Alþýðublaðið - 18.05.1955, Qupperneq 5

jWiðvikudagur 18. maí 1955
ALÞÝOUBLAÐIÐ
Elzfa byggingafélag verkamanna
rfjórðungs gamalf
LÖG UM verkamannabú-
staði voru samþykkL á alþingi
árið 1929 og staði'est flf kon-
ungi hinn 14. júní sama ár.
Frumvarpið til laganna var
flutt á alþingi af Alþýðuflokkn
um og var framsögumaður
Héðinn Valdimarsson, en hann.
hafði áður rltað allmikið um
málið, aðallega í Alþýðublað-
ið.
Þó að löngum hafi verið mik
íð húsnæðisleysi í Reykjavik
vegria mjög örs vaxtar hennar,
mun þáð sjaldan hafa verið
eihs tilfinnanlegt og á árurium
fyrir 1930. Þá var atvinnuleysi
og miklir erfiðleikar í atvinnu
lífinu og því erfitl að ráða bót
á húsnæðlsleysinu með skjót-
am og veigamiklum aðgerðum.
BYGGING VEBKAMANNA
BÚSTAÐA BEZTA
AÐFERÐIN.
Margir töldu þó, að bygging
verkamannabústaða væri fljót
virkasta og auðveldasta aðferð
in (til árangurs í þessu mikla
vandamáli.
Samkvæmt þessnm fyrstu
lögum um' sameiginlegt átak
hins opinbera, ríkis og bæja,
•og einsLkllnge,, skyldi stofna
ifoyggiVgarsjóð í kaupstöðum
og kauplúnum itil þess að hafa
á hendi lán til íbújabygginga.
Atti ríkissjóður að leggja ár-
lega í sjóðínn eina krónu fyrir
hvern íbúa ka.upstaðarins, bæj-
ar- eða sveitarsjóður sömu upp
hæð og ennfremur mátti sjóð-
urinn taka lán til útlánastarf-
semi. en ríkissjóður og kaup-
staðir ábyrgðust lánin.
LÁN TIL 42 ÁRA.
Þá skyldi stofna bygg.nga-
félög á samvinnugrunclvelli.
Þessum félögum skyldi veita
lán til íbúðabygginga gegn
fyrsta veðrétti í íbúðunum,
allt að 85 af hundraði kostnað-
arverðs, og skyidi lámð ávaxt-
ast og endurgreiðast með jöfn-
um greiðslum, þannig að áriegí
gjald yrði 6 af Iiundraðí af
allri lánsupphæðinm í 42 ár.
Þegar, eftir að lögin höfðu
verið samþykkt, og staðfest,
var hafinn undirbúningur að
stofnun byggingarfélags, sem
gæti notið kjara þeirra, sem
lögin buðu upp á. Hins vegar
var ekki hægt að heíj i neinar j
framkvæmdir fyrr en bygg-
ingasjóður gæti fariö að veita
ián, en lögin gerðu ráð fyrir, (
að greiðslur í hann hæfust í
fyrir árið 1930. j
Veturinn 1929—30 var unn-
ið að undirbúningi féJagsstofn;
unarinnar og var það aðatlsga
gert með söfriun. felagsinanna
á áskriftalisia. -
STGFNFUNDUR.
. Til undi?búningss.toíiif’ur,d-'
ar var svo boðað og háriri hald-
inn 4. apríl 1930. Settl Héðinri
Valdifnársson fundinn og. íil-
nefndi Stefán Jóhann Stefáns
son fundarstjóra og Harald
Guðmundsson íundarritara.
Höfðu 216 menn skrifað sig á
stofnlista og voru 160 þeirra
mættir á fundinum. Héð.nn
Valdimarsson útskýrði lögin
fyrir félagsmönnum og tilgang
félagsins, en síðan urðu nokkr
ar umræður. Undirbúýings-
nefnd var kosin og skipuðu
hana: Slgurður Jóhannesson,
Stefán J. Björnsson. Björn
Bogason, Pétur Hraunfjörð og
Gunnar Siefánsson. Skyldi
nefnd þessi starfa að frekari
undirbúningi félagsstofnunar.
Nefndin boðaði svo til stofn-
fundar hinn 16. maí. Setti Sig
urður Jóhannesson fundlnn og
lilnefndi til fundarsljóra Stef-
án Jóhann Stefánsson. Nefnd-
in gerði grein fyrír störfum
sínum og lagði fram frumvarp
til laga fyrir félagið. Að um-
ræðum loknum voru iögin sam
þykkt og hlaut félaglð nafnið:
..Bj'gg'ingafélag vierkamanna“.
í fyrstu sijórn þess voru kosn-
ir: Héðinn Valdimarsson, Stef-
án J. Björnsson og Pétur
Hraunfjörð,
TEIKNINGARNAR,
Stjórn félagsins sneri sér nú
að undirbúningi bygginga á
v.egum félagsins, þannig að
hægt væri að byrja árið eftir,
þegar byggingasjóður gæti tek
ið til starfa með lánveitingar.
Lét stjórnin það verða sitt
fyrsta verk að snúa sér til
borgarstjóra með beiðni um
leigulóðir og að biðja húsa-
meistara ríkisins um að gera
ieikningar að tveggja og
þriggja herbergja íbúðum.
Sinfóníutónleikar undir stjórn
Jóhanns Try ggasonar
S.L. MIÐVIKUDAG hélt Sin
ffóníuhljómsveiiin hljómleika í
iÞjóðleikhúsmu undir stjórn
•Jhhanns Tryggvasonar, en Þór
unn dóttir hans var einleikari
með hljómsveitinni.
Á efnisskránni voru þrjú
verk, eitt, sem ekki hefur
lieyrzt áður, og tvó, sem að
vísu hafa verið lerkni áður, en
ffyrir óvenju löngu.
Fyrsia verkið var ballett-
rmúsík úr ballelt-óperunni ,,The
Perfect Fool“, sem einhverra
hluta vegna hefur hlotið nafn-
5ð „Fáráðlingurinn frábæri“ á
íslenzku. eftir enska tónskáld-
ið Gustav Holsii' (1374—1934),
en ópera þessi var fyrst flutt
í Covent Garden árið 1923.
Verkið er lé.tt og skemmtilegi',
en nokkurs óstyrks virtist gæta
í flutningi þess, einkum í byrj
un.
Þórunn lék einle kinn í pí-
anókonserl Schumanns í a-
moll, og gerði það, eins og við
var að búast af henni, með ein
úrð og öryggi. Má stórfurðu-
leg,t teljast hve miklum hljóm
hún nær út úr svo þungu og
erfiðu hljóðfæri sem Þjóðleik-
húss-f]yg!llinn er. Þórunn er
orðinn þroskaður lislamaður,.
sem engan svrkur. Hljómsveit-
ar-hlui'.anum var ekki eins vel
skilað og hún. átti skilið.
Síðasta verkið á efnisskránni
var sinfónía nr. 2 í D-dúr eftir
Sibelíus. Tókst flulningur henn
ar vel og virti.sit óstyrkur sá,
er kenndi í byrjun vera að
mestu horfinn og lókst fluln-
ingur sinfóníunnar sem heild
einna bezt á þessum hljómleik
um. i—: i
Á fundi. sem haldinn var í
febrúarmánuði 1931 lágu fyrir
teikn!ngar frá húsameisiara.
Formaður skýrði telkningarn-
ar, en í ljós kom að íéla.gsmenn
voru ákaflega óánægðir með
þær, sérstaklega fannst þeim
gert ráð fyrir of litlum eldhús-
um og svo hafði. einnig verið
geri ráð fyrlr föstnrn rúmum
(kojum) í' svefnhcrbergjum.
Varð það úr, að menn vildu.
ekki sætta sig yið teikíiingflrn-
ar: •— Si'ðrm mætti Einar-Er-j
lencissón frá skrifstofu húsa-
meislara. á' furidi hjá féláginú.
og höfðu'nú ver.ð eerðar þær
breyíingar, sem íélagsmenn
sæt u sig v!ð og samþykktu.
Jafnframt var frá því skýrt, að
bærinn hefði úthlulað lóðum
við Hringbraut, Bræðraborgar-
slíg og Ásvallagötu fyrir bygg- .
ingarnar og var gert ráð fyr-
ir, að í framtíðinni væri hægt
að halda áfram byggingum á
næstu lóðum við sömu götur.
FYRSTU ÍBÚÐIRNAR.
Ekki tókst að fá lán hjá
byggingasjóði til þess að halda
áfram byggingum þá þegar, en
í ársbyrjun 1934 fákkst lán að
upphæð kr. 400.000,00 og var
þá þegar hafizt hancla um bvgg
ingar við Hringbraut, Hofs-
vallagötu og Ásvallagötu. Húsa
meistari ríkisins gerði einnig
ieikningar að þessum bygging
um, en Kornelíus Sigmunds-
son tók að sér framkvæmd
verksins. Voru nú bvggðar 25
tveggja berbergja íbúðir mjög
svipaðar hinum fvrri. En auk
þess voru 1 kjötbúð, 1 fiskbúð
og 1 lesstofa. Sölúverð til kaup
enda varð kr. 8.665,58 tveggja
herbergja íbúðirnar og 11.315,-
54 kr. fyrir þriggja berbergja,
en heildarkosinaður varð kr.
509.680,00.
172 ÍBÚÐIR Á 6 ÁRUM.
Tveimur árum síðar fékkst
enn lán til bygg'.nga. Lánaði
byggingasjóður félsginu nú kr.
650.000,00 og var hafizt handa
vorið 1936 og byggðar 28
I tveggja herbergjá íbúo'ir við
1 Hofsvallagötu, Hringbraut,
jBrávallagötu og Ásvallagötu.
! Hafði Gunnlaugur llalldórsson
gert nýjar teikningar og voru
hinar nýju íbúðir að ýmsu
hentugri en þær fyrri. Kornelí
us Sigmundsson og Tómas Vig-
fússon sáu um framkvæmdirn-
ar. Inn í þessar nýjii íbúðir
var fluit' í maímánuði 1937.
Heildarkostnaðarverð þeirra
varð kr. 813.260,00. Þrí.ggja
herbergja íbúðirnar kostuðu
kr. 12.267.29 og tveggja her-
bergja íbúðirnar kr. 9.841.67.
Þannig hafði byggingarfélag
ið byggt 172 íbúðir í þremur
áföngum á 6 árum og var larigt
frá því að hægt væri að full-
nægja eftirspurnlnni.
NÝTT FÉLAG STOFNAÐ.
Og með þessu lauk bygginga
framkvæmdum félagsins. Breyt
ingar voru gerðar á lögunúm
um verkamannabúslaði árið
1939, sem félagsmenn vildu
ekki sætta sig við og varð það
til þess, að stofnað var annað
félag, sem hlaut. réltindi til
lántöku úr byggingarsjóði. Áð-
ur hafði félagið breylt um nafn
og kallað sig Byggingafélag al-
þýðu, hið nýja félag nefndi
sig hins vegar Byggingafélag
verkamanna. Hefur það síðan
(Frh. á 7. síðu.)
Kjarakaup:
0 bækur fyrir
Drottning-in á dansleik keisarans, hugðnæm ásíarsaga eftir
hinn heimsfræga rithöfund Mika Waltari. — í kirkju og
utan, ræður og ritgerðir eftir sr. Jako'b Jónsson. íslandsferð
fyrir 100 árum, ferðasaga þýzkrar konu, sem heimsótti ís
land fyrir e|nni öld iríðan. — Myrkvun í Moskvu, endur
minningar hins kunna brezka fréttamanns, Paul
Wintertons, frá margra ára dvöl í Sovétríkjunum. — Si]kí
kjólar og glæsimennska, spennandi skáldsaga eftir Sigurjón
Jónsson, Sumaíieyfisbókin, leiðbeiningar um ferðalög og
útivist, smásögur. söngtextar o.fl. — Svo ungt er lífið enn,
heiliandi skáldraga frá Kína eftir kunna ameríska skáld
konu, Alice T. Hobart. — Undramiðillinn Danie] Home, frá
sagnjr af miðilsferli frægasta miði’s í heimi.—- Uppreisnin
á Cayolte, óvenjulega spennandi saga um uppreisn og vo
veiflega atburði á sjó. —. Við skál í Vatnabyggð, nútíma
saga frá Baridaríkjunúm, dularfull og spennandi.
Framantaldar bækur eru samta]s, tæpar 2000 bls. Sam
anlagt útsöluverð þeirra eru uppliaflega kr. 254,00, en nú
eru þær seldar fyrir aðeins kr. 85,00, allar saman. Hér er
því um að æða óvenju]egt tækifæri til að gera góð bóka
kaup.
PÖNTUNARSEÐILL.
Gerið svo vel og sendið gegn póstkröfu 10 bækur
fyrir samtals kr. 85,00, samkvæmt auglýsingu í Alþbl.
(Nafn)
(Iíeimiii)
Útfyl]ið pöntunarseðilinn og sendið hann í bréfi. Skrifið
greinilega. Sendingarkostnað greiðir viðtakandi.
Bókamarkaðurinn
Skólavöi’ðustíg 17 — Reykjavík — Pósthóíf 561
á góðum stað í Kleppsholtínu. til sölu.
Laus til íbúðar strax.
ín P. Emils hdí.
Málflutningur — Fasteignasaia
Ingólfsstræti 4 — Sími 7776
Ágœtir tónleikar Fósthrœðra
KARLAKÓRINN FÓSTBRÆÐ
UR hélt tónleika í Austurbæj-
ar bíói s.l. mánudag undir
stjórn hins nýja stjórnanda
síns Ragnars Björnssonar. —
Strax við fyrsta lag varð
manni ljóst, að fullur skilning-
ur ríkii milli kórs og stjórn-
anda, og hann haíði náð full-
um tökum á þvi prýðilega
^hljóðfæri, sem kórinn er. Þá
|ber songskráin með sér mjög
.næman og menningarlegan
Jsmekk og vilja til að reyna
eitthvað nýtt. Má með sanni
segja, að ekki veitti af að veita
nýju blóði inn í karlakórssöng
inn hér á landi, og þessi tón-
leikar voru mikill sigur fyrir
söngstjórann og jafníramt fyr-
ir karlakórssöng sem slíkan.
Fyrri hluti sörigskrárinnar
var helgaðúr smákig'um, ís-
lenzkum og erlenuum, sem
voru hvert öðru betur sungið,
og er því varla ásiæða til að
ræða hvert þeirra út af £vrir
sig. Kristinn Hallsson söng
einsöng í tveim lögum og gerði
það með prýði, svo sem við
var að búast.
Á síðari hluta söngskrárinn
ar voru svo veigameiri verk,
sem menn eiga ekki að venj-
ast á söngskemmtumim karla-
kóra. Hið fyrra þeirra var
Rapsódía op. 53 fyrir all-rödd
og karlakór eftir Jóhannes
Brahms. Alt-hlutverkið söng
frú Sigurveig Hjaltested. Verk
ið er afburða fagurt og var því
mjög v,el skilað, bæði af ei'-
söngvara, kór og undirleikara,
Guðrúnu Krist'nsdótlur.
Síðasta verkið á söngskrán vi
var svo lokakafli fyrri þáttar
óperunnar Fidelio eflir Lud-
vig ván Beethoven. Var þetía
í fyrstá skip,ti, sem þáttur úr-
óperu, með einsöngvurum og
öllu, sem með þarf, er fluttur
hér á hljómleikapalli. Er þetta
því tónlistarviðburður, seiri!
vonandi verður áframhald á.
Flutningúrinn tókst mjög vel
og gefur fög.ur fyrirheit u:ca
eftirleikinn. Einsöngvararnir
skiluðu hlutverkum sínraii
mjög vel, enda engir aukvissir.
en þau voru: Guðrún A. Símou.
ar, Þuríður Pálsdóltir, Jón Sig-
urbjörnsson, Kristinn Hallsn
sori og Sigurður Björnsson-
Kórinn var prýðllegur, semi
fyrr segir og sama er að segja
um undirleikarann.
Að lokum vil ég óska Fóst-
bræðrum til hamingju meS
hinn nýja, duglega söngstjóra'
og þakka fvrir þessi þáttaskíl!
í karlakórssöng.
g. Gv !
G. G.