Alþýðublaðið - 08.07.1954, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 08.07.1954, Blaðsíða 5
Fimmtudagur 8. júlí 3 954 ALÞÝÐUBLAÐIÐ e Með skeí'jalausu skipulagi starfshátta í verksmiðjum, Iðjuverum og skrifsfofum, á. grundvelli stöðugs, vísindaleg^ eftirlits, varðandi starfsgetu einstalklingsins, er reynt að láta hina mannlegu vél skila hámarksafköstum, — og til- kynríingarnar um vaxandi ár- angur glymja og gjaíla eins og sigurihróp. En höfundurinn hef ur líka hitt fyrir gagnrýnend- ur: „Iðjuskiplag okkar er orðið veggjarlaust og máttarstoða- laust g.mald; þar er rWur .ein- staklíngsins ekki lengur virtur, persónuleg sérkenni ekki fram ar viðurkennd, helgi einkalífs- ins að engu höfð. Þér kunnið j að spyrja, hvers vegna ég taki. þá ekki saman piönkur mínar j og fari mína leið. ) ér getíð j sennílega farið nærri um ástæð *una, án þess að grípa tii sál- fræðilegra skýringa. Ég er kom Jnn yfir fimmtugt, vinur *minn!“ MAÐURINN, — TÆKNILEGA ILI.A GERÍH’R. . . Þrátt fvrir allt verður maður !nn sennilega erfiðasti þrösk- uldurinn á leiðinni til valda. Sérfræðingar í flugvélagerð eíga nú við það vandamál að stríða, hvernig samhaefa 1 megi manninn þeim gífurlega flug- hraða og ílughæð, sem nýjustu flugtæki ná. Frá sjónarmiði flugtækninnar er maðurnn í raun réttri illa gerður blutur, seírí hindrar frekari framfarir á því sviði. Já. — ef það aðeins 2,eyndist. kleift að smiða gervi- fflenn, gædda mannlegri hugs- íin! í kafla á eftir kafla í þessari athyglisverðu bók bregður liöf- undurinn upp ljóst dregnum snyndum af þeirri framtíð, sem tiann telur, að þegar sé byrjuð; telur, að við höfum þegar síig- ið svo drjúgan spöi á þeirri foraut, að okkar -<é ekki framar fært að snúa við. Hann er ekki orðmargur í hugleiðingum sín- ' txm, og ekkj heidur með neina Vandlagíingu; hrópar ekki há- stöfum eins og sumir höfund- ar, að nú ríði á að bjarga því, sem bjargað verði. Hann segir aðeins skýrt og hluilaust frá því, sem hann hefar heyrt og séð. Og þó sptur að manni hroll þegar maður les lýsingu hans á Jþeirri framfíð, sem við eigum úhj ákvæmi 1 ega í vændum, fari svo, að manninum takist að Sirifsa almættið í sínar hendur. ENN ER ÞÓ VON. En þess utan er einn kafli í foókinni, sem á athyglisverðan Siátt -myndar mótvægi við hina Framtí uggvænlegu lýsingu á óstöðv- andi sókn tækninnar til tortím íngarsigurs. — enda þótt sá ka'fli fylli aðeins sex blaðsíður. Þár segir frá heimsókn í „stofnun æðri vísinda‘\ sem starfrækt er yið háskólann í Princetown. Þar hafa noltkrir framsýnir bandar.ríkir auðjöfr- ar stkapað andans jöírum á sviði náltúruíræðivísinda og humanistiskra mennta atív'*„arf og samast.að: Stefnun bessi tel- ur 1-8 fasta meðlimi. auk þess hundrað boðsgesti, sem dvelj- ast þar um víst tírnabiL Þeirri dvöl fylgja engar skyidur. held ur er þessum mönnum aðeins veitt tækifæri til að helga sig hugðarefnum sínnm. í friði og ræða þau við aðra aíburða- menn á sviði vísinda og mennta. Dag hvern, klukkan 11 að morgni, má sjá lágvax- inn, dckkklæddan xnann fara um garðstíginn. Það er Alhert Einstein, á leið til ,,klefa“ sins, þar sem hann dvelst nökkra stund daglega, til .þess að geta hugsað í næði, og hefur þar ekki , annað hjálpartækja en svarta töflu og krítarmola. Hann er einn af þeim átján út- völdu. HAFA VÍSINDIN GENGIÐ Á MÁLA.. . „Áður fyrr meir vorum við Vísindamennirnir postular," segir einn af meðlinium stofn- unarinnar, „en nú höfum við gerzt biskupar. Við höfum gengið á mála hjá þeitn, sem völdin hafa; hinn hreini og ó- mengaði boðskapur visind.anna um sannleiksleit vegna vann- leikans er þagnaður “ Gegn þessari stefnubreyt- ingu berjafet þeir, sem þarna dveljast. Ekki með háværum mótmælum, heldur með því, að setja sannleiksleitina og al- menn mannréttindi ofar öllu því, sem er bví mannlega fjand samlegt, og vill hetfta frjálsa hugsun og leggja persónulegar tilfinningar í læðing. Og bessi fámenna fylldng er þess full- viss, að á þann hátt geti hún bezt unmð að því, að finna framtíð m-mnkv*nsins trausran og varanlagau grundvníl. ÐR. OPPENHEIMER, — MCCARTIIY. Hinn heimskunni vísinda- maður, kjarnorkusérfræðingur*- inn Rjobert Oppenheimsr, sem ENGIMN þarf að fara í graf- götur um, að það eru æðstu leið togar Sjálfstæðisflokksins, sem öðrum fremur reka eríndj Bandaríikjanna hér á *^di. í því efni kemst Framsókn e'kki með tærnar þar sem hinir hafa hælana, enda togað í af veru- legum 'hluta óbreyttra flokks- manna. Forustumenn irra st.jórnmálaflokka eru eindregn ir andstæðingar langrar her- dvalar á Islandi, ogí að baiki sér eiga þeir verulegan hluta þjóð- arinnar, þótt enn bresti marga kjark til að láta það í Ijós. Hersetan er íslenzku þjóð- inni áþján, sem verður erfiðari því lengur sem hún varh> Hún liggur nú þegar sem farg á heil forigðu atvinnulífi, en meinin, sem hún veldur, eiga þó eftir að verða enn augljósari á næstu missirum eða árum. Fyr ir jþví munu augu fleiri og fleiri íslendinga upp ljúkast. Þess vegna fer það væntaniega svo. að allir stiórnmálaflokk- arnir, að flokki Thorssinna und anskildum snúist einhuga til þeirrar sjálfstæðisbaráttu, sem fram undan er. He.-etan er þegar í dag orðin stærsta vandamál þjóðarinnar, þótt morgum sé það enn hulið, og veldur þar um blekkingafuilur áróður og bandarfskt gull. En þeir tlírnar koma, að þióðinni verður hættan ljóss og þá mun hún snúa sér að vandamáiinu eftir mætti. Þeir flokkar, sem gegn Ihersetu berjast og ann- arri erlendri íhlutun, munu ná Framhaíd á 7. síðu. McCsrthif harðast hefur orðið fyrir barð- inu á McCarthy og hans nót- 'um, er einn aí: hinurh atján meðlimum stofnunarinnar. — Hann hafðj yfirumsjón með gerð fyrstu kjarnorkusprengj- unnar, og á þarni hátt íelur hann sig,. — svo að vitnað sé í hans eigin orð. — hafa syndgað gegn hinum heilaga anda vís- indanna. Að heimsstyrjöldinni lokinni neitaði hann bvf til- boði, að hverfa aftur að starfi við kjarnorkubannséknastofn- un rókisins, og hélt til Prince- town - ,,til þess að. ýrnia að varðveizlu. þess, er varanlegt gildi hefur fyrir manninn, og gerir líf harís einhvers virðj.“. Opperíheimer annars vegar, — McCartlhy hins végarl Þessar andstæður eru eins og fulltrúar þeirra 2ja fylkinga. sem haslað hafa sér hólmgönguvöll í Banda ! ríkjúnum, og geíur það til kynna, hvérsu öriagar'k .úrsllt I beirra átaka verðr. sem þar'erú í ríáð um það hvorjr skuli ráð.i framtíð mannkvnsins; — þei •, sem viljá láta áh. ■•' crtilfira ingu v.rð-- . iv-rji rrsann ■heípi og períónufreisi -ráða, meðferð og hagnýtingu þeirra reginafla, sern nú hafa-verið leyst úr iæðingi. eða dý ikendur hins skeíjalausa ein ræðisvalds tækninnar og vél- merírískunnar. EKKI VALD . . . ., Vsdóm ur n u ðrný k’.ar ynar er sá eini vísdomur. s$m við . ýetum gért okkur yonir um að ö|i]a:3t.“ segir T. S. EJIiot. ..Aúð mýktin á sér engin takmörk," Maður les ekkj þessi orð, án þess að verða snortinn af þeirri djúnu speki, sem i þeim felst. Hvað snertir bau átök um framlliðina, sem nú eru háð í Bandaríkjun um. boða o.rð þessi trúna á það; að þeir, sem haldnir eru hinum æðisgengna valdaþorsta, stefni mannkyn- inu í ógöngiu*. Æðsta markmið mannsins er ckki í því fólgið, að. öðlast sem mest vald, held- | ur að kunna að ve’ja á xnilli góðs og ills. Auðmýktin er við ieitn; til að komast að raun um, hvar vjð séuxn á vegi' stádd j ir, og því alger and'stæða draumsins um að ná valdi yfir a’IHeiminum, Margir hafa gerst til þess að vara við hættunni, < sem sé í bví fólgin, að maður-, j inn öðlist sr.iukið vald yfir j reginöflum náttúrunnar, á-n : þéss að um sé áð ræða hið nauð I synlega móívægi þroskaðrar á 1 byrgðartilfinnngar. varðandi- það. að hagnýta þau til upp--, byggingar en ekki tortíminaar.. ,,S'ú -kvnslóð, sem náð hefur vitbro'-'ka, verður iiká að ná siðferðj-foros'ka, Jpa er hun' dæmd til að fa?ast“, segír; brezki heim'~Dekinguri nn, B. H. Streeter. Oe b.egar Arnold J. Tovnb.ee hefur rent s.'num erríf-ránu r>Tu-m yíir sojöld spgúnnar. íara^t homim barm- ig orð: ..Við erum ekki háð neinu blindu ■ örlagavaldi ,er 'vjð fáum aldrei að eilífu ríönd við re:st. Hin góðumvígða glóð sköpunarmáttarjrí-9 iifir enn íl | sávum vörum. og hlotnist okk-- úr 'SÚ náðargiöf. að 'get'á téndríy að af h'enríi lésa, getur áhrifá va.ld stiarna e.ða hmrínntungla' ekki hindrað sigurför okkarj að æðsta .takœarki manns'ns“, Hvert er þá..: æðsta takmark mannsins? Er það fólvið í því, að ná tökuni á regin öflum nátj úrunnar i því skyni. að skapíj tilveru, er komist sem næst vét rænufti fullkoanleika, hv*að‘ snertir nákvæmt skipulag ogl afköst? Eða að leggja grund™ völl að þjóðskipulagi, bar sero.l . sMk öfl verði vígð til þjónusta j við allt það, sem fcezt er og I sannast? Á maðurinn, — brátt fyrir sína tæknilegu van- kanta, — að verða hjóltönn :í hinni voldugu vél, eða sköpun j ardraumur guðý bo-Idi og Móði ■ klæddur? Eða hvort oigum við, svo nptuð. íé'einfalda.rj samlík ing, að þjóna Guði eða Mam- möni? Sr. Jónmun ALLIR vita við hvern er átt, þegar séra Jónmundur er ríefndur. Það er ekki til nema einn séra Jónmundur. Hann á engan nafna í sinni stétt Og það sem meira1 er: Hann er engum líkur, hvorki innan sinnar stétt- ar né utan. Þeir, sem hafa séð hann, gleyma honum ekki og myndu þekkja hann þegar í hvaða margmenni sem er. Og hvenær gem hans er getið, er það með einhyerjum hætti eftirminnilegt. Harni er mestur núlifandi klerka íslenzkra1 að vallarsýn og augliti og mundi hver maður kenna hann óséð- an í prestahópi. Alla sína starfstíð hefur hann dvai;zt á útkjálkum. En ^allt- um það er hann landskunnur og þjóð- frægur raunai*. Embættisframi hefur ekK.i vakið á honum at- hygli og ekki he.dur það, að hann hafi látið til sín taka á almenningi þjóðiífsins svo rð til tíðinda hafi veri.ð talið. En maðurínn er svo stór í broti og sérstæður persónuleiki, að út- kjálkavist og einangrun hafa ekki getað dulið hann. Og hann er ekki aðeins mestur á velli og stórskornastur kennimanna um sína daga. Prestsskapur hans hefur verið svipmikill og merkilegur og hann er án vafa meðal nýtustu embættismanna samtíðar sinnar. Séra Jónmundur Halldórsson varð átíræður um síðustu helgi. Vildí ég fúslega verða við til- mælum um að mimiast hans fá- einum orðnm hér í blaðinu í til- efni afmælisins, því fremur Sr. Jónimmáur Halldórsson. sem ég hef orð hans fyrir því á prenti, að ritstjóri Alpýðu- blaýSsins, Hannifcal Valdimars- son, hafi spáð því, að hann verði hundrað ára. Góð er sú spá, ef hann mætti hafa heilsu og njóta sín þannig enn um allmörg ár. Svo mikið er víst, að hann heíur verið prestnr frá aidamói uni til siiðustu fardaga. Fram að áttræðu sat hann í embætti . sínu að Stað í Grunnavík, og ^ „sat“ vissulega ekki, heldur : „vappaði um fjöllin,“ eins og hann komst einu sinni að orði í bréfi um húsvitjanir sínar og aðrar embættisferðir. 1 fyrra- j sumar heyjaði hami „svo að segja aleinn um 300 töðuhest? “ ' Þetta var eftir af garpinum þá. Hefur hann ekki sagt frá þessu 1 .til þess að frægja sjálfan si \ i heldur túnið að Stað. En sjálf- sagt er búnaðarmáiasíjóra kunnugt um það, að túnið á þessu prestssetri hefur vaxið að ummáli og nytjum síðustu ára- ty.gi fyllilega til jafns við al- mennar framfarír í búnaði á þessu skeiði. Lengst hefur séra Jónmund . ur verið prestur að Stað i Grunnavík eðá síðan 1918. Þar hef ég aldrei koniið. Okkúr Sunnlendingum þykir sem: byggðarlög Vestur þar og norð ur hljóti að vera hálfgerðii' jötunheimar. Og kunnugt er, að fólk hefur fiutzt unnvörp- um af þessum útnyrðingshjar^ á siðustu árum, heilar sveitir, sem áður stóðu með blóma1, hafa lagzt í auðn með öllu. Ná- grannaprestakall séra Jón- mundar er nú alveg í eyði. Ó ■ fýsileg mun aðkoman að Stáð hafa verið harð'indavorið, þeg- gr séra' Jónmundur og kona hans, frú Guðrún Jónsdóttir, fluttust þangað. En væri harm orðinn hálffimmtugur aftuí’ myndi hann vart kjósa sér ann-i að hlutskipti fremur en að hefj ast aftur handa á Sta'ð, jafnvel pótt hann yrði að byrja á.því að pikka gaddinn út úr göng- trnum eins og forðum. Hann hefur ekki leitað gæfunnar á undanhaldi undan erfiðleikum, heldur í sókn gegn þeim og fundið hana í fangbrögðum við þá. Og honum er gjarnt að vitna til draummanns Páls postula, sem flutti honum hjálparbeið'nl i , fskekktra héraða og bað: —• j Komdu yfir um og hjálpaðu1 joss. Það er og almennt haft Framihald á 6. síðu.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.