Alþýðublaðið - 04.06.1954, Blaðsíða 4

XOYÐUBtAÐIÐ
Föstudagur
júní 1954
Útgsfandi: AlþýCuflokkurinn. Ritstjóri og ábyrgðsrmalhar:
Hanníbd Valdimarsson MeBritstjóri: Helgi Sœmundssos.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. BlaBamenn: Loítur Gu8-
mnndsson og Björgvin Gnðmundsson. Auglýsingastjóri:
Emma Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
sáml: 490S. Afgreiðslusími: 4900. AlþýSuprentsmiðjan,
Svg. 8—10. Askdftarverð 15,00 á mán. í lausasðiu: 1,00.
Réííurinn íil lífsins
EVRÓPURÁÐIÐ hefur sam- j skap, sem nefndur er Evrópu-
þykkt að taka útfærsluna á ráðið.
friðunarlínunni kringum strend
ar íslands til umræðu. Ekki
voru það fulltrúar íslands á
þíngi Evrópuráðsins, isem fluttu
tillögu um þetta, heldur eru
það Belgíumenn, Bretar, Hol-
lendingar og Frakkar.
Þetta þykir alð' vomtm nokkr.
am tíðindum sæta hér á Iands,
og þykir nú sýnt, að þær þjóðir,
s©m andstæðra hagsmuna eiga
að gæta við Islendinga, hugsi
sér til hreyfings í málinu og
ætli sér að snúa bökum saman
til sóknar gegn íslendingum.
Eflir því sem frétæt hefur. er
tillagan í heild á þessa IeíS í
íslenzkri þýðingu:
„Með tiiliti til þesis aS
æskilegt væri að íaka tii at-
hugunar breytingar þær, sem
gerðar hafa verið á fiskveiði
réttindum innan landhelgi ís-
lenzka ríksins, og c-ínnig með
iilluti til þjóðréttariegra,
stjórnmálalegra og fjárhags-
legra afloj^inga, sem þessar
isér, ályktar þingið að taka
eftirfarandi mál á dagskrá:
BFiEYTIXGAR ÞÆR, ER
GERÐAR HAFA VERIÐ Á
RiEGLUM ,UM FISKVEIÐI-
RÉTTIXni í LANDHELGI
HINS FULLVALDA fS-
IÆNZKA RÍKIS.“
Island er stærra en þeir 105
þús. ferkílómetrar, sem standa
upp úr sjó. Landgrunnið ’allt
er hluti af íslandi. Öll þau
auðæfi, sem landgrunni'ð og
hafið yfir því hafa að geyma
er siðferðisleg eign íslenzku
þjóðarinnar og engrar þjóðar
annarrar. Með sívaxandi veiði
tækni verður að gera víðtæk'
ari og víðtækari ráðstafanir
til friðunar fiskimiða og strang
ari landhelgisgæzlu.
Fossarnir og jarðhitinn eru
mestu auðlindir Islands Á
LANDI, en fiskimiðin á land-
grunninu eru a.m.k. jafn dýr-
mætar auðlindir og jafn óum-
deilanleg eign íslenzku þjóðar
innar. Auðlindir hafsins eru
undirstaðan undir LÍFI þeirr
ar þjóðar, sem landið byggir.
Þetta verða aðrar þjóðir að
skilja, og haga sér eftír því.
Belgíumenn og Bretar eiga
ekki fremur siðferðislegan rét
á að skarka á fiskimiðum okk-
ar, en vð eigum rétt á að not-
færa okkur námuauðæfi þeirra
Samþykktir geta þeir gert.
En siðferðislegt gildi hafa þær
ekki, ef þær ganga út á þa‘ð að
j hrifsa land fátæka mannsins
með ofbeldi hins sterka. Séu j
UóSalssÍur
NORSKA SKÁLDIÐ. Her
man Wildenvev las upp úr
Ijóðum sínum, í Austurbæj-
arbíó í fyrrakvöld. Leyndi
sér ekki. að Reykvíkingar
hugðu gott til kynningarinn
ar við þennan óskasvein
frænda okkar í Noregi. því
að salurinn var þéttsetinn
forvitnum og þakklátum á-
heyrendum, en í þeirra hópi
voru forseti Islands og frú
hans. Wildenvey mun enn
dveljast hér nokkra daga og
ferð.ast upp í Boi'garfjörð og
austur yfir Fjall, en les senni
lega ekki upp aftur áður en,
hann heldur heim.
KYNNING OG ÞÖKK
Tómas Guðmundsson skáld
kynnti gestinn fyrir áheyr-
endum í ræðu, og bauð Wild
envey velkominn, og var
Wildenvey fagnað ynnilega,
þegar hann gekk upp á leik-
svtiðið og þakkaði Tiómati
móttökurnar. Að upplestrin-
um, loknum kvaddi Þorkell
Jóhannesson prófessor sér
hljóðs, gerði grem fyrir hlut
verki og tilgangi félagsins
Kynn'ing, þakkaði Wilden-
vey komuna og upplestur-
inn og bað áheyrendur að
hylla þennan góða gest að
íslenzkum hætti. Hrópuðu á-
heyrendur ferfalt húrra fyr_
ir Wlilden'vey og þökkuðu
honum þannig ánægjulega
kvöldstund.
LESTURINN OG
KVÆÐIN.
Wildenvey les hóglátlega
og tilgerðarlaust, og túlkun
margra kvæðanna var snilld
arleg. Virtust áheyrendur
fylgjast prýðilega með upp-
lestrinum og skáldið færast
í aukana, þegar á leið. —
Wildenvey skaut inn á milli
örstuttum skýringum og at-
hugasemdum öðru hvoru, en
lét annars kvæðin tala sínu
máli.
Wildenvey las nær þrjá-
tíu kvæði sín frá' ým*um
timum og um margvisleg
efni. Voru þeirra meðal
mörg frægustu og snjöllustu
Ijóð þessa vinsæla og áihrifa
mikla skáld'konungs Norð-
manna, svo sem: Elskeren,
Den eldste Gud, Jeg anroper
ikke, Det samme under, Da
vi var en og fyve, I ung-
dommens skog, Heggén der_
hjemme, Inga, Kjærlighets-
brev, O. ennu á være, Tre
ganger m0tt. I íanker, Som
en der kommer fra fest, ■—
Verdensujst;lLing og verd-
ensinnstilling og Mitt fplge,
óður skálds'ins til Gisken
Wildenvey, konu sínnar.
GAMAN OG ALVARA.
Skáldið gerði sér far um
að túlka í senn gaman sitt
og alvöru, en tókst bezt lest.
ur hinna tvíræðu og hljóm-
þýðu kvæða eins og I ung-
dommens skog, Inga, Kjær-
lighetsbrev, Tre .ganger
m0tt og I tanker. Síðast talda
Ijóðið las hann einnig í
enskri þýðingu. — Af alvar-
legu kvæðunum las Wilden.
vey snilldarlégast. Som en
der kommer fra fest, enda
er það sann-nefnd ljóðperla
og mjög táknrænt dæmi um
listræn vinnubrögð Wilden-
veys.
MF-NNIN G ARSTARF.
Tómas Guðmundsson og
Þorkell Jóhannesson létu báð
ir í ljó.s þá von, að menning.,
arstarf það, sem Kynning
beitir sér fyrir, yrði til þess
að glæða skilning Islendinga
á norskum bókmenntum. —■
Það væri vel farið. Við höf-
um nú átt bess kost að heyra
Nordahl Grieg, Arnulf Över
land og Herman Wildanvey
lesa Reykvíkingum ljóð sín.
Kynning þe'irra á ndrskri
ljóðagerð þessarar aldar hef
ur verið með miklum ágæt-
um. Þó er eftir að heyra
ýmsa snjalla fulltrúa hennar
og kemur manni í því sam-
bandi í hug, að næst beri að
velja eitthvert af landsmáls.
skáldunum. Vill ekki Kynn-
ing kynna okkur við tæki-
færi Tore Örjasæter eða
Jakob Sande?
Helgi Sæmundsson.
Jón Leifs fónskáld:
J fisk'mið okkar tekin og lögð
Islenzku fulítrúarnir á þíngi U11(5ir fiskiflota margrajnilljóna
Evrópnráfflsins í Strassþurg 'þjóða erum við rændir réttin_
munu ekkert hafa baft við það um tjj að lifa meniiingarlHi í
að athuga, að málið yrði tekið, jand| okkar.
á dagskrá, en áskildu sér rétt
til að ræða það frá öllum hlið-
Hm — þar á me'ðal ofbeldisráð-
stafanir eins og löiidunarbann-
ið brezka,
Bretar hafa ekki valið þann
kostinn að kæra Isíendinga fyr
ir brot á alþjóðalögum og
Ieggja friðunarmálið undír al-
Var framanrítuð tillaga síð_ | Þjóðadómstólinn í Haag. Þeir
an samþykkt og henni vísað til, v’ía vei’ a>"’ aðgerðir okkar eru
laganefndar og stjórnmála. og 1 £ aðalatriðum byggðar á
efnahagsnefndar. sömu reglum og Norðmenn
Þessu næst verður meðferð fó.ru efí5r/ Þegar þeir færðu út
tillögunnar sú, að hún verður f^újunarlínu sína. Og um
rædd frá lagalegum sjónarmið- ' Þeirra aðgerðir befur Haag-
ram í laganefndinni, en í þeirri öómsíólinn þegar kveðið upp
nefnd á Hermann Jónasson Þanu dóm’ að Þ*»r standist al-
sæti fyrir íslands hönd. Síðan ! Þí°®a ío£ re"iur‘
hyKr lilklegt, :að tillagan fál I Bretar hafa tekið "PP verri
hliðstæða athugun í stjórnmála Í kostinn’ Þauu að táta togaraút-
og efnahagsnefndinni og er því i ^erðarmenn sína !c-£rja hanu
e'kki víst, að nefndarálit Iiggi við solu oí; nc>'z,u a íslenzkum
fynír isVo isnemma, að málið
verði tek-.'ð fyrir til umræðu á
Norrænu fónfisfarhátíð
næsta þingi Evrópuráðsins.
En hvað sem um það verður,
má undir ölíum kringumstæð-
íim telja líklegt, að bing Evrópu
fixk': í Bretlandi. Þetta eru
grímulausar kú gi m a r að f e r S i r,
sem öllum stórveldnm eru illa
sæmandi gagnvart smáþjóðum
en Bretum versí.
Það er iangt síðan Alþý'ðu-
ráðsins muni fyrr eða siðar'i Ma8i* vakti máfe á þyi, a« við
taka friðunarráðstafanlr fslend ættum a® xkjóta friðunarmál-
ínga til umræðu og samþykki inu fvrir ÞiuS Samemuðu þjóð
viljayfirlýsingu um málið. í anna‘ Þar eru mestu raðaudl
Er þannig af stað farið með Þ®r Þjóðir, sem ákveð.ð hafa
flutning tillögunnar, þar sem eiuhIiða híá sér í2—milna
Belgíumenn Frakkar, Hollend- !a!ldhc!R1‘ “ Hvers veSna er
ingar og Breíar eru -tillögu-
þetta ekki gert?
menn, að full ástæða er til að Það e tt er víst, að RÉTTINN
æíla, að viljayfirlýsingin verði TIL LÍFSINS f landi sínu mun
miðuð við hugsmuni þessara íslenzka þjóðin. verja til síð-
voldugu þjóða. | asta blóðdropa, HVAÐA STÓR
Gæti þá hvað af hverju farið VELDI SEM TILRAUN GERA
að orka tvímæFs um, hvaða er- ■ TIL AÐ RÆNA HANA ÞEIM.
indi Island ætti í heim félags- i RÉTTI.
Útbreiðið Alþyðublaðið
SVO SEM KUNNUGT ER’
komu Norðurlöndin seint við j
sögu tónmennta. Til voru að j
vísu merkir tónlistarfrömuðir:
meðal Norðúrlandabúa fyrr á j
öldum, allt frá danska tónskáld j
inu Buxtehude, sem var uppi j
á dögum Jóhans Sebastian Bach'
og að sænjsku tónskáldunum
Roman og Berwald, Pacius með
Finnum, Kjerulf með Norð-j
mönnum o.g Pétri Guðjónssen
með Islendingum, en hið æðra j
tónmenntalíf Norðurlandabúa1,'
var lengi að mestu eða öllu
leyti bergmál frá tónlistarlífi
suðrænna þjóða.
Á nítjándu öld seint byrja
þjóðlir Nlorðurlanda ,að finna
sjálfar sig jafnt á sviði tón-
skáldskapar sem i.öðrum efnum
mörgum. Gade meðal Dana,
Grieg, meðal Norðmanna, Jó-
hann Svendsen starfandi hjá
báðum, Sjögren með Svíum og
Sibelius með Finnum, eru
Arauit.ryðjendu,r. Mérkur tón-
listarforleggjari Wilhelm Hans
en í Kaupmannahöfn kemur
einnig við söguna. Aðilar þess-
ir bundust samtökum er þeir
fóru að finna sérleiðir sínar.
Þannig mun fyrsta tónlistar-,
hátíð Norðurlanda hafa orðið,
árið 1888. Ekki hefur tekizt að
útvega rækilegar upplýsingar
um þessa fyrstu hátíð, en vitað
er, að þar komu fram heiztu. j
tónmenntafrömuðjr Norður-
landa, Gade Grieg, Svendsen
o. fi. !
Við nánari athugun á sögu
norrænna tónlistarhátíða kem-
ur í Ijóft að hátíðin hér í Reykja
vík nú er þrettánda tónlistar-
hátíð Norðurlanda, og birtist
hér skrá um hinar fyrri nor-
UM MIÐJAN þennan mán
uð verður'háð hér í Reykja-
vík norræn tónlistarhátíð.
Verður þetta þrettánda nor-
ræna tónlistarhátíðin, en hin
fyrsta hér á landi. X grein
þessari rekur Jón Leifs
meginatriði í söge norrænu
tónlistarhátíðanna, en hann
hefur verið viðstaddur sjö
þeirra, og er gagnkunnugur
samvinnu Norðurlandaþjóð-
anna á ísviði tónlistarinnar.
rænu tónlistarhá'tiSir: Fyrsta
er í Kaupmannahöfn 1888, öhn-
ur í Sto'kMiólmi 1897, þriðja í
Kaupmannahöfn 1919, fjórða í
Helsinki 1921, fimmta í Stokk-
hólmi 1927, sjöt'ta í Helsinki
1932, sjöunda í Osló 1934, átt-
unda í Kaúpmannahöfn 1938,
níunda í Stokkhóimi Í947 (,.tón
listardagar“), tíunda í Osló ’48
(„tónlistardagar“)s ellefta í
Helsinki 1950' („tónlistardag-
ar“), tólfta í Kaupmannahöfn
1952 („tónlistardagar"), þrett.
ánda í Reykjavík 1954, 13.—17.
júní.
Undirritaður hefur verið við
staddur sjö af þessum hátíðum
og hlýtt á ílesta hljómleika
þeirra.
Einkum er mér minnisstæð
'hátíðin í Kauþmannahöfn 1919,
en þar s'tjórnuðu Carl Nilsen
og Sibelius verkum sínum, og
Stenihammer stjórnaði „Strind-
verg-5ymfoni“ eftir Ture Rang
ström. Þetta voru merkustu
nöfn þeirrar hátíðar. Verk
Rangströms þótti þarna tilkomu
mest, en hefir síðan misst mikið
i af á'hrifagild sínu. Hinsvegar
þótti hljómkviðan eftir Síbelíus
m'ögur, en verk hans hafa síðan
getið sér vaxandi orðstís. —-
Nielsen heyrði ég þar æfa sína
fjórðu hljómkviðu „Det unds-
lukkelige“ með nákvæmni, og
var verkinu tekið með virðingti
án 'hlýju. Þessara hljómleika
hefur síðan verið minnst sem
hinni merkustu í sögu norrænna
tónlistarhátíða.
Á norrænu hátíðina í Osló
1934 var undirrituðum. boðið
sem áheyrnarfulltrúa „Banda-
lags íslenz'kra listamanna“. —•
Þaðan minnist ég ekki svo mjög
tónverkanna, heldur hinnar á-
gætu ræðu, er menntamálamð
herra Noregs, herr.a Liestöl
hélt í átveizlu sinni. Ekki var
enn komið að því að ísland tæki
þátt í tónlistarhátíðum þessum.
Það var ebki fyrr en 1938.
Daiiir voru fyrsta bjóðin, sem
bauð íslandi virka þátttöku í
norrænni tónlistaxhátíð. Það
var áttunda tónlistaríhátíð Norð
urlanda í Kaupmannalhöfn 1938
og hafði ísland bar heilan hljóm
sveitartónleik með eingöngu ís-
lenzkum verkum, . auk margs-
konar flutnings á ýmsum stofu
tónleikum, Margir túlkandi lista
| menn, frá Sslandi kiomu þar
eániiíig íram, Hisjííð }pa- £ en
j mörgum hér enn í fersku minni
og skal því ekki fjölyrða txm
hana. Nýir menn voru komhir
til sögunnar, m. a. Knudáge
Riisager, þá nýkjörinn forrnað-
ur danska tónskáldafélag’sins.
í ófriðnum. 1939—1945 lá oíi
samvinna Norðurlandanna niðri
í þessum efnum. Síðan tóku
norrænu tónskáldafélögin í sín,
Framhald á 7. síðu.