Alþýðublaðið - 03.06.1954, Blaðsíða 5

ALÞYÐUBLAOID
Fimmtudagur 3. júní 1954
ÉG MINNIST ÞESS, að ég
dvaldist eitt sinn fyrir átta ár-
um fáeina sumardaga á Möðru-
dal á Fjöllum, hjá Jóni bónda
Stefánssyni. Möðrudalur er í
|)jóðibraut milli Norður- og
Austurlands, áfangar á þeirri
ieið langir, og því gestkvæmt
mjög, á stað sern Möðrudal,
yfir sumarið.
Jón bóndi er afar gestrisinn,
<og mátti heita, að hann drifi
fólk inn í bæinn, til að gefa
'því hressingu. Sat ég stundum
í stofunni og hlu.-.taði á við-
ræður Jóns og gestanna, en þar
gat margt komið upp, því að
Jón er sérkennilegur og óvíst
að vita, hvers íhann. kunni að
spyrja bráðókunnuga gesti
.sína. Man ég t. d., að hann
spurði mann einn, er sat að
kaffidrykkju í stofimni í Möðru
dal, hvort hann væri kvænt-
iir. Varð maðurinn að játa. að
svo væri ekki. Hélt Jón þá lang
an fyrirlestur yfir honum urn
ágæti hjóna'bandsins og líkíj
að lliokum mannaum'inejanum
Tronulausum við 64. parts nótu
eða eins og hann orðaði það,
svona 'hér um. brj: „Þlú ert.
maður minn, konulaus engu
betri en 64. parts nóta“.
Manninum brá, sem vonlegt
var, og var feginn að flú. beffar
hann var búinn úr kaffilbollan-
um. En ekkí Veit ég. hvort hann
hefur látið sér þetta að kenn-
±nc<u verða.
Þegar við athugum. hvað
msnn — og þá einkum skáldin
— hafa sagt á ýmsum: tímum
fim h.jónabandið og viðhorf sit.t
iil kvenna yfirleitt, s.iáum. við,
að bar er um mjög misauðugan
garð að gresia. Hiá sumum
íinnst varla nokknð. þótt leitað
sé með logandi Ijósi, en aðrir
eru örlátir á ummæli og vís-
bendingar. er ráða má af hug
beirra í be'm efnnm. Þegar ég
fwí var beðinn að mæla fvrir
minn; gullbrú ðsum ans, datt
rnér í bug að skoða ögn þenna
þátt Ijóða hans, og langar mig
nú til að rifja upp sumt að því,
er ég fann um þá hluti.
Verður þá hér fyrst fyrir er-
indi, sem heitir Leiðrétting og
er á þessa leið:
Við vitum það, að guð er góður
þeim,
sem gera hans að vilja lífs og
dauðir.
Én þeir, sem breyta illa hér í
heim,
við hjálp hans fara á mis og
“verða snauðir.
Því skildist mér það, að ritazt
hafi rangt:
í rítnínguna þetta svona
strangt:
„Hvern drottinn elskar agar
hann og tyftir“.
Það á að vera: lagar hann og
giftir.
Er þetta svipað viðhorf og
fram kemur í Njáls-sögu, er
Höskuldur Dala-Kollsson ræddi
eitt sinn við Hrút bróður sinn
og sagði: „Þat vilda ég, bróðir,
at þú bættir ráð bit.t og bæðir
þér konu“. ‘Fór Hrútur að ráð-
nrn bróður síns ov fékk bá Unn-
ar, dóttur Marðar gígju. En
þeirra hjónaiband fór. eins og
kunnuat er, út um búfur og
endurbætti Hrútur bá ráð sitt,
og það meira að segia tvisvar,
og seair Lavdæla, að Hrútur
Lafi átt við tvejmur seinni kon
nnum 16 syni og 10 dætur. —
,.Svo seaia menn, að Hrútur
væri svo á bingi eitt snmar, að
14 svnir hans væri með honum,
en hví er hessa aetið“. seair
Lavd.æla ennfnemnr. ,.að hað
þót+i vera rsncn mikil og a.ni“.
í kvfpðaihálk:num Jóni Aust-
firðíngi, hefur Guttormur orðið
Skáldbóndinn og brúðnr ha
svo gagntekinn af þrekraunum
Jóns, karlmennisins, að minnstu
hefur munað. að konan, hægri
höndin, hyrfi í skuggann. En þó
sjáum við hana sern snöggvast
í kaflanum. bar sem skáldið lýs-
ir nýja heimilinu. Grí.p ég því
niður í honum: ,
Um haust, er Leifs ins henpna
grund
var hvít sem fílabein,
við breiða á í biarkalund
á biálkahúsið skein.
Það horfði mót.i himins sól
og hennar blíðu, nsut.
Þar virtist mörgum vera skjól.
er voðastorrnur þaut.
Þar ekkert gull va»- innanstokks
og enginn sparikjóll,
en allt .,frá prjónum upo til
rokks“
og eldavél og stóll.
Þar yfir flet var brekán breitt,
cg borð við gluggann stóð,
og hreint og prýtt var allt og
eitt.
á alíslenzkan móð.
Og konan vann hvern virkan
dag,
hún var svo heilsugóð.
Hún hafðj göfugt hjartalag
og heitt og fjörugt blóð.
Og synir hennar höfðu lært
af henni að breyta rétt
og eins að vinna var þeim kært,
það var þeim jafnan létt.
Við finnum. að yfir þessum
erindum er blær frumbýlisár-
anna. Fyrsta áfanganum hefur
verið náð, landnemarnir kom-
izt í var, eftir storma og stríð
landtökunnar.
Guttormur hefur miklu síðar,
í kvæði sínu til Tweedsmuir lá-
varðar, dregið saman meginefn-
ið úr Jóni Austfirðingi í eitt
erindi, þegar hann segir:
Hér hófst vort íandnám
tryggðum treyst
í trú á þjóðar sæmd og 'heiður.
Hér var vor fvrsta frumlbyggð
reist.
«
Hér festi rætur norræn meiður.
Hann brann, ha,nn kól, hann
lifði og lifir
allt lágt og smátt að gnæfa yfir.
En þetta var dálítið frávik
frá aðalefninu. Guttormur hef-
ur ort þó nokkur brúðhjóna-'
minni, og þangað skulum við
nú snúa okkur næst. Sjáum við,
að hann kemst í stemnjngu
eða fyllist samúðarskilningi í
hvert sinn, sem einhver annar
bregður sér í hjónabandið eða
eins og hann segir í einu k\-æð-
ínu:
Og sjálfur é.g í anda er að gift-
ast
í annað, þriðja’ og fjórða
skipti nú.
Og hann heldur áfram og
segir:
Til konu sinnar hverjum manni
hlýnar
að heyra þetta gamla brúðkaups
lag.
Og karlar ættu kerlingarnar
sínar
að kyssa betur eftir þennan
dag.
Og unga fólkið, átján, nítján
vetra —
það ætti’ að fara’ ao líta kring-
um sig,
því fyrr mun ekki eða síðar
foetra.
En annars hef ég nóg með
sjálfan mig.
SKÁLDBÓNDINN Guítormur J. Gutíormsson að Víði-
yöllum við íslenáingafljót og kona hans, fró Jensína, áttu
gullbrúðkaup 16. auríl. í hófí af því tilefní fíuíti Finnbogi
Guðmundsson prófessor þessa skemmtilegu ræðu fyrir
minni skáldbóndans oy konu hans. Kekur Fínnbogí þann
þáttinn í kveðskap Guttorms, sem að kvenþjóðinni snýr,
og fer á kostum. Ræðan er hér endurprentuð eftir Lög-
bergi, svo að vinir oy aðdáendur Guttorms neima á Fróni
eigi þess og kosí að gleðjast af henni.
Það var öðru xriáii að geana. 1 í kvæð' því. er Guttormur ílutti
þegar vér vorum yngri. bví að í brúðkaupi Valdheiðar Briem
um það segir Guttorrnur í sama o<í Alberts Ford. en bar segir
kvæði: i Guttormur við brúðina:
|
í æsku var ég einatt fári i Þú unga brúður. ávarp mitt
sleginn. .( í Ijóði
ef einhver stúika giftist sínum. er einkum til þín stílað.
pilt. 1 Heyrðu mig!
Og það var alveg eins og væri Ég hlýt að játa: hann, sem er
dregin i þinn góði,
úr efri gómi tönn, svo varð mér er heppinn sveirin að mega
bilt, I eignast þig.
og Bergur hefði tengur sínar Þú verður geisli í hans húsi
togað ) inni
af tíu hesta afli og spyrnt í stein. og úti glaða Ijó- á vequm hans.
Sú tilfinning. í taugum minum Ég kannast við bað klökkur
logað | mörgu sinni.
ei tíðar hefur, — bæít er betta að konan — hún er eina lífið
i"nein. | manns.
Guttormi er árs’ðan’ea'a hlvtt
til allra kvenna (eins o<? siálf-
sagt öllum konum er hlýtt til
hans), en hann læiur það var-
lega uppi í pir.ni heimasveit, hað
gæti valdið m''s<ikilning. En
þegar hann' er kominn lengra
burtu, gerist hann djarfari í
loftinu um aðrar konur, svo
sem kvæði það vottar, er hann
flutti á Íslendiníradagshátíð í
Wvnvard í Saskatchewan sum-
arið 1924. En þar segir Gutt-
ormur m. a.:
Ég ætla, að þú sért. íslenzkt
höfuðból,
hver íslenzk sál sé hér á réttum
vegi.
Og þennan fríða flokk við
glaða sól
er frami mér að sjá á þessum
degi.
En þrátt fyrir líf og yndi eitt
er það,
sem ætlar mig sem þurran hálm
að brenna:
Mig langar hér svo sárt að
setjast að.
er sé ég hópinn þessara fríðu
kvenna.
Og í næstsíðasta erindinu
segir hann:
Vér slítum þessum fundi.
Förum senn
að fylla hug með gulli
sóiarlaesins.
Og fyrr en kveð ég glaða
glæsimenn.
ég greiði konum bökk fyrir’
yndi dagsins.
Méð myndir þeirra margra burt
ég fer.
Ég minnist -lengi þeirra heilla
dísá.
Að geta ekki haft þær heim
með mér
er hryggðarefni, sem ég má ei
lýsa.
En þetta eru þegar að er gáð,
aðeins almenn lofsyrði, rétt
svona til að segja eittihvað fal-
legt við þær þarna vestur frá.
Segi Guttormur eilthvað veru-
léga íagurt um aðrar konur,
snýzt það ósjáifrátt upp í lof-
gjörð um eiginkonu hans. Kem-
um þetta hvergi betur fram en
. Mmnjr betta o? á annað
kvæði Guttorms. Sál hússins,
er’hefst á þessa leið:
Sál hússinc er eldnr á arni og
1 eldur á lampakveik.
Ef farið er ran<ft með bann
I fjársjóð. þá fyllist húsið
af revk,
og gluggarnír sortna af sóti og
svrtir að um rúm.
Þó úti álfröðull skíni, er inni
nðtt og húm.
jum, varð kvæðið, eins og ég
jhef íyrr minnzt á, nær allt ora
Jón og karimennskuraunir hana
en frá konunni sagði þar minna.
Þegar aftur árin færast yfir,
og skáldið lítur um öxl- í -einui ■
seinasta kvæði sínu. er hanru
fcallar Lsnidnámsbjónlii, er jafrv
Vægi komið á, og maður oj}
köra verða bar sem órjúfsndi
h.eiid f b'Jíðu iafnt sem stríðu.
Ætla ég nú 'að lesa þetta kvæð.i: -
Á ferð var einn um fagrann vöJl
á frsmtíð landsins. skyggn,
og sá, að lítið hús' varð höU,
sem h’aéiði sannri tign,
og ykkar styrku stoð
þar standa. — noment- goð, . '•
sem hafði íylgt af hafi
öndvegissúlum.
En sjálf irn ævi sáuð þið
sVitaris heitu dögg
hinn þéttá írumskóg þynna:;t
i við
h'in þurigu axarhögg
og kynslóð bera-t burt,
sem biargazt haíði á þurrt
úr stóra flóði harma, Ijels dg
nauða.
Frá leiði sérihvers landnáms-
manns
til 'iiSs bið írenguð fram,
og upp þið hófuð merkið hano,
~em hinzta staðar nam.
En af því ekkert skaut
er endi á sigurbraut,
það sómir vel í sigurátt að falla.
Og loks á ykkar litlu rein
í landsins rjóðurskál
þið virtust standa uppi ein
með ykkar feðramál.
En lífs kom listin til
með Ijóða hörpu spil
og gerði ykkur glaðan
ævidaginn.
,Við töluin sízt um sólarlag,
þá siönarvi’ilu manns,
en öll'u íremur fa.gran dag
og framibald Ijóssins hans.
Er dagsljós hvérfur hér,
bað hinum megin er.
Það dimmir. því að dagur iið-
ur áfram.
Jensína hefur alltaf kunnað
að fara með bann fiársjóð. hún
hefur verið hinn góði andi. er
vakað hefur yfir velferð Víði-
vallaskáldsins og barna þeirra.
Þegar Guttormur orti Jón
Austfirðing á sínum yngri ár-
Og hér hefði ég nú kosið aS
Ijúka má'Jj mínu með blessun-
aróskum til brúðhjónanna. ÉB
þá þuríti endilega að vilia srí»
til, hérn.a um daginn, að and-
Frh. á 7. síðu.
AÍaffiEiídur KRON
AÐALFUNDUR Kaupfélags
Reykjavíkur og nágre'nnis var
haldin í Tjarnareafé í Reykja
vík sunnudaginn 23. maí 1954.
Fundinn sátu 95 kjörnir full-
trúar, auk stjórnar, fram-
kvæmdastjóra, endurskoðenda
og nokkurra starfsmanna fé-
lagsins.
Fundarstjórar voru kjörnir
Björn L. Jónsson og Steinþór
Guðmundsson, en ritarar Jón
Grímsson og Kristófer Gríms-
son.
Formajður félagsins, Ragnar
Ölafsson hæstaréttallögmaður,
flutti skýrslu félagsstjórnar.
Gaf hann ýtarleg yfirlit
yfir rekstur félagsins *á ár-
inu 1953 og skýrði afkomu ein-
stakra sérfyrirtækja. Þá skýrði
hann frá því að félagið hefði
mú náð kaupum á allri lóðinni
við Smiðjustíg 5 og 5a og taldi
nauðsyn að hefjast handa um
byggingu aðalstöðva félagsins á
þessum stað sem allra fyrst.
Förmaður gat þess einnig að
fram'kvæmdastjóri félagsins ís
leifur Högnason, hefði sagt upp
sfarfi sínu og mundi láta af
störfum hjá félaginu þ. 1 okté
ber næstkomandi. Þakkaða
hann írarrikvæmdastjóra<num
vel unnín störf í þágu félags»
ins á 'liðnum árum. Þá flutti
ísleifur Högnason skýrslst
framkvæmdastjóra, ræddi har m
m.a. um ýmsa þætti í starfi fé
'lagsins á liðnum árum og þa*»
vir'kefni, er leysa þyrfti af
hendi í 'náinni framtíð. Að lok
um óskaði hann félaginu góða
gengis í framtíð, svo að þaS
gæti náð sívaxandi árangri 4
störfum sínum, til hagsbóta fyr
ir alþýðu Reykjvíkur. Miklar
umræður urðu á fundinum ura
skýrslu formanns og frasn-
i kvæmdastjóra en um rekstru’
félagsins vísast að öðru leyti tjíl
árskýslu, er hér fylgir.
Úr stjórn félagsins gengu.
Guðrún Guðjónsdóttir, Svein
björn Guðlaugsson, Tteódór B.
Líndal og voru þau öll endur-
kosin.
Fulltrúar á aðalfund SfS
voru kosnir Ragnar Ólafsson,
Hallgrímur Sigtryggsson, ís-
leifur Högnasin, Þorlákur Otte
Framhaíd á 7. síðrn ■