Alþýðublaðið - 08.01.1955, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugardagiir 8. janúar 1953
S
S
s
%
\
s
s
s
s
s
I
s
s
Útgefandi: Alþýðuflo\J{urinn.
Ritstjórí: Helgi Seemundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjdlmarsson.
Elaðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðsluámi: 4900.
A1 þýðupren tsm iðjan, Hverfisgötu 8—10.
Ásþriftarverð 15,00 a mánttði. í lausasölu 1,00.
Hœgri og vinstri
ÞJÓÐVILJINN hélt því
fram á dögunum. að miklar
deilur væru uppi í Alþýðu-
ftokknum milli hægri og
vinstri manna og bar hástöf
um á móti því, sem sagt hef
ur verið í Alþýðublaðinu,
að sú skilgre'.ning sé ærið
fljótfærnisleg. Ilingað til
hefur þó verið talið, að
menn gkiptust til hægri og
vinstri eítir póþtískum
fræðikenningum, en nú
kemur Þjóðviljinn og segir,
að mælikvarðí á vinstri
menn í Alþýðuflokknum sé
samstarfsvilji við kommún-
ista. Þessa n.ðurstöðu er
fróðlegt að virða fyrir sér
frá fleiri en einum sjónar-
hól.
Ef Alþýðuflokksmenn,
sem ekki vilja samstarf við
kommunista, eru undan-
tekningarlaust hægri sinn-
aðir, þá fclýtur sama að
gilda um kommún:stav sem
ekki vilja samstarf við Al-
þýðuflokkinn. Væri fróð-
legt. ef Þjóðviljinn vildi
ræða það viðhorf, hvort
heldur er á grundvélli póli-
tískrar fræðiskýringar eða
með hliðsjón af dægurbar-
áttimni. Fijótíærnisleg á-
lyktun hans um Alþýðu-
•flokkinn hlýtur að vekja
noldtrar sp-urningar. Voru
kommúnistar að þokast til
hægri, þegar þeir klufu sig
út úr Alþýðuflokknum og
sundruðu samtökum ís-
lenzkrar aiþýðu’’ Athæfi
þeirra hafði þær afleiðing-
ar, að íhaldinu óx ásmegin
um völd og áhrif, þrátt fyr
ir minnkandi fylgi kjósenda
eins og reynslan hefur sýnt
og sannað. Hafa valdhafarn
ir í Rússlandi mótað hægr?
stefnu með baráttu sinni
gegn jafnaðarmönnúm og
þeim fyrirmælum til útibúa
slnna að líta á alþýðuflokk
ana sem höfuðandstæðinga?
Voru Brynjólfur Bjarnason
og Einar Olgeirsson að stað
setja sig til hægri, þegar
þeir fylgdu þessu pólitíska
valdboði frá Moskvu í ís-
Ienzkri stjórnmálabaráttu?
Skýring Þióðviljans bendir
til þess, að Magnús Kjart-
ansson og Sigurður. Guð-
mundisson muni’ k.omnir á
þá skoðun. Sé það hægri
mennska í Alþýðuflokknum
að vilja ekki samstarf við
kommúnista, þá hlýtur það
á sama hátt að vera hægri
mennska af kommúnistum
að vilja ekki samstarf við
jafnaðarmenn!
Erfiðlei'karnir á sam-
vinnu jafnaðarmanna og
kommúnista eru ekki ís-
lenzkt fyrirbæri. Þeir ein
kenna stjórnmálin um ger-
völl Vesturlönd. Ástæðan
er sú, að milli jafnaðar-
manna og kommúnista er
álíka djúp staðfest og milli
jafnaðarmanna og. kapítal-
ista, þó að ágreiningurinn
sé ólíks eðlis. Jiínaðarmenn
vllja reka allt annan þjóð-
arbúskap en kapíta'listar og
geta því ekki unnið með
þeim, þó að afstaðan tií
þingræðis og kosningafvrir-
komulags sé í meginatrið-
um. hin sama. Jafnaðar-
menn hafa hins vegar al.lt
aðra afstöðu til þingræðis
og kosningafyrirkomulags
en kommúnistar og geta því
ekki unnið með þeim, þó að
kenningar beggja um þjóð-
arbúskap.'nn séu flestar af
sömu rótum runnar. Þetta
er ennfermur hægt að skil-
greina á þann bátt, að jafn
aðarmenn sén mun lýðræð-
issinnaðri en bæði kommún
istar og kapítalistar. Og þá
er kom'.ð að þeirri stað-
reynd, að komnrúnistar eru
að ýmsu leyti skyldari kapí
talistum en jafnaðarmönn-
um af því að allir einræðis
sinnar éru raunverulega
hægr: menn samkvæmt póli
tískum fræðikenningum.
Þjóðviljinn gerir þannig
flokki sínum vafasaman
greiða með því að. fjölyrða
gáleysislega um hægri og
vinstri menn í Alþýðu-
flokknum. Hann gefur ó
beinlínis Brynjóifi og Ein-
ari þann vitnisburð, að þeir
hafi verið og séu hægri
menn í íslenzkum stjóm-
málum. Maður skyldi þó
ætla. að sá syndabaggi værí
nægilega þungur þessum
leiðtogum íslenzkra komm-
únista, að þeir hafa með
verkum sínum verið þörf-
ustu þjónar íhaldsins.. Nú
bætist það við, að Þjóðvilj-
inn virðist gefa í skyn, að
ódyggð þeirra eigi upptök
sín í hjartanu.
Rögnvaidur Möller:
í DAG, laugardaginn 8. janú
ar 1955. minnast Ólafsfirðingar
60 ára skólahalds, þótt heldur
meira en 60 ár séu liðin frá :
byrjun þess. Það er ekki ætl- j
un mín að rita hér ýtarlega
sögu skóLans í Ólafsfirði, held
ur stikla á stóru og þá geta
að nokkru þeirra manna, sem
þar koma mest við sögu. Ems
verður hér mest rært um kaup
túnsskólann, en l'arskólanum
sleppt að mestu.
Ólafsfjörður er lítill fjörður,
sem skerst inn á milli fjall-
anna vestanvert við mynni
Eyjafjarðar. Hér hófst byggð
þegar á landnámsöid og hefur
haldizt svo að mestu síðan,
þrátt fyrir harðræði útkjálk-
ans og örðugleika á ýmsum
sviðuxn. Hér hefur búið þra.ut
seigt og nægjusamt fólk, hér
hefur það háð sína lífsbaráttu,
átt sín áhugamál og barizt fyr
ir þeim og sigrað. Fyrir 60
árum fámennt byggðarlag,
torfbæir, þar sem kennsla fór
fram í þröngum baðstofum.
Nú snotur kaupstaður, góð
húsakynni og glæsilegt skóla-
hús.
FARKENNSLA HAI IN
Ekki gat hjá þvi farið að |
þegar barnaskólahald byrjaði, j
á Akureyri (1871) og Siglu-
firði (1883), vaknaði áhugi hjá
fólki í sveitunum við Eyja-
fjörð um að koma á fót barna
fræðslu hjá sér. Þannig fór
það hér í Ólafsfirði. Þrátt fyr
ir hárðindin. sem hér voru á
árunum 1880—90, voru hér
uppi raddir um að reyna bæri
að veita börnum meiri fræðslu
en heimilin gátu lát:ð í té. Þar
kom, haustið 1893, að tveir
helztu menn sveitarinnar, séra
Emil Guðmundsson, sóknar-
prestur á Kvíabekk. og Ás-
grímur Guðmundsson. bóndi
og oddviti á Þórodds'stöðum,
boðuðu til funaar í því skyr.i
að koma á farkennslu í sveit-
inn: næsta vetur, og var það
samþykkt í einu hljóði. Einnig
var samþykkt, að kennsla færi
fram á fimm bæjum í sve't-
inni og börn af næstu bæjum
gengju til skólans eítir hentug
Ijeikum!. Kennairl var ráð'nm
Gísli Gestsson, ættaður úr
Svarfaðardai, gagnfræðingur
frá Möðruvallaskóla 1891. Hóf
hann kennslu snemma á árinu
1894 og kenndi í þrjá mánuði
og svlpaðan tíma eftir áramót
1895, en gaf svo ekki kost á
sér lengur. Veturinn 1896
kenndi hér Hartmann Ásgríms
son (gagnfijæðingur 1895).
Hann var hér aðeins þennan
eina vetur, gerðist siðar (1898)
kaupmaður í Kolkuósi og bjó
þar til æviloka.
Eftir þetta fé.ll kennsla nið
ur í sveitinni til ársins 1909
og stafaði það af því, að vegna
fáteektair jfólkijns sá hreppvs-
nefndin sér ekki fært að kosta
skólahald á tveimur stöðum.
en að sjálfsögðu var börnum
úr framsveit og Kleifum heim
ilt að nota kauptúnsskólann
eftir föngiun. Á árunum 1909
— 21 var kennt á Kvíabekk
1—3 mánuði á hverjum vetri.
en frá 1921—39 á ýmsum stöð
um í sveitinni og á Kleifum.
1940 var byggt lítið skólahús
við Hringverskot og kennt þar
og á Kleifum til vorsins 1950
að skólahald hætti í framsveit
inni. Eftir það ha'fði sveitar-
kennarinn aðsetur á Kleifum
til vorsins 1954. Nú er ekkert
skólahald í sveitinni eða á
Kleifum, öll börn sækja kaup-
s'íaðarskölarr’:
VIÐHORFSBREYTING
Árið 1897 settist að hér í
Ólafsfirði Páll Bergsson frá
Atlastöðum í Svarfaðardal.
Þessi maður setti ásamt konu
sinnl Svanhiloji Jörundsdótt-
ur sinn svip á menn ngar- og
framfax^sögu Ólafsfjarðax
Grímur Grímsson.
næstu 19 ár. Páll var gagnfræð
ingur frá Möðruvöllum 1883.
Um tíldrögin að flutningi Páls
til Ólafsfjarðar og dvöl hans
hér tek ég mér það Bessaleyfi
að taka upp kafla úr blaða-
grein eftir hann, en þar mun
ekkert ofmælt:
Ég lenti, einn af mörg
um. þar sem umbóta var mest
þörf, við störf að útvegs- og
verzlunarmálum. Viidi byrja
á verzlun og smáútgerð í fæð
ingarsveit minni, Sv.arfaðar-
dal. en var bægi bnríji ekki
sjálfs mín vegna, heldur af
þeirrf hættu, er af því gæti
leitt, að sveitaverzlun væri
stofnuð, þá var tal-.ð hættu-
Iegt að gera mönnum of auð
veld kaup á vörum.
Þá flutti ég til Ólafsfjarðar
1897 og byrjaði þar útgerð og
verzlun.. Þótti þetta dirfska
hin mesta af efnatausum skóla
dreng og Ólafsfjörður þá álit-
inn sú mssta harðinda^veit,
sem ekki væri lifvænlegt í, og
var þá fyrir nokkrum árum
nærri því að fara í eyðl af
harðrétti og úrræðaleysi, En
tOraun 'þesri heppnaðlst vej.
Ég starfaði þar nokkuð að
verzlun, en einkum að útgerð
auk þess sem ég var hlaðinn
ofhlaðinn af sveitarstjórnar-
málum.
Eftir fá ár varð Ólafsfiörð-
ur- ein fcezta útgerðarstöð í
EyjaíjarSarsýslu, einkum eft-
ir að vélbátaútvegur byrjaði
1905, o g símalína var lögð
þangað 1908 (tveimur árum
fyrr er Siglufjörður fékk
síma).
Þegar ég fluttist frá Ólafs-
íirði 1916, höfðu á þessum 19
árum tífaldazt innansveitar-
e'.gnir, en útfluttar ársafurðir
þrítugfaldazt . .(Lesb. Morg
unblaðsins 23: tbl. 1943).
Enginn vafi er á því, að dugn
aður og hagsýni Páls Bergsson
ar var mikil lyftistöng fyrir
Ólafsfjörð, enda er þeirra
hjóna jafnan minnzt. með hlý-
hug og þakklæti.
PÁLL OG SKÓLAMÁLIN
Afskipti Páls af skólamálum
Ólafsfjarðar hófust þegar
haustið 1897. Hann bafði mik
inn áhuga á bví að stofna hér
fastan barnaskóla, en hér var
við ramman reip að draga, því
að fátækt var hér mikil, og
svo sú trú hjá sumum, að bóka
lærdómur væri ekki til nota.
Páll gaf þó kost á sér sem kenn
ari, og auk þess lánaði hann
eina stofu af sínu litla hús-
næði til skólahalds, Na/.t hann
í þessu sem öðru aðstoðar sinn
ar ágætu konu, sem jafnan var
honum samhent í framfara-
málum og skörungur míikill.
Kenndi Páll svo þarna í húsi
sínu veturna 1897—98 og 1898
—99 3—4 mánuði alls. Ásamt
séra Emil Guðmundssyni kom
Páll því til leiðar, að sumarið
1899 var reist fyrsta skólahús
ið í kauptúninu, var það ein
kennslustofa, en 1905 var önn
ur kennslustofa byggð við það,
og þá einnig bætt við öðrum
kennara.
Veturna 1900 og 1901 eftir
áramót kenndi hér Jón Bergs-
son bróðir Páls, gagnfræðing
,ur 1899. Hann kenndi hér einn
ig 1903—06 og 1913—15. 1902
kenndi hér Gísli Jóhannesson,
gagnfræðingur 1900, var hann
fyrsti maður héðan. sem stipid
aði nám í Möðruvallaskóla.
ÞÁTTUR GRÍMS
GRÍMSSONAS
Þegar Jón Bergsson flutti
héðan 1906, vantaði hingað
kennara eða skólastjóra. Féll
það í hlut Páls Bergssonar sem
hreppsnefndaroddvita að sjá
um útvegun hans. (Það var í
verkahring oddvita á þessum
tíma eða þa-r til fræðslulögin
gengu í, gildi 1907. Páll var svo
formaður skólar.e.fndar 1908—
16). Til starfans réðist Grímur
Grímsson, sem síðah var hér
skólastjóri í 28 ár. Ég vil minn
ast Gríms hér með nokkrum
orðum, þótt þau verði fátæk-
Iegri en skyldi.
Grímur Grímsson var fædd
Framhald á 7. siðu.
Næsta námskeið í kjólasniði hefst miðvikudaginn 12.
janúar.
SIGRÚN Á. SIGURÐARDÓTTIR
Drápuhlíð 48 :
(áður Grettisgötu 6) Sími 82178.