Alþýðublaðið - 07.03.1928, Side 2

2
ALÞÝÐUBUAÐIÐ
¥©jgm» |wðai9faraF Mna s|é^
drœkaiðw sMsaiasBia af 9,Jéml f©s?sefaw»
ves*5iir skieIfst©fM ves*®*! lekaö ú,
morguu (fhntudag) fré M. 1—4 @« m»
] ALÞÝÐUBLAÐIi
j kemur út á hverjum virkum degi. |
i Afgfreiðsla í Alpýðuhúsinu við ;
• Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. j
} til kl. 7 síðd. :
í Skrifstofa á sama stað opin kl. •
I 9*/s—10 Vs árd. og ki. 8 —9 síðd. :
; Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 j
i (skrifstofan). :
j Verðlags Áskriftarverð kr. 1,50 á j
i mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 :
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmi&]an
(i sama húsi, sömu simar).
„Þjóðnýting framleiðslu-
tækjanna“.
Það hefir komið fram við um-
ræður um rekstudánshugmynd. 1-
haldsfl., að íhaldsmenn tekur
m]'ög' sárt til bænda, að þeir jmrfi
að beýgja sig fyrir lánardrotíniim
sínum, en jwí tekur þá pá ekki
líka sáxt til verkamanna, sem alt
af verða að vexa háðir og undir-
lægjur verkveitendanna. Verka-
menn eru nú orðið önnur fjöl-
mennasta stétt pjóðféiagsins. Ef
hætta er á því að pa’ð spilli, hin-
um íslenzka pjóðstofni, að bænd-
urnir séu kúgaðir af efnaskorti
og purfi að krjúpa fyrir ,_sinum
lánardrottnum, er jrað pá ekki ,al-
veg á sama, hátt hættulegt vfyrir
manngildi hinnar íslenzku pjóð-
ar, að verkamannastéttin verði að
vera undirlægja harðdrægra at-
vinnurekenida. Það er þó málsbót
fyrir bændur að peir eru ,ekki
daglega keyrðir undir okur kaup-
manna og kaupfélagsstjóranna og
geta sjálfir veitt sér margan máls-
verð án pess að sækja haun til
pessara herra. En hvað mega
verkamenn daglega poia af yfir-
boðurum sinum, og er þeim pó
engin leið fær fram hjá peim til
að afla sér brauðis.
Því þarf ekki að" lýsa, hvernig
kjör verkamenn hafa við að bua
og hvað peir verða oft og einatí
að pola af geðillum verkstjórum
og verkveitendum, en porapóekki
að mögla eða svo mikið sem 'gjalda
réttmætu svari við ósvífnu við-
móti og óréttlæti. Með þeim at-
vinnuskorti, sem hér er, og ríiéð
pví lagi, sem hér er á vinnu, er
varla von til þess, að verkamjgnni-
irnir geti verið eins og frjálsiitr
menn, heldur er náttúdegt að þeir
tapi öllu andlegu preki oig falli
ofan í volæði andlega, og líkam-
lega líka.
Væri nú ekki pessum húsbænd-
um verkamanna, útgerðarmönnum
og kaupmönnum, nær að hugsa
upp ráð vi’ð pessu böli vinnu-
manna sinna, ef peir pykjast ann-
ars nokkuð vera að bugsa um
mannúð, en geta peir pá bent á
nokkurt annað ráð en pjóðnýtingu
framleiðslutækjanna, pjóðskápu-
lagsfyrirkomulaig getur ekki ver-
ið gott og má ekki eiga óskorað
fylgi, sem ekki getur staðist án
præla. En hvernig er pá með
pjóðnýtingu framleiðslutækjanna ?
Ætli pað skapaði ekki öðru vísi
tilfinningu hjá verkamanninum,
að vita af pví, að hann ásamt öðr-
urn pegnum ríkisins ættii ’ frani-
leiðslutækin sjálfur, og péim
væri stjórnað eftir hans ráði, eins
og sjálfstæðs liðs í alpjóðasam-
bandi af mönnum, er hann hefði
kosið til pess, og sem he.nn gœti
átt sjálfsagða kröfu til að sýndu
honum skylduga virðingu, sem
öðrum mönnum, og ekki gætu
látið atvinnuna falla niður eftir
sinurn geðpótta.
Er pað ekki í fylsta máta mann-
legu eðli samkvæmt, að menn
leystu verkið af bendi mað medri
trúmensku o>g ynnu með meiri
ánægju, pegar peir vissu að
þeir væru að vinna fyrir sjálfa
sig og sína þjóð, heldur en pegar
peif eru að vinna fyrir gsðilla og
vanpakkláta varkveitcndur ? —
Miikla trú mega peir menn hafa á
þrælsóttanum, sem hafa aðra
skoðun.
Verkamaður.
Sjómannaf élagar!
Á morgun (fimtudag) fer fram
jarðarför félaga okkar af „Jóni
forseta". Við pað tækifæri er á-
kvðið að fáni félagsiens verði
borinn. Þess vegna óskum, við
að ailir félagsmenn, sem hér eru
staddir, mæti við jarðarförjna og
komi saman, áður en athöfnm
byrjar, í Bárunni kl. 1 e. h.
Rvík, 7. marz 1928.
Stjórn
Sjómannaféktgs Reykjavíkur.
Lagtætingur
á Akureyri.
Símfregn hefir borist um, að
nú pykist m.nn á Akureyxi hafa
komist á snoðir um að samkvæmt
Igöum eiigi að kjósa bæjarstjórann
þar með aimennum kosningum, en
að hann eigi ekkii að kjósaíst af
bæjarstjórn.
í löguin um kosningar í mál-
efnum sveita og kaupstaða, er
sampykt voru 1926, er ákveðið,
2,—5. gr. úr lögum nr. 65 frá
14. nóv. 1917 séu úr gildi numd-
ar. fin um bæjarstjórann, að hann
skuli kosinn af bæjarstjórn, stend-
ur í 1. gr. peirra laga, en hún er
ekki úr gildi numin. Það er pví
enginn vafi á pví, að það ér ó-
heimilt að láta kjósa bæjarstjör-
ann með almennum kosningum,
enda væri yfirleitt með öllu ó-
heimilt að kjósa bæjarstjóra á
Akureyri, ef 1. greinin væri ekki
í gil-di.
Það er alkunnugt, að íhaldið
hefir látið skilja öll lög 'sitt á
hvað eftir pví, sgm pví sjálfu lík-
aði betur. En á sami lagatæting-
urinn að halda áfram undir
„Framsóknar'^stjóm ?
SignFllar MlrMs
syntgUB* til áigóða Sypir að-
standeudur drraltmuðu sjá-
mannaima.
ISiæst komantíi föstudag symgur
hi:nn góðkunni söngvari Sigurður
Birkis í fríkirkjunni. Alt, scm inn
kemur rennur til aðstandemda
peirra sjómanna, er fórust með
„Jó:ni forseta“.
Sigurður Birkis hcfir ekki látið
til sín heyra hér í bænurn, um
langan tíma, og hafa margir. talið
pað miður farið. Nú gefst almenn-
ingi færi á að gera tvent í einu,
að styðja bágstaddar og sorjg-
mæddar fjölskyldur og hjlusta á
góðan sömgvara.
Páll Isóilfsson og Þórarinn Guð-
miundsson aðstoða.
Aðgöngttmiðar að söngskemtun-
ínni eru seldir hjá Eymundsen og
í Hljóðfæraverzlun Katrínar Vi’ðar.
AlpÍMgL
Effi deild.
á mánudaginn.
19 sinnum 505 kr. gerir 8585 kr.
hjá Jóni Þorlákssyni.
í annari ræðu sinni sagði Er-
lingur að J. Þ. hefðii í ýmsum at-
riðurn talið kostnað við verk-
smiðju of háan. Til dæmis reikn-
aði 'ha:nn 2»/o umboðslaun af
mjöli og lýsi, en par sem J. Þ.
gerði ráð fyrir að verksmiðjan
héldi framkvæmdastjóra og borg-
aði honum, og til skrifstofuhalds
33 þús. kr„ næði e|agri átt að
.reikna sérstök umboðslaun, en
þau eru í áætlun Jóns 377 kr. af
hverjum 1000 síldarmálum. Síð-
an benti hann á, að Jón reiknaði
útflutningsgjald meðal útgjalda
verfcsmiðjunnar, sem ekki væri
réttmætt, þar sém framleiðslan
ykist um pað, sem síldarbræðslu-
stöðin framléiddi, og væri því
útflutnings'gjaildið hreinn gróði
fyrir ríkissjóð. Þá sagðist hann
ekki sjá ástæðu til pess að reikna
umbúðir, svo sem poka og lýsis-
föt með smásöhwerðl, en það
gerði Jó,n.
Aðalleiðréttingin, sem hiann
purfti að gera við áætlun Jóns, og
sem virtist benida á að Jón hiefði
nokkuð kastað hcnÖunum til þess
að gera áætlunina, væri • þessi:
Jón reiknaði verð síldarlýsisins
505 kr. smálestiná, en sér og öðrt-
um til mikililar undrunar yrðu 19
smálestir á 505 kr. hver ekki
nema 8585 kr. hjá Jóni Þorláks-
syni, pó vafalaust pyrfti eiddí
nema meðalgreint skólabarn til
þess að reikna að petta yrðu 9595
kr. Sagði Erlingur að sér þættíl
ekki leiðinlegt að leiðrétta petta
hjá Jóni, pví þetta breytti út-
reikningi Jóns sjálfs panniig, að
tekjurnar af verksmiðjunni yrðu
langtum meiri. Jón hefði reikn-
að, að pegar búið væri að breyta
1000 síldarmálum í mjöl og lýsi
fengjust fyrir þær 16,145 kr.,envið
petta bættust 1010 kr., er kæmu
af reikningsskekkju Jóns. Það
munar því hvorki meira né minna
en 60,600 kr. hváð tekjurnar eru.
meiri af 60 pús. síldarmálum en
kemur fram í reikningi Jóns, og
verðiíir hagnaðurinn við pað ná-
lega helmingi hœrri en í áœtlim-
inni hjá Jóni. Sagðist Erlingur
vona, að Jón viðurkendi að petta
væri rétt, sem hann færi meði
Setti Erlingur pá upp svohijóð-
andi leiðréttingu um hagnaðinn af
að vinna úr 60 púsunid síldar-
málum:
1. Ofreiknuð umboðslauu í.
skýrslu J. Þ. kx. 22 620'
2. Ofreiknað útflutn-
ingsgjald í iskýrslunnl — 2160Ö
3. Of lágt áætlað lýsi
(3 smál. fyrir hver 1000
mál) — 76 800
4. Reikningsvilla J. p. — 60 600
Leiðtrétt alls hjá J. Þ. 181 620
Áætlaður hagnaðux skv.
skýrslu J. Þ. — 62 700
Hagnaður pví alls — 244 320
eða rúmlega 4 kr. á hiverju máli
síldan, er verksmiðjan vinnur úr.
Á sama hátt yrði útkoman af
100 pús. síldarmálum samtals
499 200 kr. hagnaður, þar, sem J.
Þ. reiknar bara 196 500 kr. hagn-
að. Af mismuninum á útreikniingi
Eriings og Jóns, sem parna er
302 700 kr., stafa 101 pús. kr. af
reilcningsvillu Jóns.
Jön viðurkemdi að skalct væri
reiknað hjá sér; vildi fá að vita
hvort stjórnin liti svo á, að eftir
lögum yrði að vera ríkisrekstur á
verksmiðjunni.
Því svaraði fjármálaráðherrann
og áleit að stjórnin væri ekkii
bundin við það; áleit aðaiatriðið
að verksmiðjan kærnist upp til
pess hægt yrði að gera verðmæti
úr síldinni.
Heðpl deild.
Þar var í gær frv. um breyting-
ar á jarðræktariögunum afgreitt
tii e. d. Tillaga Haralds Guð-