníusar lokinni, fannst mér
íyrst verulegur bindindisóhugi
vagna með mér, og ég hafa
rétf á að telja míg til hóps
þeirra áhugamanna, 'sem hátt
taka í baráttunni með öllu
þreki sínu og áíhuex. Frá þeirri
stundu og fram á hennan dag,
Ite'í ég verið starfsfás baráttu-
rn x ður 'bindi n di sh rey f in gar
Snnar, 'bæði í ræðu og riti og
alrlrei af mér dregiS.
I þessu átti og sinh mikla
þatt sá þýðingarmíkli atþurð-
ur fyrir mig, skömmu eftir
heimkqrnuna til Hjörring, er
ODS MALE

: A ABUNU'VI 1945—50
I kom út í danmövku æfisaga
; Larsen Ledet, hins heims-
; kunna bindindisfrömuðar
I biaðamanns og fyrirlesara.
I Æfisögu sína nefnir L. L.
i „Mit livs Karrusel“, og er
; hún í 5 bindum. Kafli sá,
' sem hér birtist, er úr 3.
: bindi og segir frá því, þegar
; L. L. gerðist félagsbundinn
; bindindismaður.
í Larsen-Ledet kom i heim-
sókn hingað ti-1 tands í boði
Stórstúku íslands, ásamt
fiölskyldu sinni, árið 1923.
Flutti L. L. hér fyrirlestra
um bindindismálið osr ferð-
aðist auk þess allmikið um.
Getur hann þessarar farar
hingað til lands í æfisögu
mcíal skemmtilegustu við-
burða lífs síns.
ég gerðist félagi hinnar alþjóð
legu góðtemplarareglu, sem er
bræðrafélagsskapur stofnaður
árið 1851 vestur í Bandaríkj-
um Norður-Ameríku, svo sem
kunnugt er, og nú starfar í um
fimmtíu þjóðlöndum, að aukn
um skilningi þjóða á milli og
gegn áfengisböli og vopnabraki
og annarri villimennsku. Þetta
var vissulega félag að mínu
skapi, hefðu aðeins félagarnir
í Hjörring verið ögn skelegg-1
ari í störfum, 'hefði ég áreið-
anlega verið búinn að æskja
inngöngu fyrir löngu.
Margir prentarar okkar báru
merki reglunnar, jarðlíkanið,
of hafði ég spurt þá um, hvort
þeir gætu ekki lánað mér ein-
hverja bók eða rit um þetta
félag þeirra. En þetta lenti
ætíð við orðin tóm. Carlsen rit--
stjóri hafði huggað mig með
því, að IOGT væri alls ekki fé-
lag fyrir mig, siður en svo!
Þetta væri eingöngu leynifélag
sérvitringa og grillufangara,
sem efndu til lokaðra funda í
fyrrverandi musteri svika-
hraoþsins Hellig-Hansen við
Klokager-götu.
En fimm til sex árum síðar
rétti tilviljunin mér örfandi
hönd. Þessi tilviljun, sem svo
oft mætir mönnum á vegferð
þeirra, og skapar og sker úr
uin örlög og framtíðarstefnu.
Tilefnið var næsta lítilfjÖr-.
legt. Einn prentara okkar.
Niels Yilhelm Thorup, síðar
forsöngvari í Esbjerg, átti af-
mæli, hann eíndi til fagnaðar
í bindindishóteli Larsens. Við
vorum 19 sem kom.urn þarna
saman. og var m. a. rætí um.
miálefni góðtemp’ arareglunn-
ar opinskátt og frá öllum hlið
um. Allt í einu spurði einn
með miklu írafári: Við érum
þó líkiega allir félagar, sem
hér erum.
Ég varð, sannleikanum sam
kvæmt. að viðurkenna, að ég
væri ekk: félagsbundinn. En
Grunsen tollvörður huggaði
mig þegar í stað m.eð orðum
Jeppa við staðarráðsmanninn:
— Það. sem þú ekki. ert, get
urðu orðið. — Þegar ég hneigði
.höfuðið samþýkkjandi, dró
hann mig afsíðis bg spurði
mig mjög hátíðlegur á svip: Er
yður alvara.? Er ég hafði ját-
að því, lét hann mér nokkrar
stuttar en gagnorðar skýring-
ar í t.é, og með .því var málið
klappað og klárt og örlög mín
róðin í þessu sambandi.
Ég var ekki eins og svo
margir, dauðhræddur við upp-
tökuna, eða öllu heldur siðina,
sem framkvæmdir eru við at-
höfnina. Ég hef fyrir hitt ýrnsa
sem voru kófsveittir og titr-
andi af ótta við inntökuathöfn-
ina, vegna þess að þeim hafði
verið talin trú um það, að stöð
uglyndi þeirra og hugrekki
væri prófað með nöktu kven-
fólki og hriktandi beinagrind-
um. Mér var það að vísu ljóst,
aóv þetta voru lygasögur og
þvættingur. En þrátt fyrir það
þó jaínvel eitthvað væri hæft
í þessu, þá var ég ákveðinn í,
að láta már hvergi bregða, !
hvort sem fyrir bæri eða mér
rriiætti nakin kvenmað'ur eða
s'kröltandi beinagrind einhvers
framliðiris herramannr. Það
eina ,sem ég vár dálítið óánægð
ur með. var að ég mátti ekki
neyta Dobbels öls. Mér fannst
þessi öltegund svo gómsæt og
áfengisstyrkleiki þess svo
hverfandi, að hann hvorki gat
skaðað einstakling né þjóðar-
heild. En þar sem ég nú var á
þeim aldri. þar sero vanafestan

var ekki orðin
Þreyllur flakkari. Snáðinn,á myndinni hefur ver-
þattur i skaogerðinm, og þe.ss J ið í „eftirlitsferð“ á ströndinní.
En þó að hann hafi haft prik til þess að styðjast við, lxeíur
hann orðið þreyttur á flakki'nu og setzt niður ril hvíidar.
var af mér kraíizt. að ég dæi
striki yfir mína dagj,e?u hálf-
flö'sku öls. þá gerði ég bað auð
vitað án þess svo mikið sem að
depla augunum.
Mér var tekið
og skipaður ritstjóri Internat- ílokkinn við Klokager-götu er
injog V0i af ional Goodtemplar, sem er mál mjög vafasamt, ao ég hefði
í té með hinum alþjóðlegu.
starfsháttum sínum, hefði ég
þessum nýja vinahópi. Mvnd gagn hástúkunnar, og jafnan nokkurn tíma tekið þann þátt
a-f mér og stutt æviágrip var ritað á mörgum 'tungumálum 1 í bindindisstarfseminni, sem þá
birt í Dansk Godtemplar, aðal- í senn. Svona stóran dilk get- j raun ber vitni um. — Því án
málgagni IOGT. og í st. Hinir ur • ánægjulegt og tiltölulega ’ hins víða sjóndeildarhrings
tíu bræður í Árhúsum flutti lótlaust afmælishóf dregið á sem góðtemplarareglan lét mér
framkvæmdarstjóri Stórstúk- eftir sér.
unnar. Ludvig Ernst, sérlega i Ég skal játa það, oð hin svo
vinsamlega ræðu um mig, ævi nefr.du órituðu störf reglunn- ■ fljótlega staðnað í þvaðri, smá
mína og störf. Vissulega vár . ar, siðir og táku (symbolisk og munasemi og krit hins heima
ég ekki við svo miklum horna ’ ceremonier) höfðu ekki nein alda bindindisstárfs'.
blæstri og bumbusmíð búinn. sérstök áhrif á mig. En það, j — 4= —
En síðar færðist bó skör- upp sem átti hug min:i, þegar frá > Aðalforinginn og sá, sem
í bekk í þessu tilliti. Því árið upphafi, var hið íasía og á- 1 g|estu réði all“. starf gó5_
kveðna sMpulag reglunnar, j teínplara t Hjörring um þassar
hinn lifandi ahugi felaganna, J mundir var áður nefndur
og síðast en ekki sizt hið ^al- • G.rujniSen yfirtollvörður. Hann
1912 var ég kosinn í fram-
kvæmdanefnd stórstúkunnar,
og órið 1920 í framkvJæmda-
nefnd hástúkunnar og árið
1934 var ég kjörinn ritari henn
ar. en hafði óður gesnt emb-
ætti hágæzlumanns löggjafar-
starfs. og framkvæmdastjóra
tti ekki sinn líka. Meðan
þióðlega eðli félagsskaparins. j
Uefði afmælisiagnaður Tnoi -, }jann naytti áfengis, gerði hann
ups prentara ekki orðið til þess þa3 £VQ Uln munaði. Qg þegar
að vísa mér leiðina inn í Góð- 1
templararegluna, „sértrúar-
I þá gerði hann það einnig, svo
hann sneri frá villu síns vegar,
ekki varð um villzt. Afturhvarf
ið 'skeði meðan ég var erlend-
is. Það sem m. a. varð mér til
undrunar eítir heimikómuna,
var bakkarávarp. sem ég siá
undirritað af einhverjum hr.
Bx. Grum.sen (Kork), sem var
að (þakka bæjaryfirvöldunum
i fyrir auðsýnda velvild 309
barnastúkubörnum f sambandi
1. Fundur sveitarstjórna í ,
var haldinn að Hótei K.E.A. á Eyjafjarðarsý.slu, haldinn á Ak!,
Akureyri fundur sveitar-1 ureyri föstudaginn 4 sept. I kvnnti mér ,það; :þegar £ stað)
1953; telur raíorkuþorf sveit-!, " , , ■
j við jólatrésskemmtun. — Eg
stjórnarmanna í Evjafjaroar-
sýslu um rafmagnsmól sýsl-,
unnar. Á fundinum inpjttu um
40 hrepps’iiefndarrtienn og auk
þess tveir menn úr raíorku-
málanefnd sýslunnar, þeir
Friðjón Skarphéðinsson., sýslu
maður og Valdemar Pálssdn
frá Möðruvöllum.
Garðar Halldórsson, Rííkels
stöðum setti fundinn og
nókkrum orðum um
hans. Lagoi hann áherz.’u á, að
j hivort tveir Grumsenar (Korg-
anna svo brýná og aðkallan !i, j ar) væru £ bænum - og þegar
áð exgi verði her extir unað svo v, ^ ndtað -pá var mér
smatækum f jarframlogum til i
héraðsrafveitna ríkisins’, sem
hafa verið. á síðustu .árum þar j
tiIeÞrxi '
sem næg afgangsorka verour
til miðlúnar' frá Sogs- og. I<ax.
árvirkjuaum á þessu hausfi.
Skorar fundurinn því fastlega
fór j á ríkisstjórn og Alþingi, er
næst kemur saman, ao hækka
verulegá fjár\reitingu til hér-
vekja þvrfti svo sterka áhugg- aðsrafveitna' ríkisins og taka j
og áróðursöldu að hún ryddi.jlán er með þarf, til þess að
úr vegi öllum hindrunum fyrir j hægt verði á næstu 3—5 árum
því, að rafmagni yrði veitt um að léiða rafmagn um héraðið.
héraðið í stórum stíl á næ.stu 2. Fu'iidurinn bendir stjórn
árum. S'takk hann síðan upp á r.aibrkumála á, að Eyjafjárðár jsíoöum'
Gunnlaugi Gíslasyni, Sökku, j sýsla, er eitt af rnes’tu land-
sem fundarstjóra og þeim j búnaðar-framleiðsluhéruðum
Halldóri Ólafssyni og Kristni j iandsins og þéttbýli mikið.
Sigmundssyni, Arnarhóli, sem ! Samkvæmt 29. gr. raforku’.aga
Ijóst. að góðtemplaraifóringinn
var enginn annar tn sá samí,
sem fyrir tveirn árum, haíði
'aílþéftiur 'gert hróp að mér á
bindindísfundi. en ég lokað á
hónúim munninum. með því að
l'eggja svohljóðandi gátu fyrir
fufidarrnenn: Hvað er skylt
mað tolílþjónustunni og kaffi-
könnunni? Fundarmenn réðu
ekki gátuna. En ég sagði þeim
i lausnina, sem var einfaldlega
sú, að korgurinn (grumsen)
væri dreggjarnar á , báðum
fundarriturum. Var það sam-
þykkt án atkvæðagreiðslu.
Fundarstjóri gaf síðan Hall-
dóri Guðlaugssyni, Hvammi,
orðið og lagði hann fyrir fund
inn svohljóðandi tillögur;
frá 194(Tber að láta þær fram
kværn'dir, sem betur bera sig
fjárhagslega, — mfeð öðrum orð
um, þéttbýll). rvcA r.ar. sitja
íyrir þeim strjálbýlli.
(Frh. á 7. síðu.)
Þessi’ naglaskapur minn
vakti Gmmsen, að því er hann
siíðar sagði mér, tíl alvarlegrar
umhugsunar um éfengismólin,
sem lauk mieð því að hann gekk
í góðtamplararegluna, og átti
svo sinn þátt í því, að ég gerð-
ist þár íél.ag). Já, forlögin hafa
sinn hátt á hluturium.
Frh. á 7. síðu.