Alþýðublaðið - 09.02.1955, Side 5

MiSvikudagur 9. febrúar 1955
ALÞYÐUBLAÐIÐ
EP
CHAPLIN hefur ritað mjög
lítið opinberlega um sjáifan
sig og list sína. Fyrir nokkr-
um árum reit hann þó nokkrar
folaðagreinar í amerísk tíma-
rit. Það er eigi hægt að hafa
upp á þessum greinum, en ein
þeirra ihefur verið endurprent
uð í merku amerisku riti, og
úr því eru þessar hugleið.ing
ar teknar. Þær eru því ekki
nýjar af nálinni, en um gildi
þeirra í dag er enginn vafi.
Þær segja frá kvikmyndalist
Chap’ins, sem er ofin saman
úr svo mörgum þáttum, að
einungis snillingur með mikla
listgáfu megnar að tvinna þá
saman í fullkomna listræna
heild. Óskandi væri, að Cha-
piin vildi skrifa meira um
starf sitt sem kvikmyndaleik-
ari, leikstjóri og höíundur kvik
myndahandrita og gera fyllri
grein fyrir því, sem hann hef-
ur aðeins drepið á lauslega.
Einkum myndi það vera fróð
legt, ef Chaplin vi:di fræða
okkur um, í hverju er fólgið
jafnvægishófið miili ádeilu og
viðkvæmrar meðaumkunar í
kvikmyndum hans, svo og um
hin sálfræðilegu rök nútíma
leiklistar og hina snilldarlegu
endursköpun sína í hinum
gamla lát.brigðaleik sínum. En
í bráð verðum við að láta okk
ur nægja hið litla, sem Cha-
plin hefur ritað um þessi efni
og þær ævisögur um Chaplin,
sem til eru. í fyrra kom út
ævisaga Chaplins eftir Frakk
ann Georges Sadouis, — eina
foókin, sem til er um hann á
dönsku. Þótt bók Sadouls sé
lituð viðhorfum kommúnista,
einkum síoari kaflinn, er hún
samt fjörlega rituð og þess
virði að vera lesin. þó með fyr
írvara. Litli náungxnn frægi
hefur þá orðið!
Charlie Chaplin gerir grein fyrir lisí sinni
Vísindi.
Frægð, frami og sigrar
listabrautinni er afleiðing- svo
margra merkilegra og óvæntra
hluta, að það er næstum ó-
kleift að gera sér gj-ein fyrir,
til hvers þetta á rætur sínar
að rekja . . .
Þegar ég byrjaði að leika
gamanleiki, leit út fyrir, að
mjög auðvelt væri að hafa of-
an af fyrlr sér sem gaman’eik
ari. Ég hélt þá, eins og flestir
aðrir, að það væri hið auðveld
asta, sem til væri. í dag, þegar
ég hugsa um fyrstu kvikmynd
mína, þá skil ég ekki. hvernig
- fólk fór að þola mig. Ég hafði
ekki gefið starfi mínu neinn
sérstakan gaum, en það leið
ekki á löngu, áður en ég komst
að raun um að jafnvel þó að
maður sé gæddur mikilli kímni
gáfu, þá kemst hann ekki langt
áfram á braut gamanleikanna,
ef hann menntar sig ekki og
Vinnur.
Það kann að virðast illa við-
elgandi, að „Litli náunginn",
sem þér sjáið trítla um á lér-
eftinu í spaugilegu ástandi, sé
að tala um gamanleiki eins og
þeir væru vísindi, en ég hygg,
að eljusöm vinna við starf mitt
og efni hafi hjálpað mér feiki-
lega mikið til að ná þeim góða
árangri, sem ég get glatt mig
vfir. Það er ekki íhlaupaverk
að gera grein fyrir eðli gam-
anleiksins. Gamanlelkarinn
verður að gjörþekkja skap-
gerð og hugsunarhátt hinna
spaugilegu persóna, sem hann
leikur, hafa djúpa samúð með
þeim og skilja áhyggjur þeirra.
Sá gamanleikur, sem skemmt
ír fólki í dag, er nákvæmlega
hinn sami, sem lét Babyloníu
menn, Grikki og Rómverja
engjast sundur og saman af
hlátri f hinum stóru útileik _
húsum. Það er eimmgis leik
aðferðin, sem hefur breytzt.
Ég býst við, að á sérhverju
tímabili sögunnar hafi menn
álitið sig standa á hæsta stigi
leiklistarþróunarinnar. Maður
inn er eigingjarn, fullur af
sjálfsáliti og hefur alltaf séð
sjálfan sig sem miðdepil mynd
arinnar. Gaman’eikxirinn hef
ur verið til frá því 2,110 fyrir
Krist til dagsins í dag. Þeir
sem álíta. að mannkynið hafi
snúið baki við spaugi, hafa
alltaf verið í beinni mótsögn
við hið almenna álit samtíðar
innar. Því hærra. sem hið and
lega stig manna heíur verið,
þeim mun meiri og stærri sigur
hefur gaman’eikurinn unnið.
Sú er ástæðan til þess, að hirð
fíflin voru mjög ''élegir gam
anleikarar eftir skilningi okk
ar á gamanleik. Þeir hlutu
h’átrasköll sín og loí fyrir orða
leiki eða með því að skopstæla
hirðmann, er var fallinn í
ónáð. Hirðfíflunum tókst að
segja ýmislegt fyndið á þann
hátt, að tilheyrendur þeirra
héldu, að það væri spaugfegt.
Þau voru síðust í fylkingu
skrípaleikara heimsins, og kon
ungurinn var mjög oft mótleik
ari þeirra í orðaskiptunum. Á
þeim tímum var það nefnilega
alls ekkert grín að flá mann
í höfuðið með kylfu eða leggja
til hans með sverði, slíkt til
heyrði daglegu lífi. Spaugið
var látið í ljós með iyndnistök
um, því að spaugileg atvik voru
þá ekki tahn þess virði að fást
við þau. Mikið af riddaraskap
þess tíma kemur okkur kyn
lega fyrir sjónir. Ef ungur mað
ur á vorum dögum fer úr
a frakkanum og breiðir hann yfir
poll á götunni, til þess að stúlk
an hans geti gengið þurrum
fótum yfir, mun nútímamaður
inn vafalaust hlæja að honum.
A sína sögu.
Gamanleikurinn á sína sögu
og hver starfandi leikari verð
ur að kynna sér hana. Þegar
ég byrjaði sem gamanleikari,
var ég enn of ungur til þess
að taka starf mitt sérlega há
tíðlega. Nú efast ég yfirleitt
um að ég hafi verið gamanleik
ari þegar ég kom fram á leik
sviðið í fyrsta skipti, aðeins
þriggja ára, í fangi móður
minnar. Það hefur sjálfsagt
verð mjög hlægilegt atvik í
leikritinu að sjá hana með mig,
en um það vissi ég ekkert þá.
Fjórum árum síðar, er ég var
sjö ára, hóf ég feril minn sem
leikari. Allur metnaður minn
gekk út á það að verða stjarna
leiklistarhimninum. Ef
Charlie Chaiilin í lilutverki.
meðaumkunar og nákvæmrar
þekkingar á manneðlinu eins
og gamanleikurinn. Gamanleik
arinn verður að hafa til að
bera hæfileika til að kanna
mennina í daglegum störfum
þeirra.
Fyrirmyndin.
Þegar ég skrifa kvikmynda
handrit, þá ráðgeri ég fyrsl í
stórum dráttum ganginn í
myndinnl. Síðan legg ég hand
ritið til hliðar og geng úf til
að
inni einmitt ýkt lýs'.ng á því,
sem fyrirmyndin xnín gerði í
veruleikanum, en voru þó í
raun og veru alls ekki gaman
söm. Ég hef allt.af reynt að
sniðganga ;hið skrídilega eda
að minnsta kosti reynt að
verða því ekki háður. Ég legg
kapp á að vera eðíilegur í leik
mínum. Eitt bezta dæm; um
það, hvernig ég sem kvik
myndahandrit og vinn að því,
er sagan um kvikmyndina
,,Flækingurinn“.
Yeiff og þegiö.
Hugmyndina um þe.ssa mynd
fékk ég, ér ég af hendingu
hitti betlara úti í götu í San
Francisco. Hann hafði þau ein
kenni, sem auðkenna vanalega
stétt hans, þjáðist af næringar
skorti og ofsalegri löngun í
áfengi. Ég spurði hann glað
lega, hvort ég mætti. ekki bjóða
honum upp á hvort tveggja,
og hvað hann langaði í fyrst.
.Ja“, sagði hann, ,,ef ég er
nógu svangur, þá get ég að
vísu étið gras. En hvað á ég
að gera við þor.stanam í mér?
Þú veizt vel hvernig vatn eyði
leggur járn. Reyndu þá að
ímynda þér, hvernig vatn muni
eiga við þín innri líffæri“. Við
gengum inn í drykkjukrá og
hann fékk drykk sinn. Síðan
settumst við strax niður til að
fá okkur matarbitia. Drykkur
inn og maturinn höfðu tilætluð
áhrif, og nú kom fram hin
áhyggjulausa lífsgleði hirðingj
ans og slóðans. Hann sagði mér
ævisögu sína. Hann sagði mér
frá löngum ferðum um unaðs
legt landslag, löngum ferðum
með flutningavögnum og varn
ingslestum, og þeirri óheppni,
sem siíkur vesalingur verður
fyrir, þegar hann er tekinn
sem laumufarþegi í einum af
járnbrautarvögnunum. Hann
reyna að finna persónur sagði mér frá grunnhyggnum
mínar í hinu raunverulega lífi. j bændum, sem bjuggu rétt við
Fyrst leita ég auðvitað að þeim borgina. Það var skemmtilegt
manm, sem ég ætla sjálfur að
leika. Þegar ég hef fundið
hann, þá fylgi ég á eftir hon
um, horfi á hann vinna,
skemmta sér, matast og allt
að hlýða á frásögn hans, og
komast þannig að skapgerðar
e.inkennum hans, athuga lát
bragð hans og hinn viðsjála
svip. Ég tók nákvæmlega eftir
það annað, sem hann kann að öllu til þess að get.a síðar meir
taka sér fyrir hendur. Oft at
huga ég mann í heila viku, áð
ur en ég er tilbúinn að halda
áfram með kvilcmyndina.
Venjulega eru hin beztu og —
hlægi’egustu — atriði í mynd
sjálfur fært þetta í nyt. Þegar
við skildum, varð hann býsna
undrandi yfir því, að ég skyldi
þakka honum hjarianlega fyr
ir. Hann hafði ekki gefið mér
Framhald á 7. síðu.
Ceislaverkunsn og erfðafræðín
PRÓFESSOR Mogen Wester
gaard er ekki einungis einn
frægasti líffræðingur Dana,
heldur hefur hann gttið sér al
þjóðlega frægð fyrir erfðarann
sóknir sínar. Þann 4. þ. m. hélt
hann fyririestur í Kaupmanna
a ieiKiistarnimmnum. ísi eg hafnarháskóla, er fjallaði um
reyndi að skýra, hvernig ég erfðabreytingu fyrir áhrif
hefi náð hinum góða árangri, geislavirkra efna, og hefur sá
sem mér hefur tekizt að ná í, fyrirlestur vakið mikla at
kvikmyndalistinni, rnyndi það hygli. í fyrirlestrinum vitnaði
ekki koma öðrum að haMi. Eg
hef mínar eigin vinnuaðferðir.
þær hef ég sjálfur skapað og
fullkomnað til þess að geta
endurspeglað persónuleika
minn og það, sem bezt hæfi
mér og mínu starfi. Vinnuað
ferðir mínar hafa að vísu skap
að mér vissa tækni við leik
listarstarí mitt, en ég held, að
hún verði varla liagnýtt af öðr
um. Ég álít, að þekkingin á
gamanle'iknum. sé mikálsverð
ust af öllu. Ekkert annað form
lelklistar krefst jafn mikillar
prófessorlnn í bréf, sem for
seti japanska þróunarvísinda
félagsins, prófessor Hayasaka,
hefði ritað til vestrænna erfða
fræðinga og líffræðinga, með
beiðnl um aðstoð gegn r*otkun
vetnissprengja, og hafði bréf
þetta, eða þeir kaílar úr því,
sem prófessor Westergaard
las, djúpstæð áhrif á áheyrend
ur.
ÞAÐ ER TÍMI TIL
ÞESS KOMINN . . .
Japanski vísindamaðurinn
JAFNVEL sjónvarpsáhorf
endur verða fyrir áhrifum
hættulegra geisla, sem geta,
þótt aðeins sé um væg áhrif
að ræða, haft örlagaríkar
afteiðingmx varðandi ýmsa
arfgenga eiginleika, segir
hinn kunni danski erfða-
fræðingur, Mogcn Wes;ter-i
gaard í fyrirlestri, sem
hann flutti í Kaupmanna-
hafnarháskóla þann 4- Þr
m. Fer hér á eftir útdráttur
úr fyrirlestri hans.
skrifar, meðal annars, á þessa
leló. —
„Vér biðjum yður af djúpri
einlægni um samúð með hin
um ótal mörgu, sem þegar hafa
hlotið ólæknandi mein af völd
um hinna nýju múgdráps
vopna.
Fyrir fimm árum síðan lás
um við hina ágætu ritgerð
Múllers prófessors um neikvæð
ar erfðir, þar sem hann bend
ir á, að með aukinni menningu
hljóti þessar neikvæðu erfðir
að aukast að áhrifum.
Eftir að fyrstii kjarnorku
sprengjunum hafði verið varp
að, varð öllum líffræðingum
ljósþ að líffræðileg vísindi
hljóta að verða í framtíðinni
nátengd siðgæðislegu mati okk
ar á ábyrgðinni gagnvart líf
fræðilegri þróun mannkynsins.
Það ætti ekki að vera þörf á
annarri Nagasaki eða Hiro
shima fil þess að undirstrika
þetta.
Ljósvakinn er nú mettaður
geislavirku ryki, sem fellur
yfir okkur með regninu, snjón
um og stormunum. Hitabeltis
höfin eru menguð geislavfrk
um frumeindum.
Áhrif þessa geislamagns hafa
þegar, og um ófyrírsjáanlegan
aldur, verða mönnum að meinþ
Framhald á 7. síðu.