Tíminn - 21.11.1964, Qupperneq 9

1
LAUGARDAGUR 21. nóvember 1964
TIMINN
Álftamýri 50 — nýlegt sam-
býlishús, dyrasími. Við einn
hnappinn stendur skrifað Ingi-
mar Erlendur. Að norðan sam-
býlishús með líku sniði, og
hinum megin, að sunnan.
annað áþekkt hús.
Þau standa þarna í röð, sam-
býlishúsin við Álftamýri, jafn
löng, jafn breið, jafn há, tákn
jafnaðar á alla kanta. Sam-
nefnd gata liggur fyrir austan,
malbikuð. Að vestan Kringlu-
mýrarbraut, einnig malbikuð.
Miklabrautin þversker hana
rétt hjá syðsta húsinu. Þar
gríllir í Shell, bensín-olíur.
Hér á miðbærinn að vera,
miðstöð verzlunar og ' við-
skipta, og athvarf lista, segir
borgarstjórinn.
Nú hringi ég í símann og
spyr, hvort Ingimar sé heima.
—% Nei, segir röddin.
Ég sný frá og horfi á sam-
býlíshúsið fyrir norðan, en þá
marrar í glugga í húsinu, sem
ég stend við. Skeggjað andlit
kemur út um gluggann, og nú
fer það að kalla:
— Komdu upp, ég opna.
— Þú ert ekki heima ,segi
ég.
— Jú, fyrir þig, segir and-
litið og hverfur inn um glugg-
ann.
Ingimar Erlendur lá fyrir í
rúminu, þegar ég kom inn tíl
hans.
— Ertu veikur, spyr ég.
— Nei, ég var á fylliríi með
Kristmanni. Við töluðum um
laumukommúnista.
— Hélt hann, að þú værir
laumukommúnisti?
— Ekki lét hann svoleiðis,
en ég veít það ekki með vissu.
Hann gaf mér bók, sjáðu, Krist
mannskver.
— Ég ætlaði að tala við þig
um aðra bók, bók sem kemur
út eftir nýár.
Ingimar Erlendur Sigurðs-
son reis upp í rúminu.
— Á nú að fara að taka mig,
á ég að vera fórnardýrið, ha?
Ég kinkaði kolli.
Hann lét sig falla aftur nið-
ur á koddann.
— Þetta er undarlegt, sagði
hann eftir stundarkorn. Mikið
finnst mér undarlegt, að það
skuli eiga að gera þetta á mér
og það skuli ekki vera ég, sem
á að gera það — á öðrum.
— Mér þykir fyrir því, sagði
ég, en hlutverkaskipti virðast
ekki koma til greina.
— Bíddu, sagði hann og
lagði höndina á brjóstið.
— Ég er að hlusta, hvort
þetta kemur illa við mig. Nei
ég held ekki. Ég skal hringja,
þegar ég er búinn að reka út
þessa timburmenn. Annars
skal ég koma, eða komdu á
morgun. Nei, ég hef ekki síma.
Það er það minnsta, sem mað-
ur getur gert til að hafa
frið . . .
— ... Það gengur stundum
illa, sagði hann daginn eftir.
— Maður verður að loka sig
inni, og það dugar ekki til.
Það má ekki skrifa bækur,
Þetta er bannvara. Ef þú ætlar
að semja bók, þá koma vinir
þínir, ættingjar og allir sem
þú hefur kynnzt við og banna
þér að skrifa. Það á að nota
þíg, og það er ekki hægt, ef
þú ert að skrifa bækur. Svo
er grátið yfir þér, ellegar þú
ert barinn, og svo missirðu
vinina, ef þetta dugar ekki.
— Þó vona ég, að mínir vinir
komi aftur.
Ingimar gekk um gólf með
dóttur sína litla á handleggn-
um.
— Að lokum er það ein
persóna, sem ræður því, hvort
þú skrífar bók, hélt hann
áfram — konan þín. Konum-
ar ráða þessu alveg — og út-
gefandinn.
— Þú átt fallega dóttur,
sagði ég.
— Og fleiri en þessa, sagði
hann. Ég hef eignast tómar
dætur. Einhvers staðar las ég,
að orustuflugmenn gerðu það
líka, þeir sem fljúga þotum.
Kannske hef ég einhvern tíma
farið of hátt.
— Kannski í síðustu bók?
— Og kannski fyrr. Það er
styrjöld að skrifa bók, heims-
styrjöld sálarinnar. Maður
verður að berjast, hátt og
lágt.
— Er stríðinu lokíð?
— Ég veit það ekki. Ég er
hræddur um, að því sé ekki
lokið fyrr en bókin kemur út.
— Og hvenær kemur hún
út?
— í februar. Það var ég,
sem dró þetta á langinn. Ég
vildi berjast lengur, en nú veit
ég að friðurinn kemur
í febrúar.
— Ertu viss um, að friður
ríki þá?
— Já, sagði Ingímar, já, —
mig varðar ekkert um bók,
sem er komin út. Hún deyr
eins og þú veizt, þegar hún
kemur á prent. Um leið
og færð prófarkirnar, þá
veiztu að hún er dáin. Síðar
færðu andúð á henni. Þú villt
ekki taka bókina í hendurnar,
þér leiðist, ef þú ert beðinn
að lesa upp úr henni, en þú
ert til neyddur. Þú verður að
vera kurteís við bókina eins
og konu, sem þú ert skilinn
við. Það dugar ekki að segja
—7 ég vil ekki sjá þig, því einu
sinni var hún hluti af þér sjálf
um.
— Varðar þig ekkert um
söluna?
— Jú, það er líka satt. Auð-
vitað varðar mann um söluna.
Maður vill ekki að útgefand-
inn tapi, og hún hefur þýð-
ingu fyrir mann sjálfann. Mað
ur getur ekki leitt það hjá sér.
— Það er ekki nóg að vera rit-
höfundur. Þú verður að stunda
kaupskap, verzla með gáfur
þínar og tilfinningar, Þú. yerð-
ur að seljast. Og um leið
veiztu, ,að þú mátt ekki gefa .
eftir fyrir þessu sjónarmiði.
Þú veizt, að hagsmunirn-
ir vinna gegn þér og þú mátt
aldrei gefa eftir fyrir þeim.
— Hvar er þetta stór bók?
— Ég veit það ekki með
vissu, en hún gæti komizt yfir
fjögur hundruð blaðsíður. Það
er ekki búið að setja hana.
— Um hvað fjallar hún?
— Ungan mann, sem leitar
að tilgangi.
— Og finnur hann?
— Já, en ekki fyrr en hann
er búinn að „brjóta allar brýr“,
standast allar tilraunir til að
breyta honum. Það er nefni-
lega reynt að breyta þessum
manni, slípa af honum brún-
firnar og gera hann ávalan
smástein, eins og flesta menn.
— Þú villt ekki, að menn
séu ávalir?
— Nei, ég vil heldur þeir
séu eins og stjörnurnar, geisl-
arnir standa út frá þeim eins
og spjót. En mannfélagið er
hrúga af steinum. Þeir eru sett
ir í grýlupott, og þar snúast
þeir í straumi og slípast þang-
að til þeir verða ávalir. Þá er
þeim kastað upp á bakkann, og
þá loks mega þeir fara að
skoða heiminn, eftir að skyn-
færin eru sorfin af þeim.
— Hver var tilgangurinn.
sem maðurinn fann?
— Hann sjálfur. Hann varð-
veitti sjálfan sig.
— Má spyrja, hvað á bókin
að heita?
— Já, það má spyrja að þvi,
en það er ekki ákveðið .Mér
hefur dottið í hug að kalla
hana Augun í múrnum. Augun
tákna mennina og múrinn um-
hverfið, þessa borg. Hvernig
finnst þér þetta nafn?
—BÓ.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Eru sjálfsmorð
hlægileg?
Það verður, held ég, varla h.iá
því komizt, að minnast lítillega á
þáttinn „Vel mælt“, sem fluttur
var í útvarpið 8. nóv. s. 1. Ekki
ætla ég þó að tala um vitleysuna
og bjánaskapinn, eins og þegar
reynt var að gera einhvern eins'k-
is verðan brandara úr Ijóðlínu
Hannesar: Nú birtir í býlunum
lágu . . hvort sem nokkrir bílar
hefðu verið til á íslandi í þá daga.
Nei, um þetta ætla ég ekki að
ræða, af því að mér dettur ekki
í hug að gera þá kröfu ti! þess
lýðs, sem hafður er til þess að
hlægja að þeim félögum, að hann
kunni að gera mun á i og y
Það er annað, sem ég ætla að
tala um hér, óg það er þetta:
Frá því var sagt í þessum þætti,
að einhver útleridur maðui hefði
nýlega verið dæmdur til refsingar
fyrir það að fyrirfara sér Píðan
sagði einhver „snillingur" frá því,
að sér væri að vísu kunnugt um
það, að í sumum lönduip væri
það refsivert að fremja sjálfsmo-ð,
en þó vissi hann ekki hvort það
m lægi nokkurs staðar við því dauða-
refsing. Þetta vakti mikinn fögnuð
og hlátur áheyrenda. En var þetla
nú svo ákaflega fyndið? Eru s.iálfs
morð hlægileg? Það hefur hingað
til ekki þótt neitt sérlega hlæsi-
legt, þegar menn deyja úr berkl-
um eða krabbameini, og því síð-
ur ætti það að vekja hlátur eða
kátínu, þegar dauðann ber að með
þeim hætti, sem ömurlegastur hef
ur verið talinn og átakanlegastur.
Flestum sæmilegum mönnum
blöskraði sú óhæfa, þegar hlegið
var og skopazt að því í þættinum
„Hver talar“ í fyrravetur, hvern-
ig farið hafði verið að því að
lífláta einhvern mann í einhverju
landi austan járntjalds fyrir ein-
hverjum árum. Þó munu flestir
hlustendur hafa hugsað sem svo
þá, að hér væri einungis um að
ræða pólitískan áróður, og nú á
dögum þykja flestir hlutir leyfi-
legir, þegar um er að ræða að
koma höggi á pólitískan andstæð-
ing. En eftir að riafa hlustað á
þáttinn „Vel mælt“. sunnuö 8
nóv. 1964, getur maður farið að
draga það í efa, að hneykslið í
fyrravetur hafi verið af pólitískum
toga spunnið. Það virðist aðeins
vera óviðráðanleg ástríða hjá
„snillingum" Sveins Ásgeirssonar
" 'rr hláturslýði hans, að skopazt að
þeim hlutum, sem venjulegu fólki
þykja hryllilegir. En hvað um
það. Hvort sem ástæðan fyrir ó-
hæfunni er áróðursofstæki, mann
hatur almennt eða bara algeng
heimska og skilningsleysi má
það öllum ljóst vera, að það fólk,
sem er svo óskaplega á sig komið
andlega, að það hefur gert mis-
munandi aftökuaðferðir og sjálfs
morð að hlátursefni í útvarpinu,
það á að taka sér eitthvað annað
fyrir hendur, en að reyna að vera
opinber „skemmtikraftur“ í sið-
aðra manna samfélagi.
Það skal tekið fram, að ég dreg
hér ekki glögga markalínu á milli
„snillinganna" og þess lýðs, sem
smalað er saman til þess að hlægja
að þeim og klappa. Þar virðist
ekki ganga hnífurinn á milli Að
minnsta kosti hafa „snillingarnir"
ekki enn sagt þá fjarstæðu eða
óþverra, að ekki hafi þótt sjálf-
sagt að hlægja — ug það hátt
En til hvers er ég að skrifa þess
ar línur? Er það ekki fyrirfram
vonlaust, að eiga orðastað við
fólk, sem statt er á þessari
„bylgjulengd"? Ef til vill. Þó
finnst mér ekki nema rétt að
vekja atbygli á því, að þat sé
þó eitthvað til, sem beif” því
gamaldags nafni: veisæn'1
Vals.
Ingimar Erlendur Sigurðssor