Alþýðublaðið - 23.02.1954, Page 5

I>riðjudagwr 23. febráar 1954
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞAÐ eru nú rúin 40 ár síð-
an farið var að atihuga og undir
'búa virkjun vatnsfallanna fyr-
ár botni Arnarfjarðar, þó að
aldrei hafi orðið af íramkvæmd
uxm. Það mun hafa verið árið
1912, sem Páll Torfason á Flat
eyri stofnaði félag, sem ætlað
var að vinna að efiingu iðnað-
ar hér á landi. Þetta félag eign
aðist vatnsréttindin þarna og
hóf undirbúning að stórvirkj-
un.
kæthn Houfs.
Árið 19-16 fékk félagið hing-
að til lands danskan verkfræð-
ing, F. H. Krebs, og vann hann
að virkjunarrannsóknum við
Dynjanda þá um sumarið. Síð-
an var verkinu haldið áfram
af norskum verkfræðingi, Hout
að nafni, og vann hann að mæl
ingum á vatnasvæðinu fyrir
botni Arnarfjarðar í tvö sum-
ur. Gerði hann síðan áætlun
og -ákveðnar tillögur um, hvern
ig virkja skyldi allt vatnsafl
fyrir ' Arnarfjarðarbotni, eða
Mánar tiltekið orku Dynjandis
ár og Svínár, sem falla í Dynj-
FJORIR þingmenn Yest-
firðinga, Hannibal Valdi-
marsson, Eiríkur Þorsteins-
son, Kjartan J. Jóhannsson
óg Sigurður Bjarnason,
flytja í neðri deild frumvarp
til laga um orkuver Vest-
fjarða, en það fjallar um
væníanlega virkjun Dynj-
andisár í Arnarfirði. Grein-
argerð frumvarpsins, sem er
stórfróðleg um sögu málsins
frá upphafi, birtist bér í
blaðinu í dag og á morgun.
30 þúsund hestöfl íimm mánuði
ársins, en rúmlega 50 þúsund
hestöfl sjö mánuði ársins.
En það sat við undirbúning-
inn |tinn. Af framkvæmdum
varð aldrei neitt vegna fjár-
skorts.
Síðan er þetta það helzta,
sem gerzt hefur í raforkufram
fcvæmdum á Vestfjörðum:
Á Bíldudal var haustið 1918
lokið við að .bvggja 40 kw.
vatnsaflsstöð, sem seldi síðan
orku til Ijósa og einnig talsvert
til suðu og hitunar í þorpinu.
andisvog, og Mjól.kár og Hofs- En langt er síðan hún var orð
ár, sem falla ofan í botn Borg in allt of lítil.
arfjarðar.
Allar þessar áætlanir voru
sniðaðar við orkuframleiðslu
vegna stóriðju (alumininum-
vinnslu £ Eyrarfjalli hjá Flat-
ísafjarðarbær lauk við bygg
íngu raforkuvers við Fossaá í
Skutulsfirði haustið 1937 og
nokkrum 'árum síðar (1946) við
Nónvatnsvirkjun, og eru þess-
eyri), og voru aðaldrættirnir í ar virkjanir báðar rúmlega
virkjunartilhögun samkvæmt j 1000 hestöfl. Var þegar sýnt,
tiMiögun Hout verkfræðings að þær yrðu of litlar innan
þessir:
Árnar fjórar, sem áður Voru
hefndar, Dynjandisá, Svíná,
Mjólká og Hofsá, skyldu leidd-
ar saman uppi á hálendisbrún-
ínni. OrkuVerið átti að byggja
við Mjólká, þar eð leiða átti
Dynjandísá, Svíná og Hofsá í
Siana. Fallhæðin, sem með þess
ari tilhögun notaðist, var 300
sn., og þrýstivatnspípan ekki
rema 900—1000 m.
Mætti ætla, að þessi virkjun
artilhögun væri ekki síður
heppileg nú, vegna þeirra stór
stígu framfara, sem orðið hafa
í graftartækni og sprengingum.
iJrkomu'svæði ánna ellra er um
56 km2.
Raforkuverin.
Með þessari virkjunartilhög
un taldi norski verkfi-æðingur
inn að hægt væri að fá þarna
fárra ára.
„Orkuver Vesffjarða/r
að koma upp orkuveri og aðal-
: veitu frá því. En í bví efni hafa
] Vestfirðingar orðið fyrir mikl-
um vonbrigðum fram til þessa.
Frumáæfiun.
Á árinu 1945 gaf þáverandi
samgöngumáiaráðherra vega-
málastjórninni og rafmagnseft
irliti ríkisins fyrirmæli um að í
gera ýtarlega frumáætlun um
virkjun vatnsfalla í Arnarfirði
og um aðalorkuveitu um Vest-
firði, byggðar á rannsóknum
Finnboga R. Þorvaldssonar pró
fessors.
Fól vegamálaskrifstofan
danska firmanu Höjgaard &
Schultz að annast rannsóknir
og gera áætlun um sjálfa virkj
unina. Varð það nú niðurstað-
an að miða allar rannsóknir og
áætlanir við Dynjandisá eina,
þar eð ekki væri fyrirsjáanlegt,
að raforkuþörf Vestfjarða yrði
meiri en svo í náinni framtíð,
að henni mætti fuilnægja með
virkjun annarrar hvorrar árinn
ar, Dynjandisár eða Mjólkár.
Gáfu Höjgaard & Schultz,
rafmagnseftirlitið og vegamála
tetjórnin út sameiginlega áætl-j
un um virkjun Dynjandisár í
mai'zmánuði 1946. Aðalatriði
hennar voru þessi:
Stífla verði byggð, þar sem
Dynjandisá rennur úr Litla-
Eyjavatni, og myndast við það
800 000 m3 vatnsgeymir. Reikn
að er með 355 m. fallhæð og
7000 hestafla eða 5150 'kw afli
í orkuveri. Háspennulína var
talin verða 127 kílómetrar
á lengd samtals vestur
á Patreksfjörð og norður
til Bolungavíkur og auk þess
10 km. sæstrengur. Lengd há-
Hammarskjöld og Hansen.
Á þessu árabili var það, að
ísafjarðarfoær og önnur sveitar
félög á Vestfjörðum stofnuðu
til félagsskapar um að undir-
búa samvirkjun fyrir Vestfirði I spennulínu til beggja handa
í Dynjandisá í Arnarfirði í Von
um að það mundi verða til að
hraða framkvæmdum. Þessi
samtök hlutu nafnið „Orkuver
Vestfjarða h.f.“. Réð félagið
Finnboga R. Þorvaldsson verk
fræðing, nú prófessor, í 'þjón-
ustu sína, og vann hann að
virkjunarrannsóknum, upp-
dráttum og áætlunum um Dynj
andisvirkjun á árunum 1942,
1943 og 1944. Lögðu Sveitarfé-
lögin á Vestfjörðum allmikið
fé í þessar undirbúningsfram-
kvæmdir og væntu þess, að rík
1 ið rétti síðan hjálparhönd til
U'tam'ikismálaráðherra Danai
H. C. Hansen, fór í haust.
í heimsókn til Bandai’íkjanna. Myndin var tekin, þegar háims
heilsaði upp á Dag Hammarskjöld í aðalbsskistöð sameinuou*
þjóðanna. H. C. Hansen hefur um langt skeið verið einix af aðai-
forustumönnum danskra jafnaðarmanna. Hann var um skeiö*
fjámxálaráðherra Dana og varð viðskiptamálaráðlieri'i í næsi-
síðustu stjórn Hans Hedtofts Við síðustu stjórnarmyndun Hed-
tofts varð svo H. C. Hans utanríkisráðherra og þykir hafa getið
sér góðan orðstír í því vandasama og ábyrgðarmikíá embætti.
25. nóve
Bréfakassinn:
ihaid eða sundrung
ÞEGAR manni verður litið
yfir úrslitin úr þeira tvennum
kosningum, sem fram hafa farið
anú á tæpu ári, flýgur manni
jþessi setning ósjálfrátt í hug:
,„Xlla er ykkur aftur farið, ís-
lendingar, að þið skulið láta
auðkýfingana í Sjálfstæðis-
flokknum leiða 21 mann inn á
alþing og láta íhaldið líka
halda meirihluta , í höfuðborg
'landsins, eftir alla þá lítilsvirð-
ingu og allan þann fjandskap,
sem það hefur sýnt ykkur.“ Já,
það er von að mörgu sortm fyr
fir augum að hugsa til þess, að
við skulum eiga eftir að þola í-
Sialdið í fjögur ár yfir okkur
■hér í Reykjavík.
Eftir að alþingiskosningarn-
ar höfðu farið fram í sumar og
fólk fór að íhuga með sér ur-
•slitin, fóru menn að hugsa nokk
uxð almennt um það, hversu
hrýn nauðsyn væri á að sam-
eina vinstriöflin í Iandinu. Og
nú, eftir þær bæjarstjórnai-
kosningar,, sem fram hafa far-
ið, er það ekki eioungis hugs-
un, heldur krafa hvers og eins
einasta af þeim kjósendum,
sem eru andvígir íhaldinu, að
hinar vinnandi stéttir verði
sameinaðar í eimim öflugum
sósíaídemókraíaflokkv sem
þannig verði sterkasta vopn
hinnar vinnandi handar. En
svo 'hugsa margir: Hvernig á
að fara að því að sameina fjóra
flokka í einn, svo að öllum líki
vel?
En ef við athugum þetta vel,
þá komumst við að því, að þetta
er ekki eins mikill vandi og við
höldum. Ef við t. d. byrjum á
því að athuga Alþýðuflokknn
og ÞjóðVarnarflokkinx? og för-
um vel yfir stefnuskrár flokk-
anna og berum þær síðan sam-
Framiiald á 7. síðu.
frá orkuveri er þannig 137 km.
(sjá kortið).
Sfofnkosfnaður.
í þessari áætlun var stofn-
kostnaður talinn verða þessi:
Sjálft orkuverið 16Í4 millj.,
háspennulínur með sæstreng
8,4 millj. og aðalspennistöðvar
1.2 millj. Heildarvirkjunar-
kostnaður 7000 hestafla oi’ku-
vers við Dynjandisá var þann
ig í ársbyrjun 1946 talinn verða
26,1 miílj. kr.
Nú er öllum Ijóst, að það
hefði verið mikið happ fyrir at-
vinnulífið á Vestfjörðum, ef
framkvæmdir hefðu hafizt þá
en svo varð ekki, því miður. -—
Það var talið allt of dýrt.
Maráðsfofun.
Sérfræðingar lögðu til að
framkvæmdum yrði slegið á
frest. Þeir töldu það eðlileg-
ustu lausnina á raforkumálum
Vestfjarða að byi’ja á því að
byggja dieselstöðvar í öllum
kauptúnum Vestfjarða og end
urbyggja innanbæjarkerfin
með hliðsjón af því, að þau
gætu síðar tekið víð orku frá
væntanlegri samvirkjun, án
þess að verulegra breytinga
þyrfti þá með. Bentu þeir á,
að með þessu móti væri hægt
að vinna upp oi’kunotkunina og
venja fólk á að nota rgforku
til margvíslegra hluta, áður en
orkuver Vestfjarða tæki til
starfa. Er það að vísu alveg
rétt, en dýr hefur þessi auka-
ráðstöfun orðið, bótt ekki sé
tekið tillit til annars en þeirr-
Framhald á 7. síðu.
í MJÖG rætinni grein í
Þjóðviljanum föstudaginn 19.
þ. m. er vikið nokkrum orðum
til stjórnar Sjómannafélags
Reykjavíkur, á hinn venjulega
hátt þess blaðs.
Fara þar saman hrein ósann
indi og vísvitandi blekkingar, |
um aðgerðír stjórnarinnar í!
kjaramálum togarasjómanna. ;
i
SAMNÍNGARNIR i
Eins og flestum er kunnugt,
voru síðustu togarasamningar
gerðir 5. marz 1952 af eftir-
töldum félögum, imdir forustu
Alþýðusambands íslands: Sjó-
mannafélag Reykjavíkur, Sjó-^
mannafélag Akurevrar, Verka
mannafélagið Þróttur, Siglu-}
firði, Sjómannafélag ísfirðinga,
Sjómannaféiag Hafnaríjarðar,
Sjómannadeild Patreksfjarðar
og Sjqmannadeild Keflavíkur. !
Samningsuppkast þetta var
borið undir atkvæði allra tog-
arasjómanna fyrrgremdra fé-1
laga, sera til náðist, og var sam
þykkt af þeim sjálfum. j
Um samninga þessa má margt
og misjafnt segja.
Þeir eru gerðir á miðri ver-
tíð, þegar vel fiskast og með-
an enn er opinn markaður í
Bretlandi, og sölur sæmilega
góðar, og gefa því eðlileg laun.
En eftir að markaðurinn lok
aðist. og meira var farið að
stunda saltfiskveiðar og það í
tregfiski, urðu tekjur mjög rýr
ar
TILMÆLIN f HAUST
Á s. I. hausti fékk stjórn
! Sjómannafélags Reykiavíkur
, bréf frá einni skipshöfn, þar
sem hún óskar umbóta á samn
, ingunum.
S Skipshöfnin óskar að, ef ekki
l fáist breytíngar (án þess að
segja hvérjar), skuli stjófnia*
athuga möguleika á upþsöga
þeirra.
Stjórn Sjómannafélagsins.
sendi bréf skipshafnarinnar til
ASÍ og óskaði að leitað yrði'
álits annarra samningsaðilia'
um uppsögn.
ASI mun 'hafa haít samband
við öll þau félög, víðs vegar 4.
landinu, ,sem aðilar vom að;
samningunum og óskað um--
sagnar þeirra.
Nokkur félög svöruðu ekki,
en þau sem svöruðu, virtusf
ekki vilja leggja út í deílu, þó*
þau teldu æskilegt að fá nokfcr
ar breytingar.
ÞAÐ, SEM BAUÐST
Þegar svo var komiS, var
Félagi íslenzkra botnvörpu-
skipaeigenda skrifað bréf og-
þar farið fram á nokkrar breyf
ingar til hagsbóta fyrir sjó-1
menn.
Fóru. nú fram viðtöl milti'
stjórna Sjómannafélags Reykjat
víkur og FÍB, og að endino'::«:
gengu útgerðarmenn inn á að
greiða sjómönnum til viðbótan
við samninginn, 10% hærrb
aflaverðlaun af þeim saltfiski,
sem umstaflað er á heimamið-'
um, og að löndunarkosínaSw
falli niður. Hér var um loka-
tilboð að ræða.
Varð nú stjórn Sjómannafé-
lags Reykjavíkur að meta og'
vega, hvort hún ví!.di ganga að
þessu, eða segja upp og sigla
einskipa I samningum fyrir
betri kjörum, meðan togaran
frá öllum öðrum stöðum á landl
inu gengu óhindrað til fisk-
veiða.
DÝRKEYFT REYNSLA (j
Sjómannafélag Reykjavíkuxv
hefur dýrkeypta reynslu aí'.
Framhald á 7. síðu. ,