Alþýðublaðið - 22.07.1955, Blaðsíða 5

t
Föstuda&ur 22. júlí 1955
ALÞYÐUBLAÐIS
Islandsvinir á Islandsferð
Stokkhóimi
í júlí.
ÍSLAND á víða góða vini,
ejn árfeiðan]|2ga á það óyiða
jafngóða vini og -í Svíþjóð, þar
Sem er Birkavárdens Ii'lnads-
Cirke]. í honum er fólk, sem
alhug kynnir sér ístland og
jslenzk málefni, og má nefna
það, sem dæmi um áhugann,
að .jskki síður aldrað fólk en
unglingar keppist við að ]æra
íslenzka tungu, og þykir þó
víst yfirleitt ekki auðblaupið
að því að nema hana.
ISLANDSCIRKELN AÐ
VERÐA TÍU ÁRA
Islandscirkeln vlerður tíu
ára á nærta ári. Hann var
Stofnaður 1946, en tildrögin að
^tofnun hans má rekja lengra
til baka. Það var 1939, að
haldinn var á Laugarvatni
tiorræn námsvika á vegum
B^irfeagárdens FotMiögskola í
Stokkhólmi. Meðal þálttak-
Ægileg dýrlíð í löndunum
fyrir auslan já
Félagar úr Islandrcirkeln við Bellmannsstyttuna á Skansinum
í Stokkhólmi. Ljósmynd: Sigvaidi Hjálmarsson.
um ísland við B'irkagárdens ‘ anna, sem að honum standa.
Folkhögskola. Og námshring-
urinn var stofnaður 23. októ-
ber 1946. Stenberg var kjör-
inn formaður hringsins og
leiðtogi.
Ernst Stenberg.
enda þá var Ernst Stenberg,
og í þeirri ferð vaknaði áhugi
hans á íslan|J(i. Stenberg er
fieill og óhvikul] 1 lund, og
það, sem hann tekur að sér,
þefur fengið öruggan mál-
pvara. Árin liðu og ekki
gileymdi hann íslandi. Svo var
það, þegar stríðinu var lokið,
sjö árum eftir íslandsförina,
&ð hann gerðist forgöngumað-
lir þess að stofna námshring
SAMBANDSLIÐUR VIÐ
ÍSLAND
Stenberg segir sjálfur, að
hann hatfi fundið grieinilega,
er hann kom til íriands 1939,
að íslendingar vilja vegna
uppruna síns halda órofnu og
traustu sambandi við hin
Norður.löndin, og hafi tilgang-
ur sinn með íslandshringnum
verið sá, að rétta fram hönd-
ina á móti. Hlutverk íslands-
hringsins sé að treysta sam-
bandið við íriand og kynnast
því og menningu þess.
Um þetta mál söfnuðust all-
margir menn, bæði kanlar og
konur, svo að nú eru félagar
í íslandshringnum 50—60 tals
-ins. Ekki eru allir í Stokk-
hólmi, þar sem hringurinn
t starfar, og stöðugt færir hring-
urinn út kvíarnar. Hann hef-
ur orðið sannur sambandslið-
ur við íslenzka menningu
etaðið fyrir meiri menningar-
kynnum og betri skilningi á
íslandi, en nokkurn hefur
grunað í upphafi.
Námshringur byggir til-
verurétt sinn á áhuga mann-
Svo mikill getur áhuginn orð-
ið, að hann fái af sjálfum sér
víðári starfsgrundvöll en
venjulegt er um námsflokka.
En þess eru víst ekkj mörg
dæmi. Það varð þó svo um
íslandriiringinn, að hann varð
fljótt félagsskapur og starfar
nú eins mikið sem félag og
námshringur, þótt stöðugt
haldi hann sambandjnu við
Birkagárden, og langt sé frá
þvi, að námið sé afrækt. Þvert
á móti er sem námshringur-
inn hafi eflzt og diýpkað, er
samtökin að öðru leyti fóru
að taka á sig meira félagsmið.
Skemmzt frá að segja hef-
ur starf hringsins verið stöðugt
og órofið allt frá byrjun. Fundir
eru jafnan einu sinni í mán-
uði, og jafnan lekið fyrir eitt-
! hvert efnj, er varðar ísland og
i ístenzka mjenningu. Fyrirles-
! arar hafa verið valdir úr hópi
lærðustu manna, íslenzkra og
1 sænskra. Farnar hafa verið 2
ferðir til íslands að þe]rri með
i (Frh. á 7. síðu.)
BRfJSSEL.
ALÞJÓÐASAMBAND
frjálsra verkalýðsfélaga, ICF-
TU, benti nýlega á þá stað-
reynd, að hinar margaugtýstu
verðlækkanir í töndum austan
járntjatds hafi komið verka-
mönnum þessara landa að litlu
gagni.
Tilgangur þessara verðlækk
ana, segir í umsögn sambands-
ins um þessi mál, er að reyna
að koma í veg fyrir vaxandi
óánægju fótks í satnbandi við
þá skipun frá Mosku að leggja
eigi meiri áherztu á fram-
leiðslu þungavarnings en
neyzluvara. ICFTíJ segir enn
fremur, að verðtæklíana þess-
ara gæti einna helzt á dýrum
vörum og túxusvörum. Þeita
hefur þau áhrif, að aðeins hátt
settir embættismenn, sem ein-
ir hafa efni á að kaupa slíkar
vörur, hagnist á þessu, þar sem
þessar vörur eru fyrir ofan
kaupgetu verkamanna. Enn
gætir skorts á fötum og mat-
vörum. Þrátt fyrir hinar marg
umtöluðu verðlækkanir kostar
kílóið af kaffi í Póllandi 360
zlotys og kílóið af tei 400 zlot-
ys. Utlarefni í föt kostar 3000
til 3400 zlotys, en við það bæt-
ist kostnaðurinn við að sauma
fötin, sem er 700 ztoivs. Uttar-
teppi kostar 1100 zlotys.
Verðlækkanir í Póllandi
höfðu engin áhrif á verð á
brauði, sykri eða kjöti. Verð á
smjöri lækkaði aðeins um .4%
um sumarmánuðina, en þá er
nóg til af því. Þráít fyrir lælik
unina kostar kíló aí smjöri 43
zlotys. Verð á hrisgrjónum
lækkaði um 20%, en þrátt fvr-
:r það verður verkemaður í
Pótlandi að vinna átta stundir
til þess að geta keypt eitt kíló
af þeim.
ICFTU segir, að þrátt fyrir
tækkun á kolum þá séu þau
samt sem áður skömmtuð og sé
dreifing þeirra mjög óregtuleg.
Verðlækkanir á ýmsum leður-
vörum hafa litla þýðingu, þar
eð verkamaðurinn þarf að
l
strita í tvær til þrjár vikur t:l
þess að geta keypt eilt par af
mjög óvönduðum skóm. Lækk-
að verð á sokkum og ilmvöín-
um kemur því augsýnilega fá-
um að gagni.
í Tékkósló.vakíu heíur verð-
ið einungis tækkað á vissum
framleiðsluvörum, svo sem ot-
íu, hrísgrjónum. gerilsneyddri
mjólk, súkkulaði og te. Þrátt
fvrir tækkað verð kostar eitt
kító af kaffi 240 tékkneskar
krónur. te 180 og súkkulaði
105 tékkneskar krónur. Laun
verkamanna eru venjulega
1300 tékkneskar krónur.
Verkamenn í Tékkóslóvakiu
þurfa því að strita i 35 mínút-
ur til þess að geta keypt eitt
kíló af brauði og þrjár stundír
fyrir einu kílói af svkri.
Málgagn verkatýðsfétaga í
Rúmeníu. ..Munca“. skýrði ný
lega frá því, að nú væri hægt
að kaupa karlmannsíöt í Búk-
arest fyrir 1000 tei. Blaðið
sagði enn fremur. að fyri.r
tækkunina hefðu slik föst kost
að 1150 tei. Mánaðarlaun rúm-
ensks verkamanns eru 350 lei,
og venjulegur starfsmaður
þarf því að vinna í tæpa þrjá
mánuði til þess að geta keypt
slík föt. Aðgöngumiðar í leik-
hús og kvikmyndahús hafa
tækkað, en htut.ir, sem nauð-
synlegir eru t'l dagtegra þarfa,
lækkuðu ekki svo að neinu
nemi.
ICFTU skvrir enn fremur
frá bví, sð í Búlgaríu hafi kven
sokkar tækkað mikið. en mat-
vara aðeins smávægilega.
Blað bað, er kommúnista-
flokkur Ungverialands gefur
út oa nefnist ..E::t: Budapes1“.
skýrði nvlega frá því, að verð
á fatnaði í Budapest sé fvrir
ofan kaupgetu verkamanna.
Blaðið segir, að verð á kven-
kápum sé um bað bil 1900 for-
ints, eða meira en tíu vikna
Teun venjulegs verkamanns.
Hattar^kosta um það bit 120
forint.s, eða sem svarar 82
s’iunda vinnu.
Deilan um þýzka hermanninn
. p
s
s
s
N
S
s
s
N
■s
S
s
s
s
N
S
s
s
V
s
s
$
s
s
s
s
s
s
s
s
*-•
Orðsending
til Morgunblaðsins
í MGBL. 19. þ. m. segið
þér frá því, að ég tiafi á bæj-
arstjórnarfundi 18. þ. m. tal
ið eðlilegt, að bæjarstjórnar
meirihlutinn aflaði sér fjár-
veitingarheimildar til þess
að mæta greiðslum, er inna
þarf af hendi vegna sam-
komulags, er gert var, er
sættlr náðust milli atvinnu-
rekenda og launþega 29. apr
ít s.l.
Þetta er rétt svo langt
sem þag nær, en ég bætti
við: ,,Það er að segja, svo
framarlega að íhaldsmeiri-
hlutinn telji sig ekki geta
innt þessar greiðlur af
hendi nema að hafa í lok
fjárhagstímabitsms, tug
tnilljóna í tekjuafgang til að
„skatka og valka“ með eins
og vant er.“ Enda sanna
þessi ummæti mín, að hinir
þrír minnihlutaflokkar (Al-
þýðuft., Sósíalistafl. og Fram
sóknarfl.), er stóðu að til-
lögu þeirra Óskars Hatl-
grímssonar, Guðmundar
Vigfússonar og Þórðar
Björnssonar, ælluðust lil
þess að orðið yrði við um-
ræddum skuldbindingum
með því að greiða þær af
fyrirsjáantegum tekjuaf-
gangi, en ekki að skirrzt
yrði við að greiða útgjötd
þeirra vegna, eins og þér
látið í veðri vaka og berið á
borð fyrir auðtrúa lesendur
Morgunblaðsins.
Arngrímur Kr/stjánsson.
IÞAU „hermannalög", sem
ríkisstjórn Adenauers lagði
fram í vesturþýzka þinginu á
sínum t.'ma, eru meðal þeirra
f jögurra lagaþálta, sem til
Jsamans mynda lagabálk þann,
er verða á grundvöllurinn að
endurskiputagi þýzka hersins.
Með lögum þessum er þýzki
. hermaðurinn lagalega staðsett
ur bæði innan þjóðfélagsins og
hersins, jafnt hvað réttindi og
I skyldur snertir. Með þeim eru
hinar gömtu, þýzku erfðavenj-
ur á sviði hernaðar og her-
mennsku að mörgu leyti þver-
brolnar. Herinn verður nú
lekki lengur ríki í ríkinu, og nú
'er hermanninum æilað að
| verða venjulegur borgari í ein-
I kennisbúningi.
DEILUATRIÐIÐ —
NÍUNDA GREININ
Níunda greinin, sem fjallar
um skytdur hermannsins hvað
snertir að hlýða skyldum, hef-
1 ur samt se-m aður orðið vafa-
samur tengitiður fortíðar og
framtíðar á þessu sviði. Þar er
því slegið föslu, að hermaður-
inn þurfi ekki að hlýða skipun-
j um, sem neyði hann tll að
ifremja verknað, er talizt getur
brot á borgaralegum tögum.
Hlýði hann slíkri skipun og
brjóti lögin, er hægl að krefja
hann persónulega ábyrgðar, og
samkvæmt lögum verður hon-
um ekki dæmd nein mátsbóh
þótt hann hafi aðeins hlýtt
skipun, er hann framdi verkn-
aðinn. Þetta er í samræmi við
slíka löggjöf í flestum löndum,
en talsmenn hinnar gömlp,
þýzku erfðakenningar hersins
urðu bersýnilega óltaslegnir,
og eftir mikið og tangt bak-
tjaldamang hefur þeim tekizt
að draga úr ákvæðunum. Þvi
hefur nefnilega verið bæít inn
í greinina, að hermaðurinn
verði ekki dæmdur að lögum,
nema að það sannist óvefengj-
anlega, að honum hafi sjálfum
verið ljóst, að hann fremdi lög-
brol með að hlýðnast sk:pun-
inni, eða að allar aðstæður hafi
verið slíkar, að honum hafi
htotið að vera það ljóst.
ÓTTAST UM HERAGANN
Hinir ströngu liðsforingjar
af „gamla skólanum11 ótt'ast, að
heraginn fari allur forgörðum,
þegar sklpunin sé ekki lengur
skipun, er krefst skilyrðislausr
ar hlýðni. En ríkisstjórnin heí-
ur líka séð sér færi á að bæla
aðstöðu gamla hersins í þessu
sambandi, því að svo segir í
greinargerð fyrir tagabálkin-
um, að með samþykkt hans
fatli úr gildi atlar refsikröfíir
á hendur þýzkum hermör.num
af hálfu hernámsyíirvaldanna,
og samkvæmt ákvæðum, sem
þau lögðu til grundvallar dóm,-
unum í Núrnberg.
Ákvæðin um persónulegi á-
byrgð í sambandi við að hlýða
skipunum getur nefn.lega líka
vakið mótspyrnu af hálfu
þeirra, sem litla samúð hafa
með dæmdum hergtæpamönn-
um. Á meðan nazistaeinræði
var í Þýzkalandi htýddu þeir
líka skipunum, og vilja þess
vegna ógjarna taka á sig
nokkra persónulega ábyrgð
varðandi stjórn Hitlers og ato
hæfi hans. Einkum hljóta
margir þeir, er báru einkennis-
búning í síðustu heimsstyrjöld
inn, að vera viðkvæmir á þessu
sviði. Btank varnarmálaráð-
herra lýsli líka yfir því í ríkis-
þinginu, að þýzkir hermenu
hefðu aðeins gert skyldu sína.
„Og hann áleit sig gera skyldu
sína gagnvart ættjörðinni. Það
(Frh. á 7. síðu.J ,