Alþýðublaðið - 16.10.1955, Blaðsíða 5

(Sunnudagur 16. okíóber 1955
r
t VI.
EINS og að líkum lætur hef-
ur Faulkner verið feikilega um-
deildur rithöfundur og átt erf-
itt uppdráttar. Sumir segja, að
hann sé tyrfinn og torskilinn,
og má það til sanns vegar færa.
Stíll og frásagnarform hans
hefur orðið efni í endalausar
foollaleggingar og umræður.
Sagt er, að gömul frænka hans,
Sallie Murry Williams, hafi eitt
sinn verið að ræða við hann um
skáldskap hans, og á hún þá að
'hafa spurt: „Bill, þegar þú skrif
ar þessar sögur, ertu þá að
drekka?“ og hann svaraði:
„Ekki alltaf.“ Þetta er kannski
einhver bezta og jafnframt
stytzta skilgreiningin á verk-
um hans.
Honum hefur verið borin á
brýn óskammfeilni, ofsi, úr-
kynjun, illgirni, óvild, jafnvel
kynvilla, en hann hefur aldrei
látið slíkt á sig fá, og árum sam
an hefur hann’ ekki lesið rit-
dóma um bækur sínar. Hann
hefur ávallt haft óbilandi traust
á sjálfum sér og ritað fyrir sig
einan. „Mér er fjandans sama,
þó að enginn lesi bækur mínar,“
var eitt sinn haft eftir honum.
Faulkner hefur alltaf verið í
nöp við gagnrýnendur og bók-
menntafræðinga og þá, sem
bafa viljað rökræða verk hans.
Þetta olli því meðal annars, að
hann átti enn erfiðara uppdrátt
ar en ella, en fyrir bragðið birt
Ist hann nú hinum stóra hóp að
dáenda sinna sem einstaklega
sjálfstæður og heillandi per-
sónuleiki. Honum er meinilla
við allt umstang og athafnir,
einkum ef hann á sjálfur að
taka þátt í þeim. Hann kunni
að sjálfsögðu að meta þann heið
ur og viðurkenningu, sem hon-
um var veitt með Nóbelsverð-
laununum, en það varð maður
að ganga undir manns hönd til
þess að fá hann til að fara til
Stokkhólms, og loks, er honum
hafði sjálfum dottið í hug, að
dóttir hans, sem hann hefur
miklar mætur á, þyrfti að sjá
París og gæti farið með honum
til Evrópu, lét hann til leiðast
að fara til S'tokkhólms og taka
þar sjálfur á móti verðlaunun-
um og heiðrinum, sem þeim
fylgja.
VII.
í upphafi ætlaði Faulkner sér
að verða Ijóðskáld, og þegar á
imglingsárunum var hann far-
inn að setja saman stökur. í
skóla var hann með afbrigðum
Médrægur, hann hætti brátt að
taka þátt í íþróttum og fékkst
ekki til að lesa um það, sem
hann hafði engan áhuga á. Af
þessum sökum náði hann aldreí
prófi upp úr menntaskólanum.
Hann las mikið, lá yfir ljóðum
sínum, ráfaði einförum úti í
guðs grænni náttúrunni og var
álitinn hálfgerður auðnuleys-
Ingi. Það var um þessar mund-
ir, er hann var seytján ára að
aldri, að hann kynntist Philip
Stone, sem þá var 21 árs gam-
all, manninum, sem talinn er
hafa haft mest áhrif á Faulkn-
er.
Stone var hinn mesti náms-
hestur, lagði stund á laganám,
■og er hann hafði lokið prófi við
háskólann í Missisippi, fór hann
til Yale til framhaldsnáms. Það
var þó frekar af hlýðni við föð-
ur sinn en eftir eigin ósk, að
Stone nam lög. Skáldskapur, og
þá fyrst og fremst ljóðagerð,
átti mest ítók í huga hans. Á
unga aldri hafði hann átt við
langvarandi veikindi að stríða
og varð í langan tíma eftir það
að fara mjög varlega með sig.
Á þessum árum las hann feikn
j in öll af Ijóðum og góðum bók-
j menntum, en þó einkum um
sögö og landnám Suðurríkj-
anna.
Er Stone frétti, að „Billy“
Faulkner fengist eitthvað við
Ijóðagerð, fór hann til hans og
bað hann að leyfa sér að sjá
eitthvað af því, sem hann hafði
komið á pappírinn. Honum
fannst ljóðin ekki sérlega góð,
en hin einstaka næmi hans fyr-
ir sérstæori fegurð og dul skynj
aði þegar, að Faulkner var mikl
um. hæfileikum búinn. Tókst
með þeim vinátta, sem enn
stendur íöstum fótum. Ræddu
þeir mikið saman og fóru göngu
ferðir um skóglendið í ná-
1 grenninu. Er lítill vafi á því að
um þær mundir og gegnum sam
ræður sínar við Stone hafi
Faullmer fengið margar hug-
myndir, er hann síðar notaði til
grundvallar sögum sínum.
Stone hvatti hann ákaft til þess
að halda áfram ljóðagerð sinni,
en impraði jafnframt á því við
hann, að hann setti einnig að
spreyta sig á að rita óbundið
mál. Skömmu síðar fór Stone
til Yale, en Faulkner varð eftir
í Oxford og reyndi að fá inn-
göngu í flugherinn. Vegna þess
hve hann. er lágvaxinn, fékk
hann ekki inngöngu. Hann
hafði hins vegar frétt frá Stone,
að* flugherinn í Kanada sæktist
eftir sjálfboðaliðum, og fór
hann þá þangað og hóf flugæf-
ingar. Aidrei komst hann til
Evrópu, því að stríðinu lauk
áður en hann hafði lokið flug-
námi, en alla tíð upp frá því
hefur hann haft mikinn áhuga
fyrir flugi og flugvélum. Þrátt
fyrir það. að hann komst ekki
til vígvallanna og tók ekki þátt
í neinum orustum, gætir mjög
áhrifa frá veru hans í hernum I
ýmsum verkum hans.
Faulkner hélt aftur til Ox-
ford, hitti vin sinn Stone á nýj-
an Ieik og tók til við að skrífa.
Stone reyndi hvað hann gat að
koma ljóðunum og sögunum —
því nú var Faulkner farinn að
rita í óbundnu máli — á fram-
færi við útgefendur. en ekkert
gekk, og handritin söfnuðust
saman í skúffum hjá Stone.
Kom honum þá til Jhugar, að
Faulkner þyrfti að sjá heiminn
og ætti að fara til Parísar. Lán-
aði hann hinum unga rithöf-
undi 200 dollara til fararinnar,
og hélt hann nú reifur til New
Orleans. Þar leizt honum vel á
sig og komst brátt í kynni við
aðra unga, stríðandi rithöfunda,
og var Sherwood Anderson
þeirra fremstur. Litu þeir á
hann sem eins konar leiðtoga
og fyrirsvarsmann sinn. Carl
Sandburg var einn þar á með-
al. Tókst góð vinátta með þeim
Anderson og Faulkner um nokk
urt skeið, og* hefur Faulkner rit
að afar fróðiega og skemmtilega
grein í tímaritið Atlantie um
vináttu og samskipti þeirra
Sherwood Andersons. Hann
hjálpaði Faulkner til þess að
selja tvær smásögur, sem birt-
ust í dagblaðinu Times-Pica-
yune í New Orleans, og kom
honúrn einnig í samband við
útgéfanda sinn, sem samþykkti
að gefa. út fyrstu skáldsögu
hanS, Soldier’s Pay — máli her-
mannsins. Faulkner varð him-
inlifandi yfir þessu og settist
nú að í listamannahverfi borg-
arinnar, og í stað þess að halda
til Parísar dvaldi hann þarna i
tvö ár.
Sá varð þó endirinn á, að þeir
Sherwood Anderson og hann
urðu ósáttir. Faulkner hafði
kynnzt arkitekt einum, Sprat-
ling að nafni, er hafði gert skop
teikningar af þeim félögum.Tók
Faulkner að sér að rita skýring
ar við þær, sem voru samdar í
stíl Andersons, og varð úr hin
mesta paródía. Þetta var vel
meint, en Anderson þoldi ekki
skensið, og eftir þetta sáust þeir
ekki fyrr en mörgum árum síð-
ar í veizlu í New York, en töl-
uðust þá lítt við. Segir frá þessu
í fyrrnefndri grein, sem er gott
dæmi um rithátt Faulkners.
Svo virðist sem frásagan sé öll
í sundurlausum brotum, en er
lestrinum lýkur, er sem þau
falli öll saman og skapi eina
heild og samstillta mynd af efn
inu og atburðunum.
VIII.
Á miðju ári 1925 fór Faulkn-
er loks til Frakklands, bjó um
skeið í París- og lét sér vaxa al-
skegg. Ferðaðist hann einnig
um öll þau svæði, sem mest
hafði verið barizt á í heims-
stvrjöldinni.
Er hann kom heim aftur, tók
hann til við að rita um Suður-
ríkin og sækja efni í sögu þeirra
og þó einkum byggðarlags síns,
Mississippi. Árið 1927 birtist
bókin Sartoris, og tveimur ár-
um síðar The Sound and the
Fury, og sama ár kvæntist
hann Estelle Oldham. Ekki gátu
þau samt lifað af tekjum þeim,
sem hann fékk fyrir bækur sín
ar, og vann hann ýmis önnur
störf sér og henni til framdrátt-
ar. Næstu tíu árin voru á ýms-
an hátt hörð og erfið, en smám
saman fóru þó gagnrýnendur og
aðrir, sem gáfu sig að bók-
menntum, að taka eftir þessum
sérkennilega Suðurríkjamanni.
Hann hélt stöðugt áfram að
skrifa, og bók hans Sanctuary
— Griðastaður, sem kom út ár-
ið 1937. seldist í risastóru upp-
lagi. Nú fóru tímaritin og blöð-
in að heimta af honum sögur,
og Hollywood vildi fá að gera
kvikmyndir eftir þeim. Pen-
ingarnir streymdu að, og árið
1939-hafði hagur hans vænkazt
svo, að hann keypti sér jörð
rétt fyrir utan Oxford, þar sem
hann býr enn og rekur mynd-
arbu. Þeir Stone og Faúlkner
þóttust nú hafa borið sigur af
hólmi, drógu gömlu handritin
upp úr skjalaskuffum Stones,
hristu af þeim rykið og sendu
þau til ýmissa blaða og tíma-
rita, sem gleyptu nú við þeim.
Svo var komið árið 1945, er Vik
ing útgáfufélagið ákvað að gefa
j út safn af ritum Faulkners, að
ómögulegt reyndist að fá keypt
heilsteypt safn af bókum hans,
jafnvel ekki hjá fornbóksölum.
t Sjálfur átti Faulkner ekki all-
ar bækur sínar, svo að ritstjóri
safnsins varð að leita til kunn-
ingja og ýmissa annarra til þess
að kornast yfir safn, sem ekkert
vantaði í.
; Til þess að afla sér frekari
tekna, er lækka tók í pyngj-
unni, því að Faulkner hafði
kostað miklu til þess að endur-
bæta jörð sína og híbýli og auk
þess keypt sér flugvél og jafn-
vel fleiri en eina, „neyddist
I hann til þess að taka tilboðum
frá Hollywood“, þótt honum
, væri það að mestu þvert um
geð. Hann fól því frænda sín-
um John að sjá um bú og bæ,
J fékk; að láni hjá honum 500 doll
! ara — hann hafði notað síðustu
5 dollarana til þess að senda
skeyti til kvikmyndafélagsins
— og hélt til Kaliforníu. ÖUum
þeim, sem áttu að vinna með
honum, líkaði mjög vel við
hann og þótti prýðisgott að
starfa með honum. Reyndist
honum mjög áuðvelt að skrifa
kvikmyndahandrit og búa sög-
ur sínar í þann búning, sem
hæfði kvikmyndinni. En ekki
þótti honum vistin í Hollywood
sérstaklega góð og eru sagðar
rnargar spaugilegar sögur af
því.
Eitt sinn, út úr einskærum
leiðindum, keypti hann sér
meri og sá sjálfur um að fóðra
hana og hirða, en einn góðan
veðurdag komst hann að raun
um, að hún var með folaldi. og
fór þá málið að vandast. Segir
Síephen Longstreet, kunnur
höfundur kvikmyndahandrita,
svo frá, að hann hafi nokkrum
dögum seinna séð Faulkner í
bíl sínum vera að aka frá kvik-
myndaverinu, og afían í bílnum
var stór kerra. „Og hvert á að
halda?“ sagði Longstreet. ,.Ég
er að fara heirn til Oxford,“
svaraði Faulkner, „mér er ó-
mögulegt að hugsa til þess að
láta rnerina mína kasta hér í
HolIywQod,“ og með það fór
hann heim á leið.
Þá er sögð saga af því, að
hann hafi verið orðinn dauð-
þreyttur á að fara á hverjum
morgni niður í skrifstofukrílið,
sem honum hafði verið ætlað,
og spurði yfirboðara sína, hvort
þeim væri ekki sama, þó að
hann ynni við skriftir sínar
„heima hjá sér“. Hann fékk
skjótt leyfi til þess, en eiganda
kvikmyndafélagsins brá heldur
verður haldinn í Naustinu klukkan 14 laug'árdag-
inn 22. október 1955.
Fundarefni:
1. XJppsögn sammnga.
2. Önnur mál.
Mætíð stundvíslega.
Stjéirmm.
í brún, er. Jiann fékk póstkorfc
frá Faulkner nokkrum vikum
síðar, sem var ástimplað „Ojc-
ford,..Mississippi“ — en það var
sá staður, sem hann átti við.
Og slíkar sögur eru ótalmarg
ar, sumar auðvitað tilbúningur
einn, eins og geta má nærri, exx
þær bera samt vitni um þá
frægð og aðdáun, er William
Faulkner sjálfur nýtur um þess
ar mundir sem sérstæður per-
sónuleiki og rithöfundur.
IX.
Þá er ekki enn farið að minn-
ast á siðásta og stærsta skáld-
verk Faulkners, sem hann hef-
ur nefnt A Fable — Dæmisaga.
Það tók Faulkner tæp tíu ár að
Ijúka við þetta mikla verk, sem
er meir en 700 þéttprentaðar
blaðsíður að stærð. Hann lagði
verkið að vísu frá sér um hríð
og skrifaði tvær aðrar skáíd-
sögur á þessu tímabili, en þó
mun hugur hans hafa snúizt að
mestu um þétta verk, og segir
hann sjálfur svo frá þeirri bar-
áttu:
„Það var eins og að rita fað-
irvorið á títuprjónshaus að
koma þessari bók saman. Mað-
ur reynir að lýsa einhverju í
stuttu máli, lífsviðhorfinu, í
stórum og fáum dráttum, og
fær aðeins sextiu ár til að ljúka
verkinu. Með örfáum undan-
tekningum, þá er þetta það
eina, sem nokkur maður fær
yfir að ráða: of stuttur tími.“
Saga sú. sem bókin segir, ejr
í bæsta máta flókin og erfitt að
skýra frá henni í örstuttu máli.
Franskur liðþjálfi, sem reyndar
er upprunninn úr einu og ó-
nefndu Miðausturlandanna, tek
ur að kenna andstöðu gegn
stríði meðal félaganna í liðs-
sveit sinni, sem allir fallast
mjög skjótt á kenningar hans,
og með aðstoð þeirra breiðist
þessi friðarhreyfing óðfluga út
um allar vígstöðvarnar. Afleið-
ingarnar verða þær, að dag
nokkurn árið 1917 neiíar heil
frönsk herdeild að hlýða fyrir-
skipun um að hefja áhlaup.
Hún er þegar flutt í fangabúðir
á bak við víglínuna, en þá kem
ur brátt í ljós, að kenningar lið-
þjálfans hafa eínnig náð fót-
festu í liði óvinanna, og hafa
fangaðir hermenn úr liði banda
manna borið þær með sér. Hers
höfðingjar beggja aðila lenda í
stökustu vandræðum og koma
sér saman um þriggja daga
vopnahlé til þess að ráða fram
úr vandanum og koma hernum
á nýjan ieik undir tilhlýöilegan
aga og stjórn. Yfirhershöfðingi
bandamanna, franskur mar-
skálkur, sem á yngri árurn
dvaldist í Miðausturlöndum,
kemur nú til skjalanna. Það
kernur smám saman í ljós, að
marskálkurinn, sem hér leikur
hlutverk Fontíusar Pílatusar,
er faðir liðþjálfans, en hann er
aftur á móti enginn annar en
Jesús Kristur. Það fellur nú i
hlut marskálksins að dæma son
sinn, en jafnframt sér hann til-
gangsleysi þess. Hann fer með
hann upp á fjallstind og hvetur
hann til þess að flýja, en lið-
þjálfinn hafnar því auðvitað. Þá
býðst marskálkufinn til þess að
gangast við faðerni hans, segja
af sér stöou og metorðum, vit-
andi að liðþjálfinn sonur hans
hlýtur einnig að hafna því.
Þannig heldur höfundurinn
líkingunni áfram og það í ein~'
stökum smáatriðum: svikræði
Júdasar, afneiíun Péturs, jafn-
vel gaddavírskórónan, sem lögð
hefur verið um höfuð liðþjálf-
ans, er hann fellur fyrir aftöku
sveitinni, allt kemur þarna
fram. i'
Þegar styrjöldinni er lokið, er
liðssveit send frá París til virk-
Framihald á 7. síðu.