Alþýðublaðið - 06.04.1955, Page 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MiSvikudagur G. apríl 1955
N
S
s
s
s
N
s
s
N
s
I
s
s
S
S
s
s
s
S
L
$
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Útgefandi: AlþjðuflofyurÍH*.
Ritstjóri: Helgi ScemundssoH.
Fréttastjóri: Sigvaldi HjálmarssoH.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundsso* og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingasíjóri: Emma MoUer.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgotu 8—10.
Askriftarverð 15,00 á mánuði. í lausasölu HOO.
Hlutverk blindihgjáns
MORGUNBLAÐIÐ hefur
ekki gleymt því, að núver-
andi ríkisstjórn ællaði að
beita sér fyrir „jafnvægi í
kyggð landsins". Það ræðir
málið í forustugrein sinni í
gær og segir orðrétt: „Enda
þótt segja megi, að r.æg og
góð atvinna hafi verið í flest
um land'shlutum undanfar-
ið, er þó vitað, að víða er
mikil nauðsyn á öflun nýrra
atvinnutækja. P'jöldi fólksí
kaupstöðum og sjávarþorp-
um úti um land hefur orðið
að sækja alvinnu sína hing-
að suðus til Reykjavíkus og
Kefiavíkurflugvajlar vegna
þess, að næg tæki voru ekki
fyrir hendi í heimahögum
þess til þess að tryggja þar
öllum varanlega atvinnu allt
árið. ... Af hálfu ríkisvalds
ins hefur ríkt skilningur á
því að nauðsyn bæri til þess
að bæta úr þessari þörf fyrir
fleiri atvinnutæki. Sést það
gleggst á því, að stór hluti
nýsköpunartogaraima er nú
gerður út í verstöðvum víðs
vegar um land. Hefur stór-
kostleg atvinnubót orðið að
rekstri hinna nýju skipa.“
Því miður er mjög orðum
aukið hjá Morgunblaðinu,
að „næg og góð atvinna hafi
verið í flestum landshlulum
undanfarið". Réttara væri
að segja, ag vinnuaflið hafi
sogazt á Suðumes, en at-
vinnuleysi ríkt í þremur
landsfjórðungum. Flóttinn
úr sveitunum heldur áfram.
En ekki nóg með það. Nú
flýr fólkið kaupsíaðina og
kauptúnin úti á landi, svo
að sums staðar liggur við
auðn. Og hver er skýringin?
Morgunblaðið verður mið
ur sín, þegar það á að telja
upp afrek núverandi ríkis-
stjórnar í baráttunn i fyrir
„jafnvægi í byggð lands-
íns“. Það tilgre.nir nýsköp-
unartogarana og segir rétti-
lega, að þeir hafi bætt úr
brýnni þörf. En hvað hefur
núverandi ríkisstjórn gert
Fram yfir páska
MORGUNBLAÐIÐ segir í
gær líkur á þvi, að verkfall-
ið standi fram yfir páska og
finnst bersýnilega enginn
skaði skeður. Valtýr og Sig
urður þurfa víst ekki að
kvíða bjargarleysi um hátíð
ina, þó að þjóðlífjð lamist
og þúsundir kvíði næsta
degi.
Hjaltlandseyjar og menning þeirra
til þess að stöðva fólksflótt
ann utan af landsbyggðinni
með því að afla nýrra at-
vinnutækja? Hverju hefur
Gíslanefndin komið í verk?
Vill ekki Morgunblaðið
leggja fram heimildimar
um skilning ríkisvaldsins?
Loks játar Morgunblaðið,
en af miklu hæglæti, að
rekstur atvinnutækjanna
hafi verið illa tryggður, og
telur „óþarft að fjölyrða um
það, hverjir beri ábyrgðina
á því, að óvarlega, og óvitur
lega hefur verið slefnt í þess
um efnum“. Auðvitað gefiy:
að skilja, að Morgunblaðið
kjósi þögn um þann þátt
málsins. En liggur ekki öll-
um í augum uppi, að sú
þjóð, sem setur árlega
heimsmet í framleiðslu fisk-
afurða, ætti að geta rekið at
vinnutæki sín með hagnaði?
Og dettur nokkrum heilvita
manni í hug, að íslendingar
gælu ekki lifað góðu lífi af
framlelðslu sinni, ef þjóðar-
tekjunum væri réttlátlega
skipt, eyðslunni útrýmt,
spillingunni sagt slríð á
hendur og ofsagróði hinna
fáu og ríku skevtur? Ráðin
til að breyta óheillaþróun-
inni í farsæld liggja í aug-
um uppi. — Þjóðnýting
innflutningsverzlunarinnar
myndi á svipstundu leysa
vandræði íslenzkra atvinnu-
vega, ef vel væri til fram-
kvæmdarinnar vandað. En
afturhaldsöflin í landinu
vilja óbreytt ásíand af því
að það er ríku ómögunum
nauðsynlegt til að græða og
eyða. Morgunblaðið sér hins
vegar engin úrræði af því að
það á að leika blindingja.
Húsbændumir hafa sagt því
að vera sjónlaust og heyrn-
arlaust á möguleika þeirrar
þjóðar, sem skilar margföld
um afköstum á víð fólk ann
arra landa og kemur öllu í
verk nema heilbrigðum
stjómarháttum.
Hver skyldi vera heimild
Morgunblaðsins fyrir þess-
ari frétt? Hverjir ætli á-
kveði, að verkfallið standi
fram yfir páska? Morgun-
blaðið kennir verkalýðsfé-
lögunum um verkfallið nú
eins og ævinlega, en ætli á-
minszt frétt sé komin frá
þeim?
Auglysið í Alþýðublaðinú
EINANGRUN, stormviðri og
fátækt hafa frá öndverðu orð-
ið hlutskipli þeirra, sem Hjalt-
landseyjar byggja. Engu að síð
ur tru eyjaskeggjar ael mennt
aðir og menning þeirra á háu
síigi. Ef til vill er það þetta
hlutskipti, sem hefur gert þá
svo skjóta til svara og ráða, að
það, vekur oft undrun þeirra,
sem þangað koma. Bóndi nokk
ur býr þar í ey úti, bókasafn
hans telur um fimm hundruð
bindi og í tómstundum sínum
vinnur hann að -orðabók yfi'r
mál eyjaskeggja.- Litla ■ stofan
hans. véit- út áð sjórium,' og
br-lmgnýríno hljómar í .eyrum
hans, þegar. hann situr þar við
fræðistörf sín.
FRÁ VÍKINGUM
Eyjaskeggjum er íarmennsk
an í blóð borin, þeir eru af vík
ingum komnir, sigla um öll
helmsins höf og skoða fjarlæg
lönd og álfur. Jafnvel lag
báta þeirra er frá víkingum
komið. Byggingalínurnar eru
að mestu leyti þær sömu, og
hinna fomu langskipa. Skipa-
smiður eirin frá Leirvík ákvað,
er hann hafði skoðað Gauk-
staðaskipið í Bergen, að gera
af því smækkað líkan, sem
væri nákvæmlega eins, svo að
æskumenn í Suðureyjum gætu
séð, hvaðan þeim var arfurinn
kominn., Og nú leggur þessl
skipasmiður slund á lestur Is-
lendingasagna, til að kynna
sér sem bezt, allt það, er að
skipasmíðum forfeðranna lýt-
ur.
Unglingar í eyjunum-
læra skjótt nöfn á hafnarborg-
um og farmannaleiðum um
víða veröld, og sjá má minja-
gr'.þi úr fj-ariHægustu löndum
prýða heimili eyjaskeggja. Og
mörg börn þar eignast álitleg
frímerkjasöfn, því að bræður
þeirra og venzlamenn „í sigl-
ingum“ skrifa oft he.m.
ALLTAF AÐ PRJÓNA
Konurnar hafa nóg að st arfa,
enda nemur útfluttur heimilis
iðnaður þeirra þúsundum slerl
ingspundum að verðlmalti ár
hvert, og er þó emgöngu um
prjónles að ræða. Löng þjálf-
un hefur gert þær svo fingra-
fimar, að furðulegt hlýtur að
teljast, og fyrir starfsreynslu
margra kynslóða, breyta þær
mjúkri þelullinni í fataplögg,
sem víðfræg eru orðin fyrir
það, hve létt þau eru, heit og
vönduð o_g fögur að ^llri gerð.
Konumar í Unst telja, að þá
fyrst sé bandið nægilega fínt,
ef hægl er að draga herðasjöl,
sem úr því eru prjónuð, í gegn
um giftingarhring.
SÓTT í ÞJÓÐSAGNIR
i Listrænt handbragð og hug
vitsemi, þj óðsögur og kvæði,
allt er þetta uppislaðan í þess-
ari fjölbreyttu iðnlist þeirra
eyjakvenna. Ég tek til dæm-
is þjóðsöguna um stúlkuna,
4sm haf'Hi verið kvypplángur
frá fæðingu. Sat hún löngum
og virti fyrir sér köngulóarvef.
og óskaði sér þess, að hún væri
þess umkomin, að búa til eitt-
hvað, sem væri jafn fínl og
fallegt. Þá heyrði hún rödd í
svefni, sem mælti v.5 hana á
þessa leið. „Sit þú ekki með
hendur í skauti, telpa mín. Tak
þér heldur iðni köngulóarinn-
ar til eflirbreytni, ekki .síður
en vef hennar, og hér liggja
prjónarnir þínir.“ Þegar hún
vaknaði, sá hún l'ggja hjá sér
ullarband og prjóna. Greip hún
þegar prjónana, og byrjaði að
líkja eftir vef köngulóarinnar
hvað mynstrið snerti. Onnur.
þjóðsaga greinir írá stúlku,
sem var farin að ótíast um unn
usla sinn á sjónum, því að
dregizt hafði, að bátur hans
kæmi úr róðri. Gekk hún með
ströndinn'., harmi þrungin, til
að athuga hvort ekkj hefði rek
ið á fjöru úr fleyi hans, og
þótli henni, sem þá vrði henni
• HJALTLANDSEYJAR ^
l^eru Íslendí'ngum kunnar afi,
! ^ sögunum, enda voru sam-ý
' ^ göngur miklar v'ð éyjárnaiý
S \il forna. En« gæ/ir þarS
Smi'nja frá víkingaöldinni,S
S bæ'oi í máli og siðvenjum,^
^ enda þóft eyjarnar haff lo/--
, ^ íð Bretum um aldaskeið. •
• Menn/ng þeirra er sérstæð, •
• enda eru eyjaskeggjar vel ^
^menntaðý, og listrænir^
^ mjög, eins og heimilisi'ðnað- ý
^ ur þeirra — prjónlesið —S
S ber vi/ni'. í grein þessari', S
S sem er efíi'r menn/amannS
S frá Hjaltlandsevjum, Pe/erS
S Tami’e'on, segir nokkuð frá ^
^ Hjalflendingum og menn- ^
• 'ngu þeirra. ^
vart lengi lífs auðið, ef hann
væí' drui.kknaðu.ji Vakti það
þá athygli hennar, að svo virt-
ist sem brimlöðrið myndaði
rósamynstur, þar sem það féll
á dökkan fjörusandinn, og slóð
hún nokkra stund og skoðaði
það nánar. Þegar heim kom
biðu hennar þau fagnaðartíð-
indi; að bátur unnusta hennar
væri kominn að, heilu og
höldnu, 1 annarri iend'.ngu. og
í gleði sinni tók hún að prjóna
herðasjal, samkvæmt mynstr-
inu, er löðrið myndaði á sand-
inum. Er þaðan h;ð fræga
•■byilgjumynstur‘1 sem prýSIr
vönduðustu herðasjöl, er þær
eyjakonur prjóna enn í dag.
Enn.eru prjónamvnstur, sem
kennd eru við hörpuskel, stjörn
ur, fugla, síldarhrygg. og aðra
myndræna hluti, sem vakið
hafa athygli og listræna hug-
vitsemi alþýðunnar, rvo að iðn
list hennar bar þess síðan
merki. Konur í sumum eyjun-
um hafa sín sérstöku prjóna-
mynstur, og má rekja gerð
sumra þeirra til dúkmynstra
spænskra, en vitað er að nokkr
ir spænskir sjómenn komust
af, er þeir brutu sklp sitt við
tyjarnar um 1568. Enn lita
eyjakonur ull sína úr mosa og
skóf. — er sú aðfer'ð svo æfa-
forn, að hennar er getið í ril-
um fyrstu keltne.sku prestanna,
er boðuðu Piktum kristni.
Enn róa úteyjamenn bátum
sínum á álta árar, eins og vík-
ingar til forna, en á Suðurey
eru bátar sexrónir, eða fjög-
urra manna för.
ALVÖRUGEFNIR,
OG ÞÓ GLETTNIR
Lífið í eyjunum, þar sem sí-
breytilegt og grimmúðugj haf-
ið umlykur strendúr, hefur
gert íbúana raunhæfa í skoð-
unum. alvörugefna og þó
glettna í tilsvörum. Særinn'
getur ekki kallast þeim veitull
og jarðvegurinn er iítl til rækt
unar fallinn, en eyjaskeggiar
taka þessu einsogþað er. ,.Eig
Irðu sauð á fjalli, kýr á „toon“
— túni. tunnu af saltsíld , í da
ander“, ,— í anddyrinu, bát í
,.noost“ — naust, hey í garði,
og konu í bæ, sem kann að
prjóna. skaka smjör og baka
brauð, er lífið ekki sem verst,
þegar á allt er l:tið“, segja
eyjasneggjar. Þessi rólega
gamansemi þe'.rri hefur reynst
þeim heilladrýgst, — þeir
muna hinar ^áru fórnir, sem
hafið nrefur þá, en halda þó
vöku sinni.
Og þegar þe'r sit.ja inni. í
baðstofum sínum á löngum
velrarkvöldum, og surtar-
brandseldurinn snarkar á arn-
inum. skemmta þeir sér við
þjóðsagnir af ,,trovvs“, — tröll-
um, nyugles, — nykrum, ..gröl-
licks“ — dvergum og álfum,
eða þeir kveða þjóðvísur sínar,
og hljómar fiðlunnar fá þá til
að gleyma myrkri og kulda.
Fiðlan er þeirra þjóðlega hljóð
færi, ein eða fle'.ri á hverju
híeimili, ,;fiðlusöngvar“ þeirra
eru fleiri en tölu verður á
komið, flestir af norrænum
uppruna, en sumir með kelt-
neskum hreimi. Þjóðsögurnar
og þjóðvísurnar, fiðhVöngvarn
ir, fátækt og örðug lífsbarálta,
hafa gert eyjaskeggia frelsis-
unnandi. og er sízt að undra,
þótt jafnaðarstefnan eigi þar
fylgi að fagna. Fiðluleikararn-
ir láta strengi sína hljóma, og
alltaf má finna einhversslað-
ar skjól við arinn, þótt storm-
Framhaid á 7. síðu.
Hollenzku gangadreglarnir
í fjölcla fallegra lita og mörgum breiddum.
Einnig okkar vinsælu
Cocosgólfteppi
í mörgum stærðum.
FALLEG — ÓDÝR — STERK
Geysir h.f.
Veiðarfæradeildin.