Alþýðublaðið - 15.09.1956, Blaðsíða 5

Caugardagur 15. sept. 1956
AlþýSubiagjg
Þórður Valdimarsson:
onan og appelsfnu
EKKI alls fyrir löngu varð
Sjómannskonu, margra fbarna
inóður af Grímsstaðaholti,
Sengið frám hjá nýlenduvöru-
’ýerzlun. Hún hafði dóttur
Slna, átta ára stelpuhnokka í
fftirdragi. Er þær mæðgur
•fconiu á móts við verzlunina,
stanzaði stúlkan og kallaði
^gnancþ: „Mamma! mamma!
Appelsínurnar eru komnar!
ýíamnia, nú fæ ég appelsínu!
Er Það ekki?“
, Efg auðvitað fór móðirinn inn
1 búðin og bað um kíló af
®Pppelsínum. „Tuttugu og
Þrjár krónur, takk,“ sagði
úauprnaðurinn. „Hvað segirðu,
^aður?1* sagði konan, „tuttugu
þrjár krónur' appelsínpkíl-
oið! Það nær ekki nokkujrri
att! Eg hef það eftir áreiðan-
®gum heimildum, að það
sosti ekki nema 3—4 krónur
a Spáni.“
»>Þetta er nýja verðið,“ sagði
^fupmaðurinn. „Það er lögboð-
, af ríkisstjórninni tii að forða
'utgerðarmönnum frá því að
,ara í hundana. Þeir eru alltaf
a bausnum, blessaðir dugnað-
fÞnennirnir. Ýsuverðslækkun-
í Bandaríkjunum er alveg
a5 drepa þá.“ „Eg kaupi ekki
aPpelsínur á þessu okurverði,“
Sa§ði konan, og teymdi stúlk-
“na grátandi út úr búðinni.
Jiú 6^ar bun kom heim’ grelP
ku:
n símann og hringdi til
ánningja síns úti í bæ, sem
oUn vissi, að var skriffinnur,
S sagði honum sínar farir
ekki sléttar.
Er það nokkur furða, að sjó-
annskona sé reið yfir því
vernig appelsínitverð — og
allt 'verðlag í land-
^u> hefur slegið hvert heims-
- e 15 af öðru á undanförnum
grUm?_ Er það nokkur furða?
ég, þegar þess er gætt,
j ^ ernig þessi kona, og þúsund-
or*annarra alþýðukvenna, hafa
m fyrir barðinu á stjórnar-
a íslancii undanfarin ár?
^ "íaðurinn hennar þrælaði
a i brotnu myrkranna á milli
^ stríðsárunum. Sjálf vann hún
>a lan daginn í verzlun. Með
essu móti tókst sjómanns-
^l°nunum að leggja fyrir all-
°ra uPphæð í banka, sem þau
3*búð^U &ð n°ta tif að ei£nast
11111 það
Ieyti sem þau áttu
peninga til íbúðar-
ekf^lngar’ var byggingarleyfi
sá l' faaniegB Ríkisstjórnin
Si,Ser ekkl fært að veita það.
■og0nfannshíónin voru Þjóðleg
sti' °l n a0 tilmælum ríkis-
in °rnarinnar um að láta pen-
Von ^ SÍna bggja a banka í
isst ■ 'Um k9i;ri tíma, þegar rík-
iornin sæi sér fært að leyfa
syv ólki að byggia-
fieJa 'Mðu tímar’ og dr'
spre mm kom tiJ sögunnar,
Þv7pL^la2r5ur eítir Rússlands-,
námlnaUds' og Bandaríkja-
þjóðkurma°S tÓk f T/a SÍnn
.na svartagaldur a
jn mi5iinum. Sjómannshjón-
Unum TU sér goðs af róðstof-
man hmS Vitra og hálær6a
Vísi 'i-f-’ 611 Viti menn: Eftir að
sín 1 ' ihans foru að segia fil
ls enzhu efnahagslífi, tók
þeir - bankainnistæðunnar
Sem11’ búsbyggingarsjóðsins, |
hr°tnu m Þrælað bakÍ '
íninnV 1 að. draga saman, að
van o minnka> þar til hann
hefði m svo smár> að hann
tðl ekki hrokkið til að láta
byggja skúr, hvað þá heldur í-
búð.
Sj ómánnsf j ölskyldan botn-
aði ekkert í því hvernig í því
lá, að sparisjóðsinneignin þeirra
hjaðnaði svona að verðgildi,
’jbrátt fyijir aðgerðir blessaðs
doktorsins.
Þá var það, að ríkisstjórn ís-
lands mannaði sig upp í að
vinna hreystiverk, sem engin
ríkisstjórn önnur í húsnæðis-
ekli^iarí cíp diijiij st að vinna.
Eg á auðvitað við afnám húsa-
leigulaganna í mesta húsnæð-
ishallæri, sem gengið hefur
yfir land vort! Skömmu eftir
það afrek ríkisstjórnarinnar
var húsaleiga sjómannafjöl-
skyldunnar hækkuð um helm-
ing, og henni gert að greiða
20,000 krónur fyrirfram, ef
hún ekki vildi láta bera sig út
á götuna! Um svipað leyti
hélt Ólafur Thors, hæstráðandi
til sjós og lands, eina af sínum
hugðnæmu tækifærisræðum
um almenna velmegun, dyggð-
ir sparseminnar og þjóðfélags-
réttlæti! Um líkt leyti var dr.
Benjamín hafinn upp í banka-
stjórastöðu í iaunaskyni fyrir
unnin afrek í þágu þjóðfélags-
ins og alþýðumannsins.
Sjómannskonan gat ekki
tára bundizt, þegar hún frétti
það. Henni var vorkunn aum-
ingjanum. Hún hafði orðið svo
illilega fyrir barðinu á fjár-
málasnilld lærdómsmannsins
með doktorsnafnbótina!
Það var þó alltaf bót í máli,
að sumir virtust græða á ráð-
stöfunum doktorsins og gjald-
eyrisbrellum hans. Maðurinn,
sem leigði sjómannshjónunum,
afskaplega fínn og ríkur mað-
ur, sem átti níu íbúðir víðs
vegar um bæinn, sumar í hús-
um, sem hann hafði fengið að
byggja um líkt leyti og sjó-
manninum var synjað um það,
virtist vaxa að auð og velsæld,
þrátt fyrir aðgerðir doktors-
ins, enda tók hann djúpt ofan
í hvert sinn, er hann mætti
doktornum á götu. Sjálf seg-
ist sjómannskonan hafa mátt
taka á allri sinni stillingu til
að vaða ekki að hinum há-
menntaða doktor, þegar hún
sá hann á götu, og skirpa á
hann.
Nú er húseigandinn, sem
leigir sjómannshjónunum,
fluttur inn í eitt af raðhúsun-
um, er bærinn hefur verið að
láta gera til að ráða bót á hús-
næðiseklunni,, og leigir nú all
ar hæðirnar í skrauthýsi því
að Ægissíðu, er hann bjó í
áður! Sjómannskonan trúði
varla sínum eigin eyrum, þeg-
ar hún fékk fréttina af þessu.
Hún hafði sjálf mælzt til að
verða aðnjótandi eins af rað-
húsum bæjarins, óg haft von
um að fá lán hjá systur sinni
úti á landi, ef það tækist, en
verið sagt, að það væri von-
laust með öllu, að hún fengi
raðhús, af því að það væru svo
margir á biðlista, sem væru í
ýtrustu húsnæðisraeyð!!
Og dýrtíðin magnaðist æ
meira. Hástökk verðlagsins
urðu æ hærri. Hvert heimsmet-
ið af öðru og skattaálögin gáfu
því ekkert eftir. Sjómannskon-
an með átta börnin, hafði nú
ekki lengur áhyggjur af því að
geta ekki fengið byggingarleyfi
— það var orðið fáanlegt, en
íbúðarbyggingarsjóðurinn var
horfinn í hít verðbólgubrask-
aranna, sýo mikill var máttur
galdrastafa dr. Benjamíns!
Nú var það helzta áhyggju-
efni sjómannskonunnar, hvort
manninum hennar mundi
heppnast að fá lán með okur-
rentum til að borga með ok-
urhúsaleiguna og geta samt
keypt nægilega mikið af mat
á okurverði til að hafa í sig og'
á og risið jafnframt : undir ok-
ursköttunum, sem ríki og bær
gerir þegnunum að borga fý.rir
þá fyrirmynaarstjórn, sem
tíðkast á farsældar fróni.
Daginn, sem sjómannskon-
an rakst. inn í verzlunina og
ætlaði að seðja ávaxtahungur
dóttur sinnar, var hún í góðu
skapi. Hún hafði sem sé lokið
við að selja flesta innanstokks-
muni sína, sem eigulegir fóru
á verði, og manninum hennar
hafði heppnazt að fá lán með
skikkanlegum okurvöxtum —
aðeins 60 prósent.— og þar með
var tryggt að þau hjónin gætu
haldið íbúðinni sinni, tveggja
herbergja íbúð, fyrir 2000 kr.
mánaðarleigu,' og 20.000 króna
fyrirframgreiðslu!
Og svo var líka ástæða fyr-
ir sjómannskonu á fslandi að
vera glöð og ánægð, því að ný
ríl^isstjóm, a^þýðustjórn, (va;r
sétzt að völdum og búin að
kalla til landsins nýjan dokt-
or, Hollendinginn Polak, sér-
fræðing í því að gera upp gjaid
þrota þjóðarbú, og hann ætl-
aði að bjarga við íslenzkum
efnahag, sem dr. Benjamín
hafði hlotið bankastjórastöðu
fyrir að bjarga við fyrir nokkr
um árum!
Og eins og ég minntist á,
brá sjómannskonunni í brún,
e kaupmaðurinn heimtaði 23
krónur fyrir appelsínukílóið,
og margra ára gremja brauzt
út, er hún bar upp vandræði
sín við skriffinn úti í bæ, sem
hún vildi endalega siga á þá
vondu menn, er skapa svona
ástand og láta viðgangast slíkt
okur á ávöxtum, að alþýðu-
kona getur ekki lengur veitt
börnum sínum þá með góðu
móti.
Kaupmaðurinn sagði mér,
að þetta óheyrilega appelsínu-
verð, sem minnist á brennivíns
álagningu, væri til þess að
hjálpa útgerðarmönnum, sem
væru á hvínandi kúpunni,"
sagði konan. „Finnst þér, að
milljónahallirnar þeiríra, lúx-
usbílarnir þeirra og krakkanna
jþeSrra, og lúxusflakk jbedrrl,a
út um heim, bendi til, að þeir
séu eins illa stæðir og þeir
vilja vera láta?“ Hún beið
ekki heldur svars, heldur hróp
aði: „Nei, segi ég •— og aftur
nei! Þessi tuttugu prósent
lækkun á verði frystrar ýsft í
Bandaríkjunum, sem ríkis-
stjórnarstefnan hans Olafs
Thors sór og sárt við lagði, að
mundi gera út af við útgerðar-
menn, ef þeir fengju ekki nokk
ur hundruð milljónir af al-
mannafé, getur ekki hafa kom-
ið eins illa niður á þeim og á-
vaxtaokrið, - húsaleigúokrið og
matvælaokrið kemur hiður á
mér og mínum líkum. — Og
enginn lætur sér til hugar koma
að styrkja okkur á nokkurn
hátt, þótt að við séum að því
komin að lenda út á guð og
gaddinn.
Það er gott og blessað og
afsakanlegt að okra á tóbaki
(Frh. á 7. síðu.)
Minningarorð
ánna Björnsdéftir
í DAG, laugardaginn 15.
september, fer fram frá ísa-
fjarðarkirkju útfpr frú Önnu
Björnsdóttur handavinnukenn-
ara.
Með henni ér til hiriztu hvílu
genginn einn mætasti borgari
Isafjarðarbæjar, sem um ára-
tug'i hefur 'sétt svip.sinn á bæj
árlífið, og með ágætum árangri
átt rriikinn þátt í að fella at-
hafnalíf ísfirzkra stúlkna í far-
veg listrænna og hagnýtra
starfa.
Anna Björnsdóttir vor aust-
firzk að ætt. Fædd þann 27. jan
úar 1885 að.Engilæk í Hjalta-
staðaþinghá, N.-Múlasýslu.
Föreldrar hennar voru Anna
Björnsdóttir og Björn Péturs-
son, hjón að Engilæk.
Tveggja ára gömul fór Anna
heitin í fóstur til móðursystur
sinnar, Guðbjargar Björnsdótt-
ur, sem þá átti heima að Bónda
stöðum, en síðar fluttist Guð-
tajörg með Önnu til mágs síns,
Halls bónda á Rangá, og þar
ólst Anna upp að mestu leyti.
Guðbjörg var ógift alla ævi,
en sá að öllu leyti um uppeldi
Örmu og kappkostaði að hún
fengi noíið þess lærdóms, sem
þá var kostur á fyrir ungar
stúlkur.
1906 giftist Anna Vilhjálmi
Marteinssyni gullsmið frá
Kleppjárnsstöðum í Hróars-
tungu í N-Múlasýslu og áttu
þau heimili sitt á Seyðisfirði,
en eftir aðeins fimm ára sam-
búð missti hún mann sinn.
Ekkert barn eignuðust þau,
en árið 1909 tóku þau í fóstur
systurdóttur Vilhjálms, Rögnu
Jónsdóttur, þá aðeins viku
gamla, og gengu henni algjör-
lega í foreldra stað.
Sýndi Anna mikla umhyggju
fyrir uppeldi fósturdóttur sinn
ar og skapaðist á milli þeirra
rík ástúð og gagnkvæm um-
hyggja-
Áttu þær ávallt sameiginlegt
heimili, og skildu leiðir þeirra
ekki fyrr en nú að Anna and-
aðist þinn 6. þ. m.
Árið 1912 fluttist Anna með
Guðbjörgu fóstru sína og Rögnu
fósturdóttur sína til Reykjavík-
ur. Vann hún við Sápuhúsið og
hafði á hendi kennslu við ung-
lingaskóla Ásgríms Magnússon-
ar að Bergstaðastræti 3.
En í maímánuði 1916 fluttu
þær fóstrurnar til ísafjarðar,
þar sem Anna tók við verzlun
þeirra Guðrúnar Jónasson og
Gunnþórunnar Halldórsdóttur,
einnig sá hún um hús þeirra,
„Fell“, á annan tug ára.
Anna Björnsdóttir.
Heímili Önnu var því á ísa -
firði í röska fjóra áratugi!
Auk þess sem hún vann að
verzlunarstörfum fyrir þær
Guðrúnu og Gunnþórunni urn
árabil, þá vann hún einnig í
verzluninni Dagsbrún í nokkur
ár.
Þótt hún þannig ynni allmik
ið að verzlunarstörfum, þá voru
það kennslustörfin, sem hún
annaðist Jengst af. 1904—1906
stundaði Anna farkennslu í
Hróarstungu í N-Múlasýslu og
á Seyðisfirði hafði hún á hendi
barnakennslu 1906 til 1911, og
eins og áður segir kenndi hún
við unglingaskólann að Berg •
staðastræti 3, meðan hún var í
Reykjavík.
Á ''ísafirði annaðist hún
handavinnukennslu stúlkna við
barnaskólann þar um tuttugn,
og fimm ára skeið, og við Gagn
fræðaskóla ísafjarðar kenndi
hún einnig stúlkum handavinnu
í tólf vetur.
Það segir sig því sjálft, að
þær eru orðnar æði margar, ís-
firzku stúlkurnar, sem Anna
hefur mótað og leiðbeint í störf-
um.
í kennslustundunum var
Anna ávallt hinn viðmótsþýði
og trausti leiðbeinandi, er meö
sérstakri lægni, umhyggju og'
iðni fékk nemendurna til að
leggja sig alla fram við námið,
og ekki minnist ég þess í þau
18 ár, sem við Anna vorum
samkennarar, að ég heyrði nem-
endur hennar hafa orð á því,
að leiðinlegt væri í kennslu-
stundum hjá henni.
Þvert á móti minnist ég þess,
hversu stúlkurnar fögnuðu
kennslustundum hennar og oft-
fFrh. á 7. síðu.l
25. þing
Kosning fulltrúa á 25. bir.g Alþýðuflokksins, sem
taaldið verður í nóv. n.k., gétur hafist frá og með 20. sept
ember 1956.
Reykjavik, 15. september
iSmundsiti
formaður
F
ritari