Alþýðublaðið - 08.01.1955, Blaðsíða 5

Laugardagur 8. janúar 1055
ALÞÝÐUBLAÐKÐ
5
NÚ HEFUR að nokkru ver-
ið gerð grein fyrir einkennum
spámannanna. Skal þá næst
snúið sér að skáldunum.
Innra líf skálda og hugar-
Iieimur er næsta athyglisvert
rannsóknarefni, og girnilegt
til samanburðar Við spámenn
ina og sálarlíf þe'rra.
Það er vel. að ekki er skort
ur á játningum og sálarlífslýs
ingum frá fyrstu hendi. Hafa
ýms skáld gert glögga grein
fyrir sálarlífl sínu og hugar-
ástandi öllu; þegar andinn var
yfir þeim eða öðrum orðum
sagt, er þau unnu að skáldrit-
um sínum.
Systir Friedrich Nietzsche
liefur greint frá r.æsta merki-
legum v.mmælum bróður síns
um það, hversu ritið ,,Also
spraoh Zarathu=tra“ varð til
og þar með gefið verðmæta
lýsingu á skáldlegum inn-
blæstri hans meðan á samn-
íngu verksins stóð. Er skáldið
gekk um í fjalllendi nokkru,
streymdu hugsanir og hug-
myndir til hans svo ört og á-
kaft, að hann hafði naumast
við að rita bær niður í mlnnis-
bók sína. Innblæstrmum sjálf
um lýsir hann á þessa leið:
„Væri nokkuð eft:r af hjátrú
til hjá mér, þá vaeri ómögulegt
að álykta öðruvísi, en að mað
ur væri holdgun (inkarnation).
talfæri, verkfæri æðri máttar-
valda. Þessari revnslu verður
ekk: lýst betur á annan hátt
en sem opinberun. Allt í einu
verður eitthvað sýnilegt, og
heyranlegt m.eð ólýsanlegum
skýrleik en jafnframt næm-
leik, eitthvað, er snertir og
hrær'r viðkvæmustu strengi
sálarlífsins. Eitt.hvað verður
heyranlegt, — án þess að hlust
að hafi verið. eitthvað er feng
ið að gjöf, — án þess að vitað
verði. hver hafi geíið. Hugs-
unum slær niður eins og eld
ingu, hiklaust og án þess að
hjá verði komizt. Um val er
ekki að ræða. F.eynslan hið
innra hefur diúptæk áhrif á
líkamslífið, hún brýzt fram í
skjálfta. já í gráti. Allt verður
þetta án þess að undanbrögð-
um verði komið við. og bað er
framandl vald. sem býður og
drottnar. Orð og hrynjandi
Séra Guðmundur Sveinsson:
Síðarí grein
Johann Wolfgang Goetho.
koma sjálfkr.afa án umhugsun
ar. I sköpunarstarfi sínu kenn
ir skáldið til guðdómlegs mátt
ar“.
Lýsing Nietzsche er óvenju
lega ítarleg. En að'rlr vitms-
burðir benda í lika átt. Skáldið
Franz Grillparzier hefur 'lýst
því, er hann samdi leikinn Die
Ahnfrau. Er skáldiö hafð. ort
3 eða 10 vísur gekk hann til
sængur.' Hann varð þá gripinn
af órólelk miklum og sótthita.
AUa nóttina bylti bann sér í
rúminu. Hann reis loks á fæt
ur og hugði sig vera altekinn
af. þungbærum sjúkdómi. Þá
varð honum litið á blöðin, sem
hann hafði ritað á kvöldið áð-
ur. Og um leið losnaði allt úr
læðingi. Hugsanir og vísuorð
urðu t.l eíns og af sjálfu sér.
Hann skrifaði og skrifaði, og
hafði. lokið við sorgarleik.nn
að hálfum mánuði liðnum.
Aristoteles gerði gre.r.ar-
mun á skáldum, er ortu Ijóð
sín með heilabi-otum og um-
hugsun. og hinum. er yrkja í
hrifningarástandi sjálfsgleym-
is'.ns.
Svipaðan greinarmun gerðu
sum arabísku fornskáldin á
verkum sjálfra sín. Töldu þeir
sum ljóð sin vera orðin til
vegna eigln hug'eiðinga og
hugarstarfs, önnur væru frá
öndum (djinnum) runnin,
hvísluð í eyra. Þannig kemst
eitt skáldanna að orði:
„Vissulega mælti ég fram
ljóð er mannshuga voru.
Vlssulega kvað ég Ijóð,
hvísluð í eyra. —
Og annað skáld orti:
„Þessu lik. ég kvæði kvað
mörg, • er maður gat ei
hugsað upp“.
Ævisöguritari einn kemst
svo að orði um Alschylos, að
hann hafi ritað harmleiki sína
í einskonar vimu.
Stundum gerist það, þegar
innbiásturlnn hefur náð há-
marki sínu, að persónuleiki
þess, sem er á yaldi hans, virð
ist breytast. verður annar en
fyrr, og gerist þá hl.ðstætt fvr
irbairi og alkunnugt er frá
spámönnunum. Skáldið þekkir
ekki sjálfan sig lengur. Því
finnst einhver annar, eða eitt
Romahi Rolland.
hvert annað v'áld stjórna penna
sínum. Grillparzer skrifar:
„Þú kallar mig skáld,
ég er það ei,
Ég annan fínn, er ritar
mitt líf“.
(Du nennst mlch Dichter
ich bin es nieeht!
Ein. anderer sitzt. ich fiihl’s,
und schreibt mcin Leben.)
Eltthvað líkt þessu er Jón-
asi Hallgrímssyni 1 hug, er
hann segir á einum stað:
Skáld er ég ei, en huldu-
konan kallar“.
\;S Skáldinu finnst annarlegt vald ” ' .
segja því fyrir verkum.
Þessi tilfinning, að einhver
annar sé nálægur, er mjög út-
breidd og algeng meðal skáld- anna. Nietzsche talar um

Jónas Hallgrímsson.
,,æðri máttarvöld". Hann segir
frá bví í bréfi til Georgs Brand
es, að sér hafi virzt sem hver
éinasta setning hafi verið
hrópuð í eyra sér. Sama hugs-
un liggur vafalaust að baki þess
ari ljóðlínu úr Ijóðum Svea
eftir Tegnér, þótt sjá megi á
henni greinileg áhr'f frá gríska
skáldinu Pindar:
Guðdómur hrífur mig,
Guð er í Ijóði.
(En gudom fat'ar mig.
Det bor en gud ■ sángen).
Alfred de Mu.sset segii’:
Menn vinna ei, þeir hlusta.
Það er sem ókunnur gestur
hvísli í eyra.
Hliðstæð tilfin.nl rigunni, aS
„ókunnur gestur“ =é nærri, er
sú kennd skáldsins. að það
verður sjálft svo undur lítiJ-
mótlegt og einskis megnugt
andspæn'.s furðum og dásemd
um hrifningaraugnabliksins.
Skáldið glevmir sjálfu sér og
sambandið milli þess og ljóðs
ins verður óraunvaruíegt. Ljóð
ið er því allt að því framandi.
eitthvað sem borizt hefur ti.1
þess annars staðar frá. Skáld'Ið
getur hlegið eða grátið vfir
ljóði sínu, eins og annar vseri
höfundur þess. Þao getur dáð
það og heillazt af því, eins og
tllkoma þess ætti ekki sky'jt
við skáldlð. Hann er ekki höf-
undurinn, heldur hefur þaS
borizt upp í hendur honum.
Því hefur slegið niður í huga
skáldsins elns og eldingunni
Matthías Jochumsson. ,
slær niður, án þess að mann-
legur vilji fái þar nokkru um
ráðið. Rússneiki rithöfundur-
j Inn Gogol hefur skrifað: „Dá-
samlegt verk nær broska í sál
■ minni. Augu mín. vætast tár-
! um af þakklæti. Hér birtist
I (Frh. á 7. síðu.)
M inningarorð:
Þórari
ÞEGAR ég síðast átti tal
við Þórarinn heitinn Guð-
tnundsson, á Hafnarfjarðar-
Spítala, fáum dögum áður en
hann dó, var honum tvennt
efst í huga, minningarnar frá
æskudögum og unglingsárun-
Eim og þær breytingar, er síð-
an hafa orðið á aðbúð manna
S>g lífskjörum, og sá þáttur,
Bem Alþýðuflokkurinn hefur
Btt í þeirri breytingu. — Hon.
aim var ljóst að hverju fór með
ihann sjálfan og virtist sætta
Sig fullkomlega við það. Hain
Jiét í Ijós ánægju sína yfir því,
að hafa fengið að lifa þessa
breyt.jngu og yfir að hafa feng
áð að leggja þar sitt lóð í vog-
arskálina. Hann sagði mér og
frá því, h\"e þakklátur hann
yæri konu sinni og íjölskyldu
ffyrir sambúðina við pau, og
fyrir það ástríki ig þá umönn-
iun, er þau hefðu sýnt honum,
en fyrst og síðast vildi hann þó
H,■gi t t - , \
* —t....4
Þórarinn Kr. Guðmundsson.
ekki ta-Ia um sjálfan sig og þá
sem honum voru kærir, heldur
um áframhald á þeirri starf-
semi, sem honum var hugfólgn
ust og sem hann imi langan
aldur hafði helgað krafta sína,
og hvernig bezt yrrði að því
unnið að .auka hana og efla.
Um langa ævi hafði þetta
verið hans hugðarefni, og
iseinuslu stundirnar vék það
heldur ekki úr huga hans. —
Þannig var Þórarinn Guð-
mundsson.
Þórarinn Kristinn Guðmunds
son, en svo hét hann fullu
nafni, var fæddur í Garði í (
Gullbringusýsiu, 2. ágúst ^
1884. Foreldrar hans voru j
Guðmundur Jónsson. og Guð- j
ný Katrín Hansdóttir, er þar j
bjuggu. Ólst hann upp hjá (
þeim til fimm ára aldurs, en
þá urðu pau að slíta samvist.
um fyrir fátæktar salcir, og
fjölskyldan sundraðist sitt í
hverja áttina. Mun hann þá
ekki alltaf hafa ált sjö dagana
sæla, er hann varð að fara ým-
issa á milli næstu þrjú árin.
En þegar hann var átta ára
varð hér breyting á og til
batnaðar. Fór hann þá til dval-
ar til Sigurðar Jónssonar,
hi'eppstjóra á Þórarinsstöðum
víið Seyðisfjörð og ólst (þar
upp til 25 ára aldurs. Lét hann
oft af því, að mikill hefði
verið munurinn fyrir sig að
komast á það myndarheimili
frá því sem var næstu árin á
undan. Á Þórarinsstöðum vann
Þórarinn alla algenga vinnu
og stundaði einnig sjóróðra
bæði sem formaður og vélstjóri
Til Hafnarfjarðar flutti hann
1909 og bjó þar æ síðan, að
húsinu í Hafnarfirði 29. f. m.
Á Þórarinsstöðum kynn.tist
hann Borghidi Níelsdótíur frá
Hafnarfirði og kvæntist henni
árið 1909. Hefur hún verið
honum ómetanlega góður lífs-
förunautur síðan. '
Eignuðust þau tvo syni. Dó
annar ungur, en hinn er Níelsi
verkstjóri hér £ HafnarfirðL
Tvö systurbörn Þórarins ólu
, , , , ,i þau emnig upp og forst í olJu
undanteknum þremur arum, ... ,
, ’ við við þau sem væru þau
er hann stundaði buskap að !. . . , ..
„ , . ,, , . ,‘þeirra eigin born.
o-.i--«. . Garðahreppi. I
Eins og sést af framánrituðu
hefur æviferill Þórarins ekki
Selsgarði í Garðahreppi. í
Hafnarfirði stundaði hann
mest sjómennsku bæði á vél.
bátum og togurum, og var þá,verið margbrotinn og ekki frá_
einnig oft á togurum, sem j brngðinn starfsferli margxa
gengu frá Reykjavík. Eftir J samtiðarmania í alþýðustétt.
fimmtugt hætti Þórarinn* að , En l>ar með er ekki saSan söSð
stunda sjómennsku, og vann | eii °& ekkl eiriu sinni hálfsögð.
ýmiss störf í landi. Hann braut' Þórarins verður fyrst og
þá óræktarland til ræktunar ú-emst getið, og lengst mínnzt
og stundaði garðrækt í allstór-, Ú'rir félagsmálastörf sín. Hanu
um stíl. Hann var um nokkurt,hafði kYnnzi aístöðu hins is-
árabil umsjónarmaður Al-.ienzka þjóðfélags til þeirm
þýðuhússins, og ýmislegt ann- sem minni mát,ar voru °S Ht-
að tók hann sér fyrir hendur. Jils umkomnir eins og hún var
Síðustu árin var hann heilsu- ’síðasta aratu§ f-vrri aldar> °S
veill og gekk aldrei heill til (kann var aila ævi sina Þar 1
skógar. Hann andaðist í sjúkra [ Framhald á 7. síðuu