Tíminn - 26.11.1964, Qupperneq 5

FIMiVITUDAGUR 26. nóvember 1964
Útaefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Bencdiktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorstejnsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur t Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skriístofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innanlands. — í
lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Akvegur til Austfjarða
um Suðuriand
Þingmenn Framsóknarflokksins á Suðurlandi og Aust-
urlandi hafa flutt í sameinuðu þingi tillögu þess efnis, að
ríkisstjórnin láti athuga möguleika til að gera akveg um
Skaftafellssýslur með það fyrir augum,að akvegasamband
verði um Suðurland milli Reykjavíkur og Austfjarða-
Aðalflutningsmaður þessarar tillögu, Óskar Jónsson
hefur gert ítarlega grein fyrir henni í umræðunum á
Alþingi. Nú mun láta nærri, að ekki sé eftir nema 100 km
vegalengd til þess að akfært verði milli Austfjarða og
R'eykjavíkur um Suðurland. Á næstu árum er gert ráð
fyrir vegaframkvæmdum á þessum slóðum, svo að þá
verður Skeiðarársandur einn eftir, eða 30 km vegalengd-
Það, sem fyrst og fremst þarf að athuga, er það, hvernig
sigrast megi á þeim farartálma.
Það hefði mikla þýðingu fyrir Austurland að komast
þannig í nýtt akvegasamband við höfuðborgina. Fyrir
Skaftafellssýslur væri það mikill ávinningur, ef um þær
lægi fjölfarin þjóðleið. Þá er vafalaust, að þessi leið yrði
fjölfarin og vinsæl ferðamannaleið og myndi geta átt
þátt í því að fjölga komum erleifdra ferðamanna til lands-
ins.
Það er þannig rík ástæða til þess,að það sé rannsakað
til hlítar, hvort ekki sé auðið með vel viðráðanlegum
hætti að opna akvegasamband milli Reykjavíkur og Aust
fjarða um Suðurland.
Hvað gera þeir?
Hannes á horninu (Vilhjálmur S. Vilhjálmsson) ræðir
enn um skattamálin í pistli sínum, er birtist í Alþýðublað-
inu í gær. Honum farast m. a. orð á þessa leið:
„Ekkert, sem gerzt hefur síðastliðin tíu ár hefur haft
eins mikil áhrif á almenning og útkoma skatts- og útsvars-
skrárinnar síðast. Tíðindin, sem hún flutti mönnum, ollu
allt að því taugaáfalli fyrir þúsundir heimila. Ástæðan
var sú, að hækkunin varð svo mikil og kom algerlega að
óvörum. Menn urðu „sjokkeraðir“. — Menn skulu ekki
halda að heimilin hafi læknazt af þessu taugaáfalli. Það
á eftir að hafa sín áhrif á stjórnmálin langt inn í framtíð-
ina“.
Hér talar þessi gamli baráttumaður Alþýðuflokksins í
sama anda og þeir Héðinn Valdimarsson, Jón Baldvins-
son og Sigurjón Á. Ólafsson myndu hafa gert- En hvað
gera núverandi leiðtogar Alþýðuflokksins? Hvernig stuðn-
ing veita þeir frumvörpunum, sem komin eru fram á Al-
þingi um lækkun skattaálaganna á þessu ári? Það veltur á
beim, hvort réttmæt lækkun fæst fram eða ekki
Talað tveim tungum
thaldsblöðin tala nú tveim tungum, eins og oft er háttur
þeirra- Önnur tungan vítir Hannibal Valdimarsson harð-
[ega fyrir samstarf við kommúnista, því að öll mök við þá
séu óverjandi. Hin tungan áfellist Framsóknarmenn fyrir
það.að þeir hafi komið í veg fyrir, að stjórnarflokkarnir
!:æmust í stjórn með kommúnistum í verkalýðssamtök
anum, því að samvinna við kommúnista þar sé þjóðnauð-
synleg! Helzt virðist mega skilja þetta þannig, að stjórnar-
'i">karnir eigi að hafa einkarétt á samvinnu við komm-
inista.
TÍMINN
Sigurður Jónasson:
Ölafur Friðriksson
Um þátt hans í sjálfstæðísbaráttunni o. fl.
Ólafur Friðriksson var fædd
ur árið 1886, varð gagníræðing
ur frá Akureyrarskóla árið 1903,
en fór utan til langdvalar í Dan
mörku árið 1908. Árið 1914
fluttist hann svo hingað til lands
aftur, fyrst til Akureyrar, en þar
var faðir hans Friðrik Möller
póstmeistari. Á Akureyri stofn
aði Ólafur jafnaðarmannafélag
og kom hreyfingu á pólitíska
starfsemi verkamanna þar. Til
Reykjavíkur fluttist Ólafur svo
á sama ári, 1914, og dvaldist þar
æ síðan að undanteknum ferðum
til útlanda. Hann gerðist brátt
ritstjóri vikublaðsins Dagsbrún,
en verkamenn stóðu að út-
gáfu þess, boðaði ákaft trú sína
á jafnaðarstefnuna og tók virk
an þátt í skipulagningu og efl-
ingu verkalýðsfélaganna eink-
um sjómannafélags Reykjavík-
ur. Á árinu 1916 átti þetta félag
í hörðu verkfalli og var Ólafur
þar einn af aðalforingjunum, en
þetta verkfall kom af stað mik-
illi ólgu í Reykjavík og vfðar
hér á landi.
_ Það er að vísu ekki rétt að
Ólafur hafi fyrstu boðað jafn-
aðarstefnu hér á landi eins og
sagt hefur verið um nani: í
minningagreinum. Þorsteinn Erl-
ingsson skáld t.d. hafði boðað
jafnaðarste,fnuna .í mjög skelegg
um blaðagreinum og hann og
’önnúr góðskáld vor höíðu með
ágætum ljóðum vakið marga ís-
iendinga til hugsunar um nauð-
syn bættra kjara almennings og
réttlátra þjóðfélagshátta hér á
iandi.
En með starfsemi sinni fyrir
verkalýðshreyfinguna hér á
landi og skrifum sínum, fyrst
í Dagsbrún og síðar i Alþýðu
blaðinu sem kom út sem dag-
blað 1919 og sem Ólafur var
aðalstofnandi og aðalritstjóri að,
var Ólafur vafalaust fyrsti merk
isberinn í stríði því, sem þá
var að hefjast milli stéttanna á
íslandi.
Ekki skorti hann vilja og hug
rekki og lét enga mótspyrnu
buga sig, þótt sannarlega skorti
ekki á, að þeir, sem börðust fyr-
ir rétti almennings á þeim átum
fengju að heyra sitt af hverju
oæði í blöðum andstæðinga, á
fundum og jafnvel á götunni.
Fljótlega eftir að ég kom heim
frá námi í Danmörku árið 1918,
kynntist ég Ólafi. Eg aðhylltist
þá þegar frjálsl. vinstri stefnu
og lýðræðisjafnaðarstefnu, en á
þessum tveim stefnum var þá
ekki gerður mikill greinarmun
ur nér á landi. Enda þótt ég
hafi aldrei aðhyllzt svokallaðan
Marxisma að minnsta kosti ekki
að öllu leyti, gekk ég strax ár-
ið 1918 í Alþýðuflokkinn sem
það pólitíska heimili, er ég taldi
þá helzt hæfa mér. Þá var mjög
’nnilegt samband á milli A1
býðuflokksins og samvinnu-
nanna og minnist ég þess, að
ég hitti fyrst þáverandi aðalfor
ingja samvinnumanna á heimili
Ólafs, en þeir voru þá að bera
saman ráð sín um sameiginlegt
framboð flokkanna 1 Reykjánes
kiördæmi
Fljótlega tókst góð samvinna
með okkur Ólafi bæði í félög
um flokksins og við Alþýðu-
olaðið en par var eg um nokkun
skeið einn af aðstoðarmönnum
hans við ritstjórn blaðsins. Nokk
ur ágreiningur varð um tíma á
milli Ólafs og fylgjenda hans
og þeirra ieiðtoga flokksins, er
ég íylgdi að málum um leiðir
og jafnvel um markmið, og urðu
átökin stundum nokkuð hörð.
Síðar urðum við Ólafur um 6
ára skeið samstarfsmenn í bæj
arstjórn Reykjavíkur og var þá
allt milli okkar í sátt og sam-
lyndi. En hvað, sem var um all-
an ágreining og meiningarmun,
held ég, að öllum, sem kynntust
Ólafi hafi verið hlýtt til l.ans
og erfitt var að komast hjá því
að virða hinn mikla áhuga hans
og einlægan umbótavilja.
Það átti fyrir Ólafi að liggja
að hafa á örlagastundu viss áhrif
á þróun sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga.
Snemma á árinu 1918 var Jón
Magnússon, sem þa var forsætis
ráðherra íslands staddur I Kaup
mannahöfn, kominn þangað til
fundar við konung og aðra
danska ráðamenn.
í Danmörku vai þá við völd
stjórn róttækra vinstrimanna
(sem voru að vísu ekki mjög
róttækir, en vildu með r afn-
inu skilja sig frá hinum svo
kallaða vinstri flokki, sem var
aðallega t'lokkur íhaldssamra
bænda.) Zahle, hinn ágætasti
maður. var forsætisráðherra og
i stjcrn hans sátu margir merk
tr menn svo sem P Munch sagn
fræðingur, Eward Brandes
(bróðir Georgs) og Ove Rode.
Foringi lýðræðisiafnaðarmanna
(sósíaldemokrata) Thorvald
Stauning átti einnig sæti í stjórn
inni, en án sérstakrar stjóvnar-
deildar (udan porteföje).
Enda þótt íslenzka stjórnar-
skráin frá 1915, væri varla 3ja
ára gömul, voru margir góðir ís-
lendingar áhugasamir um að fá
ný og betri lög um sambandið
milli íslands og Danmerkur.
Hvort, sem það nú var til þess
að þóknast íslendingum eða
hvernig sem á því stóð, mun
Zahle-stjórnin á þessu tímabili
hafa verið orðin miklu fúsari
en áður til viðræðna um ný
sambandslög. Mun Zahle hafa
látið Jón Magnússon vita að
danska stjórnin væn tilleiðanleg
ef íslendingar óskuðu þess, að
stinga upp á því við danska
þitigið. að send yrði samninga
nefnd til íslands, til samninga
við íslendinga um nýja stopan
á sambandi íslands og Danmerk
ur.
Þess hefur verið getið til, að
Danir hafi viljað að öll deilu
mál þeirra og íslendinga væru
útkljáð þegar styrjöldinni lyki.
Það var þá sýnilegt, að Þjóð-
verjar myndu tapa stríðinu. Að
því loknu gerðu Danir sér von
um að endurheimta Suður-Jót-
land sem Þjóðverjar tóku af
þeim í stríðinu 1864. Hafa Danir
ef til vill ekki óskað, að hægt
væb að benda á, að þeir sætu
yfir rétti íslendinga.
En Zahle-stjórnin þurfíi að
taka varlega á málum. Danir
voru þá fyrir rúmu ári búnir
að selja Bandaríkjum Norður-
Ameríku Vestur-Indísku eyjarn
Framhaid á bls. 13