Alþýðublaðið - 16.11.1955, Blaðsíða 5

MiSvikudagor 16. ttéfv. -4S5S--
A1þ ý &ubIaSlg • . *
3
í UPPHAFI er rétt að taka
það fram, að sú þjóð, sem við í
daglegu tali köllum Bandaríki
Norður-Ameríku, og nú teljast
til um 160 milljónir manna, er
síðan skipt í 48 ríki, sem hafa
undravert sjálfstæði innan sam
bandsríkisins sjálfs, um setning
laga og reglna hvert á sínu um-
ráðasvæði.
Af þessu leiðir, að þegar rætt
er um hver séu ákvæði þessara
eða hinna laga, þá er engin
. regla algild, þar fara fylkis-
þingin sínar eigin götur fyrst
og fremst miðaðar við aðstæð-
ur og atvinnuhætti þess ríkis,
sem í hlut á hverju sinni. Það
er þannig fullljóst, að í stuttri
ræðu verður ekki komizt yfir
annað en þá hluti, sem eru al-
menns eðlis.
Uppbvgging þjóðarinnar hef-
ur verið mjög hröð, og má með
. sanni .segja að í landinu hafi
gerzt svo undraverð þróun, að
hafi einhver spáð henni fyrir,
þá hafi sá hinn sami ekki verið
álitinn með fullu viti. Fyrir
rúmum tveim öldum, eða nánar
tiltekið árið 1750 voru .íbúar
landsins taldir 1 milljón og' 750
þúsundir, en í dag eru þeir
rúmlega 160 milljónir. Á árun-
um 1870 til 1920 náðu fólks-
. flutningar til landsins hámarki
, <og sem dæmi fluttust um 4V2
milljón manna frá Tékkóslóva-
kíu og 4 milljónir frá Póllandi
og við íslendingar minnumst
blóðtöku íslenzku þjóðarinnar
. frá þessum árum, þegar tugir
<og hundruð ungra karla og
kvenna fluttist brott til þess að
freista gæfunnar í þessu frjó-
sama landi.
SAMEINING OG SAMSTARF.
Erfiðleikar frumbyggjanna
Siafa að sjálfsögðu verið marg-
víslegir, en erfiðast hefur þó að
sjálfsögðu verið að samræma
sjónarmið svo marglits hóps og
er það e. t. v. ein meginstoð
þess að svona mörg ríki eru í
ríkinu. Það liggur í augum uppi
að erfiðleikarnir við að koma
jþjóð þannig samansettri undir
eina heildarstjórn hafa verið
gífurlegir. Þegar tekið er tillit
til þess að frumbyggjarnir voru
velflestir merin, sem orðið
Siöfðu fyrir höggum fátæktar
iog jafnvel skoðanakúgana í
heimalandi sínu, stjórnmála-
<og trúarlegra, og aldir upp við
gerólík lífsskilyrði, en brutust
undan okinu og leituðu frelsis
í faðmi hinna miklu náttúru-
auðæfa Norður-Ameríku.
Þessi furðulega samsetning
ríkjasamsteypunnar hefur svo
. aftur leitt af sér hvert furðu-
•verkið. og afrekin af öðru, sem
enga hliðstæðu eiga nema æy-
antýrin, sem við lásum á barns-
aldri. Eg mun nú reyna eins og
ég áðari sagði að bregða upp
myndum úr lífi þessarar þjóð-
ar og auðveldast held ég sé að
setja spjaldið upp í formi-þess,
gsem vinir og kunningjar hafa
gpurt mig eftir heimkomuna.
HVERNIG ERU KJÖR
AMERÍSKRA VERKA-
MANNA OG KVENNA?
I Árið 1939, þegar þjóðin var
áð ná sér eftir hin erfiðu
kreppuár, var verkakaup
verkamanns í verksmiðjuiðnað
inum 23,86 dollarar eða 393,76
&r. miðað við skráð gengi ísl.
iírónunnar, en þá mátti fá með-
algóð föt fyrir um 25 dollara.
Það vantaði með öðrum orðum
íim 20 kr. ísl. til þess að viku-
kaupið dygði fyrir sparifötum.
Árið 1954 hafði verkamaður í
gömu starfsgrein 71,86 dollara
á viku eða um 1186 ki'. ísl., en
Siú má fá ágætis föt fyrir um
50 dollara, 825 kr. íslenzkar.
3Eaup verkamannsins hafði
jþannig þrefaldazt á sama tíma
Eggert 6. Þorsteinsson aiþingismaður.
greiri:
og verðlagið á fötunum hafði
hækkað um helming. Það skal
tekið fram að vinnuvikan er
hér reiknuð með 40 vinnustund
um, frá 1938, sem er svo að
segja algild regla, og undan-
tekning aðeins í tveim starfs-
greinum þar sem ennþá er 43
og 44 stunda vinnuvika. Mat-
væli eru yfirleitt ódýrari en við '
: höfum nokkurn tíma kynnzt og '
mataræði mjög á annan veg, t.
d. er fiskur og fiskmeti heldur
■ sjaidgæft á borðum og hjá öll-
um þorra fólks er hans neytt
aðeins einn dag vikunnar, á
föstudögum, jafnvel í fiskibæj-
um eins og Boston, annars allt-
af kjötmeti og þá mest nauta-
kjöt. Um verðlag einstakra mat
vörutegunda er erfitt að segja
a. m. k. í stórborgunum, því
þar virtist geta verið mörg verð
á sams konar matvælum, eftir
því hvar í borginni verzlunin
var. Áætlað er að 1—3 vinnu-
stundir þurfi til matarkaupa
meðalfjölskyldu á dag og í
meðalf jölskyldu er reiknað með
5 manns.
ÖNNUR HLUNNINDI.
í sambandi við kjör verka-
manna kom mér þó mest á óvart
hve mikill fjöldi verkamanna
ók í eigin bílum. Fyrir framan
hvern einasta vinnustað mátti
líta heilar breiður bifreiða á
þar til gerðum bílastæðum,
sem okkur var tjáð að alltaf
væru of lítil vegna síaukins
fjölda bifreiða í eigu verka-
manna. Að verkamenn eiga
svona almennt sínar eigin bif-
reiðir er ekki vegna þess að
þeir geti lagt fram á borðið
kostnaðarverð bifreiðarinnar,
heldur hitt hve afborgunarskil
málarnir eru vægir, og geta
menn valið á milli vikulegra
og mánaðarlegra afborgana.
Velflestar bifreiðar þessar eru
að sjálfsögðu ekki módel 1955
eða 56. Heldur er hér um 1, 2
og 3 ára gamlar bifreiðir að
ræða, en verð þeirra fellur
j mjög ört á hverju ári, sem líð-
ur, vegna hinnar geysilegu
framleiðslu.
j Langalmennasta kaup verka
manns í Bandaríkjunum-nú er
j 1,89 dollarar á klst. eða 31,30
kr. í ísl. gengi, og hækkar eftir
sömu reglum og hjá okkur úm
eftir- og næturvinnu. Rétt er
og að taka það fram, að þetta
kaup gildir einnig fyrir kven-
fólk, sem vinnur sömu störf.
Þar er reglan sömu laun fyrir
sömu vinnu í fullum heiðri
höíð. Ekki hafa konur þar sín
eigin verkalýðsfélög, nema að
enginn karlmaður sé í starfs-
greininni, heldur eru þær í fé-
lögum með karlmönnum og
'gegna þar trúnaðarstörfum til
ijafns við þá.
SJÖ EKRUR LANDS.
í San Francisco á vestur-
strönd Baridaríkjanna komum
við m. a. í verksmiðju, sem
framleiðir einungis skrár og
læsingar og heitir Schlage. I
þessari verksmiðju vinna um
1400 manns, karlar og konur,
og yfirtrúnaðarmaðurinn var
þar kóna, sem leysti greiðlega
úr öllum okkar spurningum.
Meðalkaup fólksins í þessari
EGGERT G. ÞORSTEINS
SON alþingismaður er ný-
lega kominn heim úr ferða-
lagi um Bandaríkin ásamt
nokkrum forustumönnum
verkalýðsfélaga öðrum. —
Kynnti hann.sér í þeirri för
sérstaklega verkalýðsmál og
kjarabaráttu amerískrar al-
þýðn, Eftir heimkomuna hef
ur Eggert flutt erintli um
þessi mál í verkalýðs- og
flokksfélögum. Birtast hér
þættir úr erindum hans.
þessi hefur 7 ekrur lands undir
þaki og er langstærst sinnar
tegundar í Bandaríkjunum.
Þarna gat og að líta vélar, sem
framleiddu í einu höggi frá 6
og upp í 66 hluti. Öryggisút-
búnaður fólksins var þarna
mjög fullkominn og að sögn er
nú í undirbúningi að breyta
öllum vinnuvélum þannig, að
báðar hendur starfsmanhsins
séu ávallt uppteknar, þannig á
slysahættan að minnka, því í . ir hálfu húsinq til % hlutn.
i 90% af þeim slysum, er þarna Verð þessara húsa var frá 15
hafa átt sér stað, voru vegna • til 22 þúsund dollarar eða 247
Jstyrjöldina og með bættuia
efnahag heíur fólksstraumur-
inn verið út fyrir skarkala stó.r
borganna og hafa í þessu sky:ni
verið ruddir víðfeðmir skógar
til bvgginga á íbúðarhúsum.
Kunnugir töldu þessa þróunj
einn Ijósasta vottinn um bætt-
an efnahag hve almenningur
sækist nú eftir að búa í eigin
húsum með alla hluti aðskilda.
Sögumaður mirin sagði: Þegar
kreppan var mest og afleiðing-
ar hennar geisuðu harðast vor -
um við nauðbeygðir til að
byggja stóru fjölbýlishúsin og
fólkið sætti sig við það, en þeg-
ar efnahagurinn batnar, ger.ir
fólkið stærri kröfur, sem fyrst
og fremst koma fram í auknu
og bættu húsnæði
Við skoðuðum hús í tveim
slíkum einbýlishúsahverfúm.
húsin voru frá 80 til 120 m*:
og flest 1 hæð með kjallara urid
lausu handarinnar. Voru okkar
sýndar.nýjar vélar þannig út-
búnar.
Þetta eru að vísu ekki atriði,
sem snerta launakjör, en ég
taldi rétt að láta þetta þó koma
fram.
Vinna hefst allsstaðar þar sem
ekki er unnið á vöktum kl. 8 á
morgnana og lýkur kl. 4.15 e.
m. Matartíminn er Vz klst. M.
12 miðdegis og 10 mínútur
kaffihlé um 10-leytið á morgn-
ana. Á öllum stærri vinnustöð-
um eru matsölustaðir í bygg-
’ingunni þar sem starfsfólki er
gefinn kostur á að kaupa sér
miðdegisverð. Máltíðir á slík-
Eggert G. Þorsteinsson.
þúsund til 360 þús. ísl. kr., sem
mun vera svipað verð og hér
heima. En hlunnindin, sem
þessi ameríski húseigandi hef-
ur umfram þann íslenzka, ér:
1. Hann fær lán fyrir allt að
60—70% af- kostnaoarverðinu
til 20 ára með 4V2—6% vöxt •
um.
2. Húsinu fylgir fullbúin lóð
og fullbúið eldhús með ísskáp
og þvottavél í þvottahúsi.
3. Launin eru 30—35% meiri.
Þessir kostir eru að sjá'if-
sögðu mikils virði og myndu
vera taldir forréttindi hér.
Húsaleigu var mjög erfitt að
átta sig á. I gömlum fjölbýlis-
um stöðum kostuðu frá 60—80 húsum var hún mjög lág, en
cent eða 8—12 kr. í slíkri mál- j hlutfallið milli launa og leigu
tíð er súpa, einn heitur réttur virtist lakara eftir því sem hús
og eftirmatur (desert) og kaffi. jn voru nýrri. Til voru íbúðar-
ná- húsahverfi, t. d. í Boston, þar
um
in er metin eftir því hve vanda
samt starfið er og er frá 1,80 til
2,90 dollarar. Til gamans skal
ég geta þess að verksmiðja'
Önnur spurning, sem
tengd er spurningunni
kjaramálin er um húsnæðismál
in.
UT UR SKARKALANUM.
Á árunum eftir síðari heims-
sem leigan fór eftir tekjum og
hækkaði samkvæmt þeim,
þannig að launahár maður gat
ekki búið þar. En væri utrv
(Frh. á 7. síðo..)
Tito er ekki á
vérksmiðju er 2,05 dollarar
eða um 34 kr. ísl. Kaupupphæð
SÆTTIR virðast komnar á í
kalda stríðinu með sovétleið-
togunum og stjórn Titos í Júgó-
slavíu, og hafi þær sættir verið
verið staðfestar með „friðar-
leiðangri“ þeirra þremenning-
anna Khrushchevs, Bulganins
og Mikojans til Belgrad í vor,
og síðan þann 11. september
með 600 milljóna króna lán-
veitingu Rússa til Júgóslava.
Þessi viðhorfsbreyting hefur
orðið til þess að maTgir hafa
tekið að álíta að Tító sigldi nú
hraðbvi'i í austur. Að undan-
förnu hafa hins vegar gerzt
ýmsir atburðir austur þar,
sem virðast sanna hið gagn-
stæða. Júgóslavar telja sér
ekki lengur beinlínis ógnað af
hálfu Rússa, það er allt og
sumt, og hafa því talið sér ó-
hætt að slaka nokkuð á tengsl-
unum við Vesturveldin, eink-
um þó hernaðartengslunum. En
júgóslavnesku kommúnistun-
um er það enn sem fyrr fjarri
skapi að gerast á nokkurn hátt
háðir þeim rússnesku.
Þann 15. september síðastlið
inn var tilkynnt að Robert
Murphy, einn af fulltrúum
bandaríska utanríkismálaráðu-
neytisins, mundi heimsækja
Tító undir lok mánaðarains og
ræða við hann ýmis mál, þar
eð slegizt hefði upp á sambúð-
ina með honum og Bandaríkja-
mönnum, einkum varðandi
heimild Bandaríkjamanna til
eftirlits með því hvernig Júgó-
slavar hagnýttu sér þau her-
gögn, er Bandaríkjamenn láta
þeim í té. Væri því hætta á, að
Júgóslavar fengju ekki meiri
hergögn frá Bandaríkjunum,
og yrðu um leið sviptir fjár-
hagslegri aðstoð. Tilgangurinn
með för Murphys væri að
freista að leysa deilu þessa.
Degi síðar, eða þann 16.
sept. var tilkynnt í Moskvu að
rússneski varaforsætisráðherr-
ann Mikojan ætlaði að ferðast
til Júgóslavíu sér til „hvíldar
og hressingar", og tiltekið hér-
aðið, þar sem hann hugðist
dveljast, en svo „hittist á“, að
Tító var þá einmitt staddur þar
í veiðiferð. Þeir í Belgrad voru
þó vantrúaðir á að um hend-
ingu væri að ræða. Þar var tal
ið víst að Mikojan kæmi þeirra
erinda að reyna að hindra end
urnýjað samkomulag með Jú-
góslövum og Bandaríkjamönn-
um, með því að bjóða rússneska
hergagnaaðstoð.
En Mikojan átti einnig önn-
ur erindi, sem ekki fóru jafn
dult. Vandamál höfðu komið í
ljós í sambandi við fjármála-
samninga Júgóslava og Ung-
verjalands. Tító vildi ekki taka
sáttum við leppríki sovéts,
nema þau bættu fyrir árásir
sínar á Júgóslavíu eftir 1948.
Ungverjar höfðu ekki greitt
Júgóslövum nema lítinn hluta
ákveðinna stríðsskaðabóta, auk
þess sem Ungverjar stóðu í
verzlunarskuldum við Júgó-
slava, þegar leppríkin hófu yið
skiptaeinangrun gagnvart J úgó
slövum. Mikojan hugðist xiú
koma á samkomulagi varðandi
skuldagreiðsluna, en það mis-
tókst. Þann 23. september sleit
Tító samningaviðræðum og
blöðin í Belgrad hófu svæsnar
árásir á Ungverja.
Þá vildi Mikojan einnig :tá
Júgóslava til að viðurkenna
Austur-Þýzkaiand. Það mis-
tókst einnig. Þar með hefur
Tító lýst yfir því, að hann
kæri sig ekki um að taka upp
stjórnmálasamband við þá Ul-
bricht og Grotewohl.
Tító bauð Murphy þeim
bandaríska á veiðar með sér, - -
en ekki Mikojan. Og Murp.hy
náði fullu samkomulagi vi5
Tító um lausn vandamálanna.
Tító fær framvegis hergögn írá
Bandaríkjunum, auk þess sera
þeir selja honum 600 000 smá-
lestir hveitis með góðum kjör-
um.
Mikojan kom við í Búkarest
á heimleiðinni og reyndi árang
urslaust að koma á samko.trm-
lagi með rúmenskum og júgó-
slavneskum fulltrúum um
skuldagreiðslur. Júgóslavnr
slitu samningatilraunum, cr
Rúmenar vildu ekki verða við
þeim kröfum . þeirra, að láta
lausa úr nauðungarvinnu fleiri
þúsundir Serba, sem tilheyrðu
þjóðemisminnihlutanum pg
Rúmenar fluttu í þvingunar-
vinnubúðir á sléttunum vestaa
Dónár, — fyrir Títóisma.____