Alþýðublaðið - 24.09.1954, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAOIÐ
Föstudagur 24. sept. 1954-
tJtgefandi: Alþýðuflokkurinn. Abyrgðarmaður: Haraldur Guðmunds-
soh. Ritnefnd: Benedikt Gröndal, Jón P. Emils, Magnús Ástmarsson,
Oskar Hallgrimsson. Fréttaritstjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Meðritstjóri:
Helgi Sæmundsson. Blaðamenn: Loftur Guðmundsson og Björgvin
Guðmundsson. Auglýsingastjóri: Emma Möller. Ritstjómarsímar: 4901
og 4902. Auglýsingasími: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprent-
smiðjan, Hvg. 8—10. Askriftarverð 15,00 á mán. I lausasölu: 1,00.
Bjargið, sem byggí er á.
í ÁVARPI til íslendinga,
sem birt var í blaðirm*í gær og
var eins konar inngangur að
stjórnmálaályktun 24. þings
Alþýðuflokksins, cru mörg at-
Iiyglisverð ummæli, sem á-
stæða er til að undirstrika.
Þar segir í upphafi ávarps-
ins, að MAÐURINN sjálfur sé
þungamiðja allra stjórnmála-
aðgerða lýðræðisjafnaðar-
manna, því að við heill og vel-
ferð þjóðfélagheildarinnar séu
allar þjóðfélagsumbætur mið-
aðar. Takmarkið sé það, að
tryggja öilum þegmsm samfé-
íagsins frelsi og jafnrétti og
fjárhagslegt og féíagslegt ör-
yggi-
Þessu er alveg þveröfugt far
ið, þar sem einræðið drottnar.
I ríkjum einræðissósíalismans
er maðurinn algert aukaatriði.
Þar er ríkisheildin allt, og
þegnarnir aðeins ómerkileg
peð á taflborði einræðisherr-.
ans.
Stjórnarskráin íryggir ís-
lenzkum þcgnum andleg og
pólitísk réttindi, svo sem hugs
anafrelsi, trófrelsi, skoðana-
frelsi, ritfrelsi, málfrelsi og
funda- og félagafrelsi. |
En til þess að þegnarnir
ALLIR geti neytt frelsisins til
fulls, verður að fást réttlát j
lausn á f járhagslegum og fé- j
lagslegum vandamáium þjóð-!
félagsins.
Það er sannleikur, sem á-
stæða er til að gefa sérstakan
gaum, að fátækt, skortur, at-;
vinnuleysi og hlutdræg vald-
beiting í fjárhagsmálum at-
vinnulífsins og þess opinbera
eru og verða ávallt sönnu
fre'si fjötur um fót.
Oreiginn er aldrei frjáls í (
þjóðfélaginu. Verkalýðsharátt-
aii fyrir hættum launakjörum
hcfur þannig vissulega jafn-
framt verið frelsisharátta hins
vinnandi fólks.
Þessu næst er að, því vikið
í ávarpinu, að frelsi og félags-
legt öryggi verði að haldast í
hendur.
Þess vegna verði að byrja á
því a'ð tryggja öllum rétt til
vinnu og viðunandi tekjuöflun
ar og stefna að meiri jöfnuði
i tekju- 0g eignaskiptinguhni.
Samhliða þessu verði að
tfy&gja öllum jafna aðstöðu til
að áfla sér þekkingar og mennt
unar.
„Vel launuð og samfelld
atvinná er fyrsta krafan,
sem fullnægja verður, til
þess að batnandi efnahag og
félagslegu öryggi verðs náð,“
segir í ávarpinu.
Atvinnulífið er rækilega
gert að umtalscfni í ávarpinu
og á þann hátt, að ekki verður
auðveU að halda því fram, að
Alþýðuflokkurinn geri einung
is kröfur fyrir vei*kafó1ksins
hönd, en engar kröfur til þess.
- Sá kafli ávarpsins, sem um
þetta fiallar. er á hessa leið:
..Með AUKNÍJM’ FRAM-
LEIÐSLUAFKÖSTUM skap
ast grundvöllur að bættum
Eg kem aftur, - verfu viss
lífskjörmn og blómlegri
cínahag.
Framleiðslan verður jafn-
framt að vera SAMKEPPN-
ISFÆR UM VERÐ OG
GÆÐI bæði út á við og inn
á við. Eðlilegt samstarf milli
atvinnurekenda og verka-
fólks á að beinast að VAND-
AÐRI FRAMLEÍÐSLU OG
AUKNUM FRAMLEIÐSLU-
AFKÖSTUM.
Til þess að þetta megi tak
ast er nauðsynlegt, að hyert
framleiðslufyrirtæki hafi
rekstursráð, er rkipað sé
kjörnum fulltrúum verka-
fólksins, og sé hagsmuna
hin,s vinnandi fólks í hví-
vetna gætt af fulltrúum
beggja aðiía á vinnunaark-
aðnum.“
Lengi hefur verið klifað á
því hér á landi, að jafnaðar-
menn vilji koma á allsherjar
þjóðnýtingu í atvinnulífinu.
Bændur hafa t. d. verið hrædd
ir með því, að það væri ætlun
Alþýðuflokksins að gera þá
alla að ríkisþrælum. Vélbáta-
eigendur hafa líka verið hrædd '
ir með þeirri grýlu, að Alþýðu
flokkurinn vildi láta taka a£
þeim bátana og afhenda þá rík-
inu til eignar.
Nú hefur Alþýðuflokkurinn
að vísu haldið fram ríkiseign á
landi, til þess að koma í veg
fyrir þau síendurteknu fjár-
hagsvandræði, sem ungir bænd
ur leaida ávallt í við kaup á
jörð sinni. En auðvita'ð hefur
það alltaf verið stefna Alþýðu-
flokksins, að landbúnaðurinn
sjálfur ætti að vet*a í einka-
rekstri. Sama er að segja um
vélbátaútveginn, þó að sam-
vinnurekstur þar geti líka
komið til greina. — Það er á
svið'i stórrekstrar, sem Alþýðu
flokkurinn telur, að þjóðnýt-
ingin komi fyrst og fremst til
greina.
Um þetta segir í ávarninu:
„Jafnaðarmenn viður-
kenna nauðsyn ríkisafskipta
og frjálsrar samkeppni hlið
við hlið, allt eftir því hVort
betur hentar gjaldeyris- og
atvinnuástandinu hverju
sinni.
í atvinnulífihu viður-
kenna ' jafnaðarmenn form
einkareksturs, samvinnu- og
hlutafélagareksturs, bæjar-
reksturs og ríkisreksturs út
af fyrir sig, eða -samhæfingu
þessara rekstursforma, allt
eftir eðli atvinnurekstursins
og öðrum þýðingarmiklum
aðstæðum.
Eisrnarréttur á atvinnu-
tækium á aðyera trúnaðar-
starf — ekki sérréttindi.“
Lokaorð ávarpsins eru á
hessa Ieið:
..Takmark lýðræðísiafna'ða'r-
stefnunnar er hióðfélag. sem
trvfir fiárhaprsiect osf félasrs-
nrvfrtrí vifi vaxandi fram-
leíðsTn. tælrniJegar .framfarir
tyir hatnandi lífskjör.
OH rUórnmála- oer félavs-
m »1 asta »*fse*n i Al hýðnf Jokks-
ins miðast við það, að öllum
ÞAÐ VARf) að samkom.u-
lagi hjá okkur Gunnari Matthí
assyni í sumar, er hann var ný-
kominn til landsins, að við
skildum hittast aftur og spjalla
saman nokkra stund í ró og
næði, áður en 'hann héldi aft-
ur til Bandaríkjanna. Svo leið
sumarið. öðru hverju hittumst
við á götu, Gunnar var alltaf
á ferð og flugi, og ekkert varð
úi1 samitali jokkaii lOg allt í
einu varð mér svo ljóst, að
það var komið haust, og að
Gunnar mundi þá og þegar
hefja sig til flugs, ásamt öðr-
um farfuglum og ég þreif til
símans, — nei. Gunnar var ekki
heima. Nokkrum dögum síðar
er hringt til mín. það er Gunn-
ar. — nú skulum við láta verða
af þessu, því að ég er að fara,
segir hann.
„Ég var tæplega —sextáff-
vetra, þegar ég hleypti heim-
Rabbað við Gunnar Matthíasson.
Gúnnar Matthíasson.
72 ára að aldri.
kennilegur maður um margt.
glettni í augnaráðinu, röddin
mjúk en þróttmikil, mál hans
snjallt. og verður hvorki á
framburði né orðavali heyrt,
að ihann hafi dvalizt fjærri ætt;
jörðinni í meira en hálfa öld.
Ef til %úll verður manni þó
minnisstæðast handtak hans,
— héitt, einlægt og fast ...
— Þú varst söngmaður mik-
ill á yngri árum. —
..Eg hafði' yndi af söng. ’
Stjórnaði um skeið íslenz.kum,
og r.orskum kórurn og kom
fram sem einsöngvari. Nú hef’
ég lagt sönginn á hilluna".
En Þóra dóttir hans hefur
tekið upp merkið, eins og menn
munu minnast. er hevrðu söng
hennar hér í sumar. Er ég’:;
spyr hann, hvort ekkert barna
hans hafi tekið að erfðum
skáldskapargáfuna frá föður
hans, brosir við. „Ekki svo orð
sé á gerandi, Matthías Árni
draganum, kvadai Akureyri og Ber það með sér, svo að ekki
hélt til Kanada", segir Gunn-' verður um villst, að hann er,
ar. ,,Ég mátti þá heita fullvax- , hvorki að uppeldi né persónu- c0nul- minn er raunar hagorð-
inn og sterkur vsl, og ekki g^r&, sniðinn samkvæmt ein- ur veb en he|ur ekki lagt neina
neitt hikandi eða hræddur við . hverjum f jöldaframleiðsluregl- V1g þann heæfileika. Hver
það að kanna ókunna stigu. | mn. Hann er ekki neitt hóp- vel^ nem.^ sú gáfa kunni að
Hér heima var alit í eymd og : menni, fellur ekki inn í eina kon^a fram með barnabörnun'
volæði, engir framtíðarmögu-
leikar sjáanlegir íyrir kjark-
mikla og stórhuga unglinga.
Fimm árum áður hafði faðir
minn verið á ferðalagi um Yest
urheim, skoðaði þá meðal ann-
ars heimisýninguna í Ohicagó,
og kunni margt að vestan að
segia. Og svo las maður frétt-
ir þaðan í blöðunum. oa það
var nú eitthvað annað en hér.“
, jLeið mín lá fvrst til Argyle
byggðar. Þar vanfrég -yiðs'laná-’
búnaðarstörf og arinahirðingu
í tvö og hálft ár. Það var erf-
iðisvinna, en ég var ungur og
sterkur og taldi ekki eftir mér
að taka til hendinnk í Argyle
kynntist ég konu minni, Guð-
nýu, dóttur Árna Sveinssonar,
stórbónda þar í byggð. Um
aldamótin fluttist ég til Seattle,
þar juggum við í þrjátíu og
sjö ár. Þaðan fluttumst við" svo
til Los Angeles. Og höfum átt
þar heima síðan“.
„O-jú, — maður hefur feng-
ist við margt. Ég var til dæm-
is lyfsali um skeið, og eitt sinn
átti ég mikinn aldingarð, rækt-
aði epli og perur og fleiri á-
vexti, en lengst af hef ég þó
unn,ið að Jhúsaib'yggingum og
múrverki. Vinn við það enn í
dag, þótt vinnutíminn sé nu
heldur skemmri en áður . . .“
Gunnar Matthíasson er sér-
eða neina heild, heldur siíer um “ Hins getur Gunnar ekki,
sig úr, svo að maður hlý-ur að ag sjálfur er hann hagmæltur
veita honum athygli og muna vej. þarf ekki annað en minna
hann. Það verður ekki á hon
á kvæðið um
um séð, að hann sé orðinn sjö- la's upr)
tíu og tveggja ára að aldri._'s
Teinréttur, léttur í spori, snar þóu gem ættarmótið’segði til
í snúningum. Hann er har maö s>n
ur vexti, mikill um neiðar ít- } gaman£ama orðkyngi snertir.
urvaxinn, hefur bersynnega j Talig bersl- ag bvíj er Gunn.
verið kraítajötunn a yngri ^.r-, ar bom bingag hejm ellefu ár-
Kobba“;, sem
útvarpserindi
og mun mörgum hafa
i ættarmótið segði til
hvað fjör í hugsun og
um, og glæsimenni er hann i
ennv ,4pdl.iti<l,. e,r §tp,|^ig,.j,...
karlmannlegt, sviphreint, hlý ’
eftir brottför
Framhald á
sína. Þá
7,'síðu '
Hver er maðurinn?
Bjarni N. Gísiason
Rjarni M. Gíslason.
BJARNI M. GÍSLASON rit-
höfundur hefur fyrir skömmu
gefið út á forlagi Skyttes í Ry
á Jótlandi bók um handritamál
ið. Heitir hún „De islandske
hándskrifter stadig aktuelle"
og túlikar með ágætum málstað
íslendinga í handritamálúu.
Leynir sér ekki, að höfundur-
inn hefur lagt mikla vinnu í
að semja bókina og nýtur þess
í rí'kum mæli, hversu gagn-
kunnugur-hann er í Danmörku,
en þar hefur hann dvalizt um
langt árá skeið.
Alþýðublaðið vill í tilefni .
þessa kynna lesendum sínum
Bjarna (ML' iGÆ Íasoni. Raunaír
er hann lesendum. blaðsins
-lpngu kunnur sem rithöfund- |
ur, því að hann hefur iðulega t
skrifað snjallar greinar í Al- .urre.n Halldóra var frænka Ing
þýðublaðið, en hér skal réýnt veldar, móður Bjarna. Frá
• að rekja þann fróðleik, sem Hvallátrum fluttist Bjarni 1921
tiltækur er um manninn bg og lagði leið sína tij Reykja-
j störf hans. i víkur. Dvaldist hann í höfuð-
! staðnum'hjá móðursystur sinni,
■ VESTAN UR FJORÐUM ' Sigurlínu JónsdóUur. og föð-
Bjarni fæddist 7. apríl 1908 urbróður sínum, Valdemar
að Lambeyri í Táiknafirði. For Bjarnasyni.
, eldrar bans voru Gísli Bjarna-
Gunnar Matthíasson og kona 1 son, ættaður úr Arnarfirði, og HEIMA OG ERLENDIS.
hans, — myndin er tekin fyrir Ingveldur JónsdóHir úr Tálkna í Reykjavík stundaði Bjarni
firði. — Bjarni missti föður nokkurra mánaða nám tvo vet
sinn, meðan hann énn var á Ur án þe ;s þó að innritast í
stéttamun verði útrýmt og fjár barnsaldri. Eftir það dvaldist neinn sérstakan skóla, en hann
sagslegt og menningarlegt jafn hann árlangt með móður sinni, hafði ungur hneigzt til bókar
rétti verði öllum tryggt. j en fór 'í fóstur að Hvallátrum og fest ást á ljóðum og sög-
AlþýSuflokkurinn hcitir á í Rauðasandshreppi árið 1915. um. Þessu næst fór Bjarni • til
alla unnendur jafnaðarstefn- Hann átti síðan heima að Hval sjós og var matsveinn á tog-
unnar að korna til liðs við sig látrum í sex ár og var alinn urum. Var þes*. og skammt að
í baráttunni fyrir þessum upp af hjónunum Eggertí Egg- bíða, að hann léti til sín heyra
sjo arum.
þjóðfélagsumbótum.'
[ ertssyni og Halldóru Gísladótt- 1
Framhald á 7. síðu.