Alþýðublaðið - 30.07.1954, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 30.07.1954, Blaðsíða 5
i fFöstudagur 30. Julí 1954. ALÞVÐUBLAÐIÐ fi HÖFUNDSKAPUR Arthur Köstlers hefur að mestu leyti verið tengdur sjálfsævisögurit- •un. Meðal fyiistu bóka hans voru til dæmis lýsingar á ferð- um hans til Spánar meðan borgarastyrjöldin stóð og heim sókn hans til frönsku fanga- íbúðanna árið 1939. ídargar af skáldsögum hans og ritgerðum eru íbyggðar á persónulegri xeynslu. Fyrir tveimur árum kom út fyrsta bindið af endurminn- ingum hans, ..Arrow in the 'folue“. Nú er komið út annað 'íbindið ,.The invisible Writ- ing“. Bezt er að tak.a það fram strax, að þetta er mjög skemmtileg bok, þar sem einn af gáfuðustu mönnum vorra tíma sannar hæfileika sína til pólitískrar krufningar og sjálfs könnunar. Það verðiir að flokk ast undir almenna menntun að Ihafa ltesið þessa bók og önnur rit Köstlers. Þau eru mikill þáttur í menningarsögu vorra tíma. Þe.ssi síðasta bók fjaliar að mestu leyti umi það tímabil. sem Köstler var kommúnisti og beffar hann fór úr kommún- istaflokknum (1932—1940). Við þetta er bætt stuttri frásögn af örlögum höfundarins eftir það. HÁLAUNAÐUR BLAÐAMAÐUR Köstler varð kommúnisti 26 ára gamaD og var þá hálaunað- ur starfsmaður við mörg tíma- rit, sem komu út á vegum hins 'imikla UUstein-forlag.s. Hann gefek í flokkinn, var rekinn frá Ullstein. og fór til Rússlands. Hann korn þangað sum'arið 1932 — hálfu ári áðui en naz- istar komust til valda í 'Þýzka- landi — og var þar í um það bil ár, stundum í Charkov, stundum á ferðalagi um Káka- sus, o.g hina rú.ssnesku Austur- Asíú, Merv. Bokhara og Sam- arkand. Flok.kurinn skipaði Jwnum síðan að fara aftur til Vestur-Evrópu, þar sem1 hann starfaði leynilega í Paris. Starf ið var aðallega fólg'ð í áróðri gegn nazistum í sambardi við rrkisþinghússíbrunann og Gyð- íngaofsóknirnar. Hann var oft sendur til Spánar sem frétta- ritari meðan borgarastyrjöldin geisaðí, var tekinn fastur af Franoo.si’/ium' og sat þrjá mán uði í fangel'si og bjóst þá og þegar við að verða tekinn af lífi. Þegar íhann var látinn laus í fangaskiptum, seUist hann að í París og tók að skrifa akáld- sögur. Eftir að heimsstyriöldin hófst, tók hann að lýsa frönsk- um fangabúðum, en gat því næst flúið til Engjands. sat þar í fangelsi í nokkrar vikur, en um áramótin 1939—40 var j hann látinn l!aus. Hann var j frjáls maður í tvennum skiln- 1 ingi. Hann var líka laus við j kommúnismann. Á örfáum ár- j um varð hann heirnsfrægur rit ihöfundur. Hann er nú 49 ára | gamall, búsettur í Er.glandi og I meðal annar.s frægur vegna i þess, að enginn hefur jaín 'greini'.ega og har.n afhjúpað | einræðið sera hugsjónastefnu. HVERS VEGNA KÖMMÚNISTI? 1 Hvers vegna 'varð Kö ýler kommúnisti? Hvers vegna i hætti hann að vera það? Hvers I vegna var hann, þrátt fvrir stöð’ug vonbrigði, i sjö ár í flökknum? Þegar Köstler svarar þessum spurnin'gum, vísar hann til sinna persónulegu eiginleika, sem eru fremur erfðir en á- unnir. Hann skrifar í sálgrein- inlgarstíl um sektarvitund sína og vanmáttarkennd, sem hann hafi fengið með röngu uppeldi. Hann vildi vera. undirgefinn. Hann þráði að þjóna einbverju málefni, hvernig svo sem það væri, svo að hann gæti öðlazt frið í starfi og þjónustu. Köstler var einn af þeim ungu menntamönnum, sem ör- væntu um Vestur-Evrópu á ár- unum kringum 1930. Þar ríkti atvinmdeysi, nazismi og fas- ísmi. Riússland stóð honum fvr- ir hugskotssjónum sem fram- tíðarlandið. Komm,únisrninn j fannst honum vera félagsleg ■og stjórnmálaleg lausn vanda- ' málanna. Hann áleit eínræðið stundarfyrirhrigði. Þess vegna urðu menn eins og Köstler, Si- lone og Spender kommúnistar. Hvernig þeir urðu það og hvers vegna iþeír hurfu frá kommúnismanum aftur, hafa þeir skýrt frá í bókinni „Guð- inn, sem. brást“. j KYNNTIST KOMMÚNISM- ANUM AF EIGIN RAUN Köstler var einn þeirra, sem i hafði beztu tækifærin til að kynnast af eigin raun, hvernig þessari staðleysu draumanna I var í raun og veru háttað. Með | ársdvöl1 sinni í Rússlandi j komst hann að raun um, að á ; stórum svæðum rikti hungurs- ! neyð og eymd, án þess að blöð- Herberl Tingsten: skáldíð Arthur í EFTIRFARANDI greín skrifar sænski ritstjórinn Herbert Tingsten um skáldið og manninn Arthur Köstler. Eru það einkum þau tvö bindi af sjálfævisögu hans „Arrow in the BIue“ og „The invisble Writing“ sem át eru komin sem hann gerir að umtalsefni. Arthur KÖsUc-r. in eða útvarpið minntust nokk uð & það. í Ciharkov, þar sem Köstler var í hálft ár, ríkti mik il hungursneyð, og.jafnvel í hinum rússneska hluta Asíu Var eymd og bágindi. Köstler fékk bæði um þetta leyt'i og síðar, gagnum starí sitt í Komintern í Vestur-Ev- rópu, að kynnast hinum. grimmiiegu ofsóknum, Ivgaá- róðrinum. hinum heimskulega undirlægjuhætti og þeirri kenningu. að tilgansurinn helg aði tækin. Það. sem tengdi þessa menn saman. var hinn skriðdýrslegi undiriægjuháttur gagnvart hairðstjóranum í valdastólnum og öllum smærrí harðstjórunum, sem undir hann voru settir. Annan dag- inn var Leon Blúm kallaður svikaxi og sósíalfasisti, hinn daginn átti að sanieinast al- þýðufyikingunni undir forustu Anim saman var naz- hminn höfuða.ndstæðingurinn, en eftir nokkurra daga ráð- stefhu í Kreml var gert banda- lag við þennan höfúðóvin. HVERS VEGNA SVO I.ENGI í FLOKKNUM? ■En- þá vaknar : purr.irigin: Hvers vegna fór Köstler ekki fyrr úr íiokknum? Skýringin felst' að sumu leyti I tilhneig- ir.gunni til að líta á það sem, miður fer í sambandi við kom- miúnismann sem eitíhvað til- viljunarkennt. Að nokkru einni'g í því, að baráttan gegn fasismanum í öUum myndum hans varð aðaláhugamálið eft- ir sigur Hitlers i Þýzklandi. Öllum, sem voru á móti naz- isma og fasisma. fannst Hitler vera hinn mikli sameiginlegri óvinur. Iiin pólitísku vanáamál eru höíuðviðíangsefni Köstl'ers, en hann skrifar ekki eingöngu um ba.u. í bókum1 hans eru einnig skemmíilegar persónulýsingar, frásagn'ir um síjórnmáilámenn os ríth'öfunda og úr einkalífi Kn=tlers sjálfs. Köstler segir einnig frá dul- ■ rap'Ti'Uim aívikum. I fangelsinu í Sevilla. og nokkrym sinnum slðar þegar hann yar gagntek- inn þeirri tilfinnirigu fullkom- ins friðax- og samræmis, sem rithöíundar iýsa svo oft. Meðan é.g yar að lesa bækrnc Köstlers, spurði ég sjálfan mig oft, hvernig á því stæði, að j már geðjast ekki að honum þrátt fyrir allt. Þ'að er au'gljóst, i að hann leítar sannieikans, ein l'aegni hans virðist hafin ýfir ■ atlan eía, og hann er hvorki oí auðmjúkur né nainn goftari. Líf hans hefur mótazt mjög af ást á hugsjónum. Hann hefur fært stórar íórnir bæði fvrir ..málefnið" og : sína nánustu.. Hanr. hefur sýnt hugrékki og hrek bæði -í fátækt og hættum. Fvrir bessu hefur maður að ví.su aðe'ns hans eigtn orð, én' hann segir frá því án þess að mildaþað eð;a blása það út. ÞaS er að ví'vu hægt að hugsa sér, a.ð harin blekki á bersu sviði,. en ég held samt að hann geri bað ekki. Samt sem áður vekur hann ekki mí'kla samiúð. Ef til vill er skýringin í þvi í'ólgin, að. hann er þrevtandi ,.l'ærð;ur“.. ,,A3ít, sern er fært i kerfi, er á misskiln'ngi bvgg:.“ segír., Pierre Lasserres. Þs5 er að minnsta kosti þreytandi að skipa öMu í keríi, en það gerjr Köstler. Hann er alltaf með einhverja heimagerða sálgrein i ngarorðaílækj u og á þ&nnan hátt ber hann á borð það sem hann hefur séð og lifað. Og bak: vjð hugsjónastefnuna og fórn- fýsinía gæg'fet alltaf fram snið- ugur og frekur maður. ,,Gall- inn á Köstier er náutnasýká hans.“ segir Orwell. Ef tíl' vill er réttara að segja um Köstler það, sem. hann scgir sjálfur ímeð réttu. að bví er ég hygg). um Thomas Mann: ,,Hann skortir brjóstgæði og sarnúð með hi'riium undirokuðu." Þessi vöntun er ekki bætt upp með míkilli skáldleeri hugmvnda- auð'gi, efns og hjá Thoma:1. Mann. Gáfur og bróttur geta skanað gófian rithöfund. en ekki heiisteyptan persónuleika. EINS og alþjóð er kunnugt Iiélt Sjálfstæðísflbkkurinn skemmtun mikla að Sel'fossi laugardag’inn 21. íebri. 1954. Var ixridirbúningur mikill að samkomu þessati hér um byggðir allar. Var hvarvetna brasað og bakað. Föt burstuð og strokin. Höfuð Mippt og þvegin og allt angur í burtu kembt. Var.und- irbúningur þó hvað mestur á Hótel' Selfoss. En þar skyldi hófið haldið. Er .Iíða tók á dag, fóru samkomugestir að tína.st að úr öllum 'áttum, og mest þó frá hið neðr'a, Að lokum varð fjölmiermíð bað roikið, að við lá, að fólk undÍTtræði.st í af- hýsum,.' Birtust þeir þar Bjarni Ben. og Baldur og Konni af hinum mesta virðuleik. Þó bar sá síðasttaldi af. Sagði ættfræð ingur, er þar var, að mikið myndu . þeir félagar skýldir. Sérstaklega væri ættarmótið með Bjarna og Konna mjög 1 sterkt. Stóð svo samkoman | l'engii nætur. Varð enigin þurrð á mjöð e&ur mungát. Hélt svo j hver heim til sín. Um afdrif Baldurs og Konna vitum vér jeigi. En bifreið Bjaxna teppt- j ist á Hellisiheiði. Komst Mf ráð- b.errans í hina mestu hættu. Voinum vér, að hann hafi ekki orðið innkulsa. Væri bað óbæt an.Iegt tjón, eí ísletizka þjóðin mfestii sin-n dýrasta ?on. . En vér viljum biðjast afsök- nníar a því, ai? Helbsihéili skyldi verða lorfær við þetta tækifæri. Ilrímþursi. í EINU DAGBLAÐI höfuð- ( höfuðstaðarins var nýlega m. a. mynd af hinni nýbyggðu, glæsi legu brú á Jökulsá í Lóni og jafnframt skýrt frá, að þessi mikla samgöngubót væri kom in á vegna ötullar framgöngu þingmanns kjördáemisins, Páls ÞorsteinS'Sonar. Vafalaust er það rétt hermt hjá blaðinu, að þessi stóra og traustlega brú er komin á svona fljótt af því að ötull og duglegur framfaramað ur hefur beitt sér fyrir máiinu og ýtt fast á eftir að verki þessu yrði án tafa lokið og Jök'ulsá ekki lengur sá farartálmi sem áður var. í sambandi við þetta dettur mörgum í hug hér í uppsveit- um Árnesssýslu, hvort ekki sé vert að þakka opinberlega þing mönnum Árnesinga fýrir það, hvað fljótt og rösklega er að verki gengið við smjði .brúarinn ar á Hvítá á Iðuhamri. Þar er auðsjáanlega vel litjð eftir að stjórn vegamálannna siái ekki slöku við þetta verk. Til marbs um þann mikla vinnukraða, sem á þessari framkvæmd ei, má minna á þessa þingsályktuai artillögu, sem samþykkt var á sínum tíma í sameinuðu al- ftingi: ..Ajlþingi ályktar, að smíði brúar á Hvítá hjá I3u sé þegar liafin og sé verkimt lokið sumar iS 1948. Kostnaður greiðist rir ríkissjóði‘c. Flestir tbldu víst, að alþingi, sjálft löggjafarþingið, væri yfir það hafið að brjóta sín eigin lög eða virða heit sín að engu. En sumarið 1948 líður og ekki sést hrúin og fátt bendir í þá átt, að stjórnin muni eftir skip un þingsins eða að þingmennirn ir ilutnin.gsm,enin íillögunnar reki fast á eftir. Jæja, haustið 1951 kom allt í einu flo-kkur manna með ým- iskonar verkfæri og vélar, á- samt nokkrum húsum og skúr- um. Ótrauðlega var tekið til. verks, borað, sprengt og grafn ar fjórar stórar og djúþar gryfjur fyrir væntanlega brúar stcpla, sem áttu að sögn að býggjast sumarið eftir. En þá vill svo til, að Páll Þorsteíns- son togar' svo fast i taugina, að brúarsmiðirnir eru sendir austur í Lón. ; Snemma vors 1953 kemur svo allt í einu flokkur manna með margs konar válar og tæki og nú er hafist Kanda, fyrst að laga til og hreinsa en síðan er höfuðverkið hafið með fyllsip nákvæmni. Þetta sumar fóni fram ái-' þingi-skosni'ngar, eins og kUsnn- ug) er. og það út af fyrir sig virðsst ekkí hafa tafið fyrir verk inu, þótt vitað væri. að ping- mannaefni og aðrir slíkir væru mjög önnum kafnir. Brúarsmiðir fóru urrs haust- ið og kváðust að sjálfsögðu' koma snernma næsta vor og halda verkinu áfram. Svo kernur vorið 1954. Það vorar óvanalega snemma, allar ár mjög vatnslitlar og ailt v:rð- ist sérstaMega hagkvæmt. tjl vinnu á þessum stað. Um rnioj an maí kemur loks yfirsmið- urinn, e'n ekki til þess að halda Verkinu áifram, heldur til þess að sækja áhöld og verkfæri og kveðst hann nú eiga að fax-a vestur í Dalasýslu og smíða 'þar brú. „En vonandi komum við hingað í Júlí-byrjmi“, sagði hann. En tíminn líður og ekki bólar á Barða. Himinháir turn ar gnæfa fi*em.st á klöppinni sunnan árinnar og nokkriua metrum fjær er íhaldið, sem. Sigurður Björnssö'n kaliar ‘fevo, djúpt grafið niður í blágrýtis-. Framhaid á 7. síðu.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.