Alþýðublaðið - 24.01.1956, Síða 4

Aiþýðublaðið
ÞriSjuilagur 24. janúar 1 f>.
Útgefandi: Alþýðuflok/(UftM».
Ritstjórí: Helgi Sœmundssom.
Fréttastjórí: Sigvaldi HjálmarssoM.
Blaðamenn: Björgvm Guðmundssou ng
Loftur Guðmundsson.
Áuglýsingastjórí: Emilía Samúelsiótlk.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasimi: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, HverfisgðUt 8—10.
Ásþríftarverð 15,00 á mánuði. í laustssðht lfiO.
F ramlengingarvíxMinn
LOKSINS hefur ríkis-
stjórnin komið því í verk að
leysa reksturshnút útgerðar-
innar, en bersýnilega eru úr
ræði hennar aðeins bráða-
birgðalausn. Hún mótar enga
nýja stefnu. Ofstjómin og
óstjórnin gerir henni óhægt
um vik, þó að vilji væri fyr-
ir hendi, sem þó er ærin á-
stæða að draga í efa. íslend-
ingar^verða enn að súpa
seyðið af því, að Sjálfstæðis
flokkurinn deilir og drottn-
ar. Ásjóna Ólafs Thors lýs-
ir yfir vandræðaástandið,
sem einkennir þjóðarbúskap
okkar og efnahag.
Ábyrgum mönnum hlýt-
ur að liggja í augum uppi,
að þetta getur ekki svo til
gengið um langan tíma.
Við verðum að forða þeim
ósóma, að stórvirkustu
framleiðslutæki þjóðarinn-
ar stöðvist um sérhver ára
mót og að höfuðatvinnu-
vegir Iandsmanna rambi á
gjaldþrotsbarmi. En þessu
verður ekki breytt til far-
sældar með vinnubrögðum
núverandi ríkisstjórnar.
Deyfilyfin lina þjáningarn
ar um stund, en lækna
ekki meinin. Ólafur Thors
gefur út ávísanir á deyfi-
lyf, en skurðlæknir er
hann enginn. Isienzka þjóð
félagið þarf hins vegar á
slíkri læknishjálp að halda.
Kák eins og niðurgreiðslur
úr ríkissjóði á hluta a£
þeim fjárupphæðum, sem
„einstaklingsframtakið" og
gróðafélögin hirða af arði
sjávarútvegsins, er vissu-
lega engra meina bót, þó
að það hrökkvi til þess ár-
angurs að koma fiskiskipa
flotanum á veiðar einu
sinni enn. Ollum mun og
ljóst, að vandræðin, sem
nú rikja, ógna framtíð
þjóðarinnar og fjárhags-
legu sjálfstæði hennar.
Eitt er nauðsynlegt
TÍMINN spyr þess á sunnu
dag í ágætri grein hvern-
ig rafvæðingaráætlanirnar
verði bezt tryggðar. Hér er
vikið að stórmáli, sem varð-
ar alla þjóðina. Svarið við
spurningunni gæti því orðið
margþætt, en eitt er nauð-
synlegt: Stjómarvöldin
verða að standa við loforðin,
sem þau hafa gefið lands-
mönnum.
Þjóðleikhúsið:
Framlengingarvíxill bjarg-
ar okkur ekki, en hann er
tákn stjórnvizku og fram-
takssemi Ólafs Thors.
íslendingar draga þrjá
fiska úr sjó, þegar aðrár
þjóðir innbyrða einn. Sjó-
mannastétt okkar er mikil-
virk og stórhuga. Fiskiskipin
eru mörg og góð og aðstaða
til að fullvinna hráefni sjáv-
arafurðanna margfalt betri
en áður var. Samt berst sjáv
arútvegurinn í bökkum. Þó
er kenningin um gjaldþrot
atvinnuveganna fávísleg
blekking. Afrakstur þeirra
er grundvöllur tilveru okk-
ar. Vandræðin stafa hins
vegar af ofstjórn og óstjórn
og sívaxandi spillingu. Út-
gerðarmaðurinn sýnir tóm-
an vasa til að sanna fátækt
sína og er ekki einu sinni
spurður þess, hvað sé í hin-
um vasanum. >ó er augljóst
mál, að fátæktin muni ekki
eins ömurleg og látið er í
veðri vaka. Bláfátækir út-
gerðarmenn hafa efni á því
að búa í skrauthýsum, aka
um í lúxusbílum og bregða
sér til hressingar og heilsu-
bótar alla leið austur á Ind-
land. þegar útþráin knýr á
dyr hjartans og ævintýra-
löngunin ljær huganum
vængi. Þetta sýnir, að hér
muni ekki allt með felldu,
og þessi atriði verður að
rannsaka og íhuga, ef finna
á framtíðarlausn á vanda at-
vinnulífsins. En Sjálfstæðis-
flokkurinn rækir aldrei þá
skyldu. Hann beitir fram-
lengingarvíxlinum til að
forða hinu. Sagan endurtek-
ur sig. Ástand Kveldúlfs frá
því fyrir stríð er orðið á
landsmælikvarða.
Þess vegna á Sjálfstæðis-
flokkurinn að víkja og nýir
menn með ný úrræðí að taka
við stýrinu.
Leikritsbúningur Emii
Thoroddsen; leikstj,-
Indriði Waage.
UNGUR LAS ég skáldsögur
Jóns Thoroddsens, ,,Piltur og
súlka“ og „Maður og kona“, og
það oftar en einu sinni og síð-
an hef ég lesið þær nokkrum.
sinnum. Við lestur og endur-
lestur slíkra skáldsagna fer
varla hjá því að lesandinn geri
sér, sjálfrátt og ósjálfrátt, hug-
myndir af sögupersónunum, og
hljóta þær myndir vitanlega'að
fara að verulegu leyti eftir skap
gerð lesandans, og því harla ó-
líklegt að nokkrir tveir lesend-
ur sjái sögupersónurnar að öllu
leyti eins fyrir hugskotssjón-
um sínum, jafnvel þótt lýsing
skáldsins á þeim sé Ijós og lif-
andi. Getur því slík hugmynd
eins lesanda aldrei orðið neinn
endanlegur dómsúrskurður um
það að svona eigi tiltekin sögu-
persóna að líta út og haga sér
og ekki á annan hátt.
Þegar um túlkun leikrits —
hvort sem það er frumsamið
sem leikrit eða gert eftir skáld-
sögu — er að ræða, hafa leik-
stjóri og leikendur því sama
grundvöll á að byggja og les-
andinn og njóta um leið sama
frjálsræðis varðandi persónu
mótun. Það er því mjög eðli-
legt að maður, sem áður hefur
lesið verkið og ef til vill „um-
gengizt“ sögupersónurnar lengi
í huga sér, hitti fyrir allfrá-
brugðnar persónur, þegar verk-
ið er flutt á leiksviði. Væri því
með öllu rangt ef hann dæmdi
afrek einstaks leikanda eftir
því hve miklu eða litlu leyti
túlkun hans samrýmdíst þeirri
j hugmynd, sem viðkomandi sjálf
!ur hefði áður gert sér af sögu-
persónunni.
Hins vegar er ljóst að leik-
endunum lejúist ekki að fara
langt út fyrir takmörk þess
grundvallar, sem höfundur
skáldverksins setur bæði beim
Framkvæmd rafvæðingar-
innar þarf að verða með allt
öðrum og betri hætti en svik
in við Vestfirðinga og Aust-
firðinga. Þetta er vissulega
ærið umhugsunarefni fyrir
Framsóknarflokkinn og
Sjálfstæðisflokkinn og blöð
þeirra. Rafmangsmálið er
hentug auglýsing, en fram-
kvæmdin á að verða áhrifa-
mikil og farsæll veruleiki.
Séra Sigvalili — Haraldur Björnsson.
Þura og Þórdís í Hlíð — Nína
Sveinsdóttir, Anna Guðmundsd.
J og lesandanum. Þeir og leik-
stjórinn hljóta að taka fyllsta
tillit til persónulýsíngar skálds-
ins í umsögn og beinni ræðu,
atburðarásarinnar og viðbragða
persónanna gagnvart þeim, svo
og tímaskeiðs skáldverksins.
Vanræki leikstjóri og leikend-
ur það rjúfa þeir allt samræmi
skáldverksins — jafnvel þótt
það séu ekki nema einn eða
ttveir leikendur, sem þar eru í
i sök — og orð þau, sem skáldið
leggur persónum sínum í munn
samkvæmt skapgerð þeirra,
þroska, uppeldi og umhverfi
eru þá lögð í munn öðrum per-
sónum. Og í öðru lagi — og það
sem mest á ríður — leikendun-
um verður að takast að gæða
persónumyndir sínar lífi og
sennileika verksins, gera þær
mannlegar í brestum sínum og
breyskleika, viðhorfi og við-
brögðum, annars verður allt
þeirra eríiði til einskis. Til þess
að slíkt megi takast verður við-
komendur ekki aðeins ag hafa
hæfileika og kunnáttu til tján-
ingar, heldur verða þeir og að
hafa kynnt sér skáldverkið og
allar persónur þess, tímabil,
hugsunarhátt og menningu svo
vel, að hver þeirra um sig þekki
ekki einungis eins vel og frek-
ast er unnt þá persónu, sem
hann á að túlka, heldur og um-
hverfi hennar, samtíð og sam-
ferðamenn. Það er ekki nóg að
leikandinn klæðist sams konar
búningi og viðkomandi persóna
bar og gangi um svið búið hús-
gögnum frá tímabili hennar, —
slíkt er í sjálfu sér aukaatriðí
samanborið við það að leikand-
inn gerþekki persónuna.
Því tek ég þetta sérstaklega
fram, að mér þykir sem leik-
stjóri sá og Ieikendur geri sér
sumt af því ekki nægilega ljóst,
er nú flytja sjónleikinn „Mann
og konu“ í þjóðleikhúsinu. Á
það þó ekki jafnt við alla leik-
endur. Það eitthvað bogið við
meðferð og túlkun þessa verks
þegar maður, sem áður hefur
kynnt sér verkið sæmilega og
auk þess er uppalinn — að vísu
| allmörgum áratugum síðar — í
sama umhverfi eða svipuðu og
sagan er látin gerast í og kynnt
ist ungur þeirri kynslóð, sem
var tengiliður nútímans og
.þeirra tíma, er sagan gerist á,
kannast ekki við nema sárafáar
af sögupersónunum í túlkun
leikaranna. Er það ef til viLL
orsökin að hinir yngri af leik-
endunum séu svo fjarlægir kyn-
slóð iiöinnar aldar, að þeir geti
ekki lifað sig inn í hugsunar-
hátt hennar og viðhorf? Að
‘þeir skilji hana ekki? Sú skýr-
ing virðist. ekki fráleit, einkum
þegar þess er gætt, að það eru
einkum eldri leikendurnir, sem
virðast ná þeim tökum á hlut-
verkum sínum, er samrýmast
skáldverki höfundarins. Sé svo,
þá er menntunarskorti hinna
yngri leikara varðandi menn-
ingarsögu og erfðír sinnar eig-
in þjóðar um að kenna, enda
þótt þeir geti verið — og séu —
prýðilega menntaðir að öðru
leyti. Eg dreg til dæmis ekki í
efa, að yngri stúlkurnar, sem
þarna leika, kunni vel að túlka
framkomu erlendra glæsimeyja,
enda þótt þær kunni ekki að
ganga á sauðskinnsskóm og tifi
á tábergi um pallinn eins og
kínverskar dansmeyjar, þegar
þær eiga að leika íslenzkar
vinnukonur frá fyrri hluta nítj-
ándu aldar. Og að sá leikari,
sem ekki getur leikið urakomu-
laust olnbogabarn þeirra tíma
án þess að gera úr honum óper-
ettufífl, sem öðru hvoru rekur
UPP gjallandi tenórhlátur kunni
vel að túlka brezkan lávarð og
bandarískan bissnissmann. En
sé svo, þá er hér um þverbrest
að ræða, sem orðið getur ís-
lenzkri leiklist örlagaríkur.
Hér getur engin leiklist þróast
nema íslenzk sé, og íslenzk get-
ur leiklist okkar því aðeins orð-
ið, að hinir yngri leikendur
læri ekki aðeins að þekkja sam-
tíð sína og samtíðarmenn, held-
ur og fortíð þjóðarinnar og liðn
ar kynslóðir. Það ér að vísu
nauðsynlegt að leikendur kunni
skil á menningu og fólki ann-
arra þjóða, en lífsnauðsyn list
þeirra, að þeir gerþekki sína
eigin þjóð, örlög hennar og lífs-
baráttu. Því aðeins getur hin
unga list orðið sterkur menn-
ingarmeiður að hún skjóti
traustum rótum í frjómold for-
tíðarinnar —■ að öðrum kosti
verður hún aðeins blaðfögur
vermireitsgróður rétt til augna
yndis og ekki meir.
Þessi þekkingarskortur, eða
tengslrof- yngri kynslóðarinnar
við fortíðina kemur enn skýrar
Framhald á 7. síðu-