Alþýðublaðið - 22.06.1955, Qupperneq 5

Iffiiðvikudagur 22. júní 1955
ALÞYÐUBLABIS
Áfmælisviðta! við Krisfján Guðmundssom
mér ánæ
KRISTJÁN GUÐMUNDS-
SON verkamaður og fyrrver-
andi sjómaður á Eyrarbakka
varð sjötíu ára 1. júní s.l.
Kristján hefur um langan ald-
ur lagt á sig mikið félagsstarf,
einkum í verkalýðsfélaginu
®áran og Leikfélagi Eyrar-
fcakka. Hann er greindur mað-
ur, glaðlyndur og mjög vin-
sæll. í tilefni afmælisins bað
undirriiaður hann að segja les
endum Suðurlands frá ein-
hverju því. sem á daga hans
hefði drifið. Hahii kvaðst fátt
rauna frásagnarvert, en það
Siom upp í honum sjómennsk-
an og ég fékk að heyra sögur
af henni og raunar mörgu
öðru, og ég sá fljótt að ævisaga
Kristjáns myndi geía fvllt
mörg blöð, ef í það færi. Hér
verður því stiklað á stóru.
Kristján er fæddur 1. júní
1885 á Iðu í Biskupstungum,
einn af 9 börnum hjónanna
Guðmundar Guðnrandssonar
og Jónínu Jónsdótlur, sem þar
fcjuggu. Á Iðu áiti hann heima
þangað t'il hann var 14 árá
gamall.
— Hvers vegna ekki lengur,
Kristján? Hvert fluitirðu þá?
..Eyrarbakki varð mín Ame-
a:íka,“ svaraði Kristján. „Þann-
ig var ástait í þá áaga, að um
lallar sveitir voru á ferð Ame-
ríkuagentar, sem hvöttu fólk
til að flytja vesíur. Pabbi
inf.nn var dálítið áhrifagjarn
og þótti tilboð þeirra vestrænu
mjög svo freisíandi. Þeir buðu
lupp á æðra líf og allsnægtir,
eiginlega öll ríki veraldarinnar
og þeirra dýrð, ef maður 3>rði
við ósk beirra. Þetta stóðst
Ipabbi ekki, hann se.'dj jörðina
r>g fénaðinn og borgaði allar
E’kuldir s/nar hiá kaupmannin-
ium. en það hefði hann kannske
ekk.' átt að gera. því þegar því
lyar lokið var buddan afiur
nærri því tóm, hann átti ekki
íyrir fargialdinu vestur. Hann
pat þó ekki sleppt voninni um
Ámeríku og bað Tungnamenn
lúm aðstoð. Þeir sögðu nei, það
ð’ser'i þarflaust fyrir hann að
ílýja land, börnin hans væru
í>ð verða uppkomin, og auk
press væri það mikið tión fyrir
ísland að missa svo st.óran hóp
ef duglegu vinnufólki. Hann
Æéllst á þessi rök, og í stað þess
feð sigla t'il Ameríku flutti
hann niður á Eyrarbakka,
Ikeypli Sölkutóftina og settist
þar að. Þar var hægt, að hafa
smábúskap, við biuggum
fearna í 4 ár og slunduðum þá
vinnu, sem til fé!3st: róðra á
Vertíð, skútuskak á sumrin. en
lá öðrum árstímum oft Htið að
pera, eins og löngum vildi
Ifcrenna við hér.
SFJQRUTIU VERTÍÐIR
— Einhverrar fræðslu hefur
|>ú notið í æsku?
,,Það get ég var]a sagt. Ég
ífékk enga bóklega menntun í
luppvextinum, að undantekn-
ilrni þrem vikum, sem ég var
ihjá umferðarkennara í Múla í
CBiskupsíungum, Geir nokkr-
lum Egilssyni. Aftur á móli var
ég sendur til sjós.“
— Þú segir mér eitthvað frá
því. Ég fór ungur til sjós líka,
en hætfi eftir tvær vertíðir,
það gerðir þú ekki.
„Nei, mínar vertíðir urðú
40. Ég byrjaði á Baugstöðum í
ÍLoftsstaðasandi og var þar
fceitustrákur upp á hálfan hlut
í ívær vertíðir. Þaðan flutti ég
en ekki auð
KRISTJÁN GUÐMUNÐS
^SON
á Eyrarbakka varð
sjötugur 1. júní. Alþýðu-^
\ blaðí'ð minntisí afmæl/s/ns v
Smeð ‘smágrein, en síðan hefs
S ur birzt viðtal v/'ð Kristján S
ýí blaðinu Súðurlandi. ÞaðS
)er endurprentað hér meðS
l.góðfúslegu léyff r/tstjóra )
Suðurlands, Guðmundar)
Baníelssonar
riíhöfundar •
^ og skólastjóra á Eyrar- J
bakka.
Kristján Guðmmidsson.
mig til Guðmundar ísleifsson-
ar á Háeyri og reri hiá honum
tvær vertíðir upp á hálfan
hlut. Guðmundur var mektar-
formaður, góður við þá, sem
honum líkaði við, en óhlífinn
við letingja. Frá Guðmundi fór
ég til Jóns Einarssonar í
Mundakoíi. Hann var mikill
sjósóknari, en jafnframt einn
bezti og elskulegasí: yfirmað-
ur, sem ég hef haft. Ég mun
hafa róið hjá honum í þrjár
vertíðir.
Um þessar mundir var það
venja margra röskra manna
að fara til Þorlákshafnar á ver-
tíð, því að þar var jafnan meiri
aflavon en á Bakkamim, vegna
beiri aðstöðu. Og ég skal taka
það fram hér, að Þorlákshöfn
hefur að mínu áliti verið líf-
höfn suðurstrandarinnar frá
upphafi og fram á þennan dag.
Ég er því mjög hlvnntur öHum
framkvæmdum, sem efla þann
stað.
Ég var einn þeirra manna,
sem lögðu leið sína ti! Þorláks-
hafnar og réðist ég þá sem há-
seti til Þorkels Þorkelssonar
formanns frá Óseyrarnesi, sem
þá var búsettur hér á Eyrar-
bakka. Hjá honum reri ég til
1916. Þá fóru aðstæður v!ð sjó-
inn mjög að bréytast, þar sem
móíorbátar voru leknir að
Jryðja sér til rúms. Ég reiknaði
með því að hafa meira upp úr
mér á mótorbát og réðist því
til Sæmundar Friðrikssonar,
var hjá honum eina vertíð.
En nú þótti mér kominn
tími til að freista gæfunnar
sem formaður. Ég lók við báti
hér á Bakkanum og fyrsti reið-
ari minn var Guðlaugur Páls-
son kaupmaður. En ekki eru
allar ferðir fil fjár þó farnar
séu. Vertíðin varð léleg, ógæft-
ir og aflaleysi. Formannsáhugi
minn varð fyrir töluverðum
hnekki, ég mun ekki hafa bor-
ið meira úr býtum en hásetar
á róðrarbátum í Þorlákshöfn.“
BUSKAN ÚR RÖSTINNI
— Gerðirðu aldrei út sjálf-
ur?
„Bíddu nú rólegur, ég var
einmiít kominn að því. Svo
bar til þelta vor, að Sæmundur
Friðriksson frá Hói á Stokks-
eyri kemur að máli við okkur
Jón Helgason á Bergi og spyr
okkur hvort við viljum ekki
verða meðeigendur í útgerð þá
um sumarið á mótorbáinum
Trausta, sem þá var nýsmíðað-
ur. Sæmundur kvaðst hafa góð
verzlunarsambönd við Faxa-
flóa, bæði hjá Böðvari á Akra-
nesi og Thor Jenscn, og fleir-
um, þetta væri rakinn gróða-
vegur. Við Jón féllumst á að
taka tilboðinu, tveir menn
bættust enn í hópinn, við urð-
um fimm saman um fyrirtæk-
ið. Er nú ekki að orðlengja það,
við kaupum okkur veiðarfæri,
„proviant“, salt og aðrar nauð-
synjar lil útgerðarinnar. síðan
er lagt úr höfn og haldið til
hafs. Ekki man ég hvað lóðin
var löng í upphafi, en við lögð-
um hana í Reykjanesröstina.
IjEftir hæfilegan tíma er bvrjað
1 áð draga, en viti menn, öll lóð
in kemur upp í einum bunka,
fiskur og snæri og önglar allt í
einum hnút og honum í harð-
ara lagi. Ógerningur var að
greiða dræsuna á iitlu skipi
úti á rúmsjó. en ráðalausir dó-
um við auðvitað ekki. við fund
um upp það snjallræði að sigla
til Akraness með farminn. Þeg
ar þangað' kom fluttum við
buskuna upp á tún í Guðrúnar-
koli og settumst við að greiða
hana. Við urðum að skera á
alla öngultauma og sjálf lóðin
fékk að kenna á bnífnum 3íka,
og þarna sátum við í þrjá daga
(Frh. á 7, síðu.)
Bréfakasdnn:
Til að forða miiikiinin
ÞANN 16. júní birtist grein Hópar iðka handknattleik og
í blaði yðar eftir próf. Gylfa sund og keppa við hópa úr
Þ. Gíslason. Greinina nefndi öðrum skólum. Þjóðleikhúsið
hann: Tómstundir, peysuföt og og Leikfélag Reykjavíkur
brageyra. Greinin var talin býður nemendum á ýmissar
fyrri hluti útvarpserindis. All- leiksýningar fyrir hálfvirði, en
mjög veitist próf. Gylfi að skólinn annast meðalgöngu.
framhaldsskólum í Reykjavík Þessar sýningar sækja nem-
fyrir afskiptaleysi af tómstund- endur mjög vel. Skíðaferð var
um nemenda. Hvernig er nú ein farin í vetur. Vegna kvilla-
aðstaða gagnfræðaskólanna í semi voru þær ekki fleiri. Að
þessum efnum? Þessir skólar loknu prófi fara þeir, sem
eru allir tvísettir. Kennsla er brottskrást, í tveggja daga för,
óslitið í öllum stofum frá kl. 8 en hinir fara í skógrækt að
að morgni til kl. 5 til 6 að Heiðmörk. í vor féll skóg-
kvöldi og jafnvel lengur. Þá ræktin niður vegna ótíðar um
er eftir að ræsta húsið. Því það leyti, sem skóla var slitið.
er ekki lokið fyrr en langt er Mjög er þess gætt, að allar
liðið á kvöld. skemmtanir verði nemendum
Félagslíf í skólum telur próf. kostnaðarlitlar. Skólinn tekur
Gjdfi snúást um tvennt: ábyrgð á , öllum þessum.
Stjórnmálastagl og dans- skemmtunum og tómstunda-
skemmtanir. Hefur próf. Gylfi starfi nemenda og rækir það
kynnt sér þetta? Ég skal nú í þannig, að ætíð er skólastjóri
fám orðum, lýsa skemmtana- eða kennari til eftirlits. Að
lífi í skóla þeim, sem ég stýri, sjálfsögðu er hvorki tóbak né
en mér er kunnugt um, að áfengi um hönd haft.
ekki ér það injög frábrugðið ( Próf. Gylfi segir: „í mörgum
í hliðstæðum skólum í Reykja- unglingaskólum Reykjavíkur
vík. j er það tekið að tíðkast, að nem-
Skemmtanir halda nemend- endur helgi einn dag ærslum
ur okkar á vetri, nálægt einu og kátínu og klæði sig þá
sinni á mánuði. Þótt skemmt- annarlegum búningii . . í
anir þessar séu kallaðar dans- • aðeins einum gagnfræðaskóla
æfingar, þá eru ætíð ýmis af sex í Reykjavík tíðkast
önnur skemmtiátriði, sem þessi siður.
nemendur sjálfir annast. j Þessar- línur eru ekki skrif-
Skemmtanir þessar byrja kl. 7 aðar af fordild. Ég hef aldrei
og er lokið kl. 11 að kvöldi. talið þá skóla öðrum fremri,
Árshátíð er ein á vetri hverj- sem mest er gumað af í blöð-
um. Til hennar er meir vandað. um og útvarpi. Eg tel skólum
Hún er eina skemmtun skól- hollust ró og kyrrð til starfa.
ans, sem nemendum er heim- Vegna foreldra þeirra ungl-
ilt að bjóða gestum á. Ekki er inga, sem minn skóla sækja,
hægt að halda árshátíðina í þótti mér þó rétt og skylt að
skólahúsinu. Fáein spilakvöld stinga hér niður penna, ef það
eru haldin á hverjum vetri. mætti forða misskilningi.
Njóta þau almennrar hylli. Skólarnir biðjast ekki undan
Þessar skemmtanir mætti gagnrýni, aðeins verður hún
kalla almennar, því að þær að vera á rökum reist og taka
eru sóttar af miklum meiri tillit til aðstæðna. Sé í ein-
hluta nemenda. Taflflokkur er hverjum skóla sérstaklega.
starfandi öðru hverju. Einn pottur brotinn, þá ber gagn-
kennari er áhugasamur tafl- rýnendum að nefna hiklaust
maður. Er hann boðinn og þann skóla, en sletta ekki úr
búinn að sinna þessum málum. klaufum sínum jafnt á alla.
Stundum halda einstakar Það leiðir ekki til velfarnaðar,
deildir bekkjarskemmtanir.1 Jón A. Gissurarson
Atvinnuleysisfryggmgarnar og
verkamannabústaðirnir
EITT peirra atriða, sem1
samið var um í hinni míklu,
nýafit'Áui a/i >>Jcilu, var að
ikomið yrði á stofn atvinnu
leysistryggingum, og skal sam
Ikvæm't sxjmkomulaginu sefja
löggjöí um tryg'gingarnar.
Verkalýðsfélögin, er í deil
unni stóðu, gengu að þessari
laúsn, þó að þau með því
fengju lægri kauphækkun til
meðlima sinrta, en ella hefði
orðið, enda voru rökin, sem
færð voru fram fyrir kjarabót
um í þessu formi, sterk, en
þau voru m. a., að með þessu
væri komið á skyldusparnaði,
sem ætti að koma verkalýð til
góða.
í áætlunum, sem gei’ðar voru
um, hve stór þessi sjóðsmynd
un yrði, var gert ráð fyrir, að
hún gæti numið allt að 30
milljónum árlega í iðgjöldum,
og þó að þessi upphæð yrði
eitthvað lægri, er iauðsýnilegt,
að hér er um rLórkostlegustu
sjóðsmyndun að ræða, sem
stofnað hefur verið til á ís
landi.
Verkalýðshreyfingin hlýtur
því að gera kröfu tij að ráða
nokkru um, hvernig fé þetta
verði ávaxtað og að það verði
gert á pann hátt, að tryggt
verðtt, að komi verkalýðnum
að beztum notum.
Ýmsum kann, aið finnast
ástæðulaust að vera nú að
bollaleggja um hvernig það fé
skuli ávaxtað, sem nýverið er
farið að innheimta, en það er
áreiðanlega ekki of fljótt, —
miklu frekar of seint og tjón,
að ekki skyldi í deilunni
sjálfri gengið friá því a. m. k.
að ein'hverju leyti.
í samningunuum er gert ráð
i fyrir, að fé atvínnuleysis-
| sjóðanna verði varið til styrkt
>ar. atvinaiulaiusuum mönnum,
en þegar ekkert atvinnuleysi
er, safnast sjóðir, sem eðlileg
ast virðist að ávaxta í því
augnamiði, að fyrirbyggja
atvinnuleysi, ef útlit væri
fyrir, að slíikra aðgerða væri
þörf, og að hinu leyti að
ávaxta féð þannig að skapa
Verkalýðnum bætt lífsskilyrði
fen það virðist tæplega giert
betur en að ávaxta það í aukn.
um húsbyggingum yfir alþýðu
manna og þá helzt með aukn
um byggingum verkamanna
bústaða, en það vjrðist að
'fleslu leyti Iheppilegasía
byggingaformið.
Um nauðsyn aukinna bygg
inga þarf ekki að fjöjyrða. Hér
í höfuðstað vorum búa hundr
uð ef ekki þúsundir manna í
heilsuspillandi húsnæði, göml
um kofum, stækkuðum kart
(Frh. á 7. síðujýj