Alþýðublaðið - 06.02.1957, Page 4

AljiýiEublaglg
Miðvikudagur 6. febrúar 1957
Þ jóðlei kh ú sið:
Don(ami
“5
I
■'S
■;,s
s
s
;s
s
;s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
■- s
s
- s
s
s
s
s
s
s
s
■ s
-'s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Útgefandi: AlþýSuflokkurinn.
Ritstjóri: Helgi Sæmundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emilía Samúelsdóttir.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Ójafn leíkur
SJÁLFSTÆÐISFLOKK-
URINN getur sjálfum sér
um kennt, ef hann unir illa
úrslitum útvarpsumræðn-
anna í fyrrakvöld, en til þess
hefur hann ærna ástæðu. Yf
irsjón hans var sú að bera
fram vantraust á ríkisstjórn-
ina án þess að hafa nokkur
mále^ni við að styðjast og
krefjast nýrra kosninga
j^æsta vor eða sumar alger-
lega að tilefnislausu. Af
þessu sést, hverjir það eru,
sem vilja vera ráðherrar á
íslandi, hvað sem fylgi og
málefnum líður. Það eru
þeir Ólafur Thors og Bjarni
Benediktsson. Mennirnir eru
miður sín eftir vistaskiptin.
Stjórnarandstöðunni er
vissulega heimilt að krefj-
ast þess, að alþingi lýsi
vantrausti á þá ríkisstjórn,
sem með völdin fer á
hverjum tíma. En slíks á
stjórnarandstaðan að krefj
ast vegna þess að hún sé
reiðubúin að taka við og
gera betur. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur allt annan
hátt á. Hann mælist til
nýrra kosninga. Slíkt er al-
ger nýlunda í stjórnmála-
baráttunni. Hann virðist í-
mynda sér, að stjórnarand-
staðan geti hvenær sem er
heimtað nýjar kosningar.
En hvar væri komið stjórn-
arfari okkar, ef þvílíkum
tilmælum vrði sinnt? Hvað
ætli kjörtímabilin yrðu
löng með þessu móti? Hugs
andi mönnum liggur í aug-
um uppi, að hér er um al-
gert frumhlaup að ræða.
Og hvernig myndi Sjálf-
stæðisfiokkurinn bregðast
við slíkri kröfu, ef hann
færi með völd í landinu?
Olafur Thors og Bjarni
Benediktsson hefðu átt að
hugsa þingsályktunartil-
lögu sína betur og reyna að
minnsta kosti að gera hana
þinghæfa.
Leikur útvarpsumræðn-
anna var ósköp ójafn. Sjálf-
stæðisflokkurinn stóð uppi
málefnalaus, og framsögu-
ræða Ólafs Thors reyndist
einhver sú daufasta og þvælu
kenndasta, sem hann hefur
lengi flutt. Ráðherrarnir
sönnuðu hins vegar, að rík-
isstjórnin hefur haidið vel á
málum. Henni hefur tekizt
að tryggja vinnufrið í land-
inu og rekstur atvinnutækj-
anna með samstarfi við
stéttafélögin og lausn efna-
•hagsvandamálanna. Hún hef
ur komið á samstarfi við sam
tök launþega og framleið-
enda. Slíkt markar þáttaskil
í íslenzkum stjórnmálum og
vekur þær vonir, að fram-
tíðarstarf ríkisstjórnarinnar
verði landi og þjóð til mik-
illar farsældar.
S j álf stæðisf lokkurinn
reyndi að gera sér mat úr
sköttunum, sem lagðir hafa
verið á vegna útgerðarinn-
ar, en málsvörum hans brá
í brún við þær upplýsing-
ar, að tekjuaukning milli-
liðanna 1955 hafi numið 56
milljónum króna hærri upp
hæð en skattarnir vegna út
vegsins. Þeir kunnu enga
skýringu á þessu fyrir-
bæri. En af því tilefni
munu allar orðalengingar
óþarfar. Hér er einmitt
stefnu Sjálfstæðisflokksins
rétt lýst. Verkin tala og
dæma Ólaf Thors og
Bjarna Benediktsson. Nú
óttast þeir, að núverandi
ríkisstjórn bindi enda á
þvílíka öfugþróun sem
þessa. Og sá kvíði veldur
vanþóknun íhaldsins á rík-
isstjórninni, störfum henn
ar og stefnu. íhaidið fylgir
dyggilega þeirri kenningu
Ólafs Thors að hugsa fyrst
um eiginhagsmunina, þá
flokkinn og síðast þjóðina.
Það er alltaf sjálfu sér líkt.
íslendingar vita betur eft-
ir útvarpsumræðurnar en áð
ur, hvert viðundur Sjálfstæð
isflokkurinn er orðinn í
stjórnarandstöðunni. Slíkt
er gott að fá fram. Hitt er
annað mál, hvort ekki var
verr farið en heima setið fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn að aug
lýsa ástand sitt á þessu al-
mannafæri.
mm
Nattóungaruppboð
verður haldið í húsakynnum sælgætisgerðarinnar
„Nönnu“, Tunguvegi 17, hér í bænum, fimmtudaginn
14. febr. n.k. kl. 11 f. h., eftir kröfu tollstjórans í Reykja-
vík. Seldur verður eignarhluti Guðjóns Ólafssonar (ca.
helmingur) í súkkulaðivals og yfirdekksvél.
Greiðsla fari fram við hamarshögg.
Borgarfógetinn í Reykjavxk.
Höfundur og leik-
stjóri Walter Firner.
ÞAf) er ekki nýtt fyrirbæri
að skáldsögum, sem njóta al-
mennrar frægðar og hylli sem
skáldsögur, sé breytt til flutn-
ings á leiksviði. Það er meira
að segja orðið alltítt fyrirbæri
hér á landi. Þannig er það með
sjónleikina „Maður og kona“,
„Piltur og stúlka", „íslands-
klukkan“ og „Valtýr á grænni
treyju“, svo að nokkur hérlend
dæmi séu nefnd. Listrænn ár-
angur af þessu hefur reynzt
misjafn, enda virðast vinsæld-
ir viðkomandi skáldsögu oftast
fremur hafa ráðið því að hafizt
var handa um að breyta henni
í leiksviðsverk, heldur en hitt,
að hún væri, byggingar og frá-
sagnar vegna, sérlega vel til
slíkra hamskipta fallin. Fer oft
svo, að þannig til komið leik-
sviðsverk verður hvorki sjón-
leikur né skáldsaga, heldur eins
konar kynblendingur hvors
tveggja. Áhorfendur geta ekki
notið sjónleiksins til fulls
nema þeir hafi lesið skáldsög-
una, og hafi þeir lesið skáldsög-
una, setjast þeir á leikhúsbekk
og hlakka til þess að sjá per-
sónur sögunnar holdi klæddar á
sviði, — það er að segja, eins
og þeir hafa sjálfir hugsað sér
þær.
En nú er því sem betur fer
þann veg farið, að fáar tvær
persónur hugsa að öllu leyti
eins, eða eru að öllu leyti eins
gerðar. Fyrir bragðið mun það
líka fátítt að tveir leikhúss-
gestir hafi gert sér nákvæmlega
sömu hugmynd af sömu skáld-
sögupersónunni við lestur, jafn-
vel ekki þótt höfundurinn hafi
dregið af henni mjög skýra og
greinilega rnynd. Og um leið
verða jafnlitlar líkur fyrir því
að nokkur leikhússgesta sjái á
leiksviðinu viðkomandi sögu-
persónu nákvæmlega eins og
hann hefur hugsað sér hana.
Oftast nær verður hann því fyr-
ir vonbrigðum, á stundum rétt-
mætum, á stundum óréttmæt-
um, en alltaf skiljanlegum. Það
þarf meira en meðalsnilld í leik
og túlkun til þess að leikaran-
um takist' að sannfæra leikhúss
gestinn um að mynd leikarans
af viðkomandi sögupersónu sé
sannari og lífrænni en sú, sem
leikhússgesturinn hefur gert
sér og haft í huga ef til vill ár-
um saman. Þannig verður al-
menningshylli skáldsögunnar
öllum þeim, sem flytja eiga
hana í sjónleiksformi á sviði
ekki síður fjötur um fót en form
ið verður þeim, er fást við að
breyta henni í sjónleik.
Alls þessa gætir nokkuð þeg-
ar maður kynnist þeim góðkunn
ingjum, Don Camillo og Pepp-
one, á leiksviði þjóðleikhússins.
Sagan af viðureign þeirra fé-
laga er bæði vel og illa fallin til
slíkrar breytingar, — vel að því
leyti að atburðirnir, sem sagt
er frá, eru hinir ákjósanlegustu
til túlkunar á sviði, en miður
vegna þess að smásögur
þessar hafa enga sam-
fellda heildarbyggingu, held-
ur er þetta samsafn stuttra
þátta, margra svo sjálf-
stæðra, að aðalpersónurnar ein-
ar tengja þá saman. Svipað er
að segja um hæfni sögunnar til
leiktúlkunar. Aðalpersónurnar
eru frá spguhöfundarins hendi
Við banabeð kennslukonunnar, — Róbert Arnfinnson —-
Peppone, Arndís Björnsdóttir — kennslukonan, Valur
Gíslason — Don Camillo.
með afbrigðum sterkar og lif-
| andi persónur, gæddar tilþrifa-
mikilli skapgerð og áberandi sér
kennum. Slíkar persónur er
; freistandi að mana fram á leik-
j sviðið og vart að undra þótt
þjálfaður leikritahöfundur og
leikhússmaður eins og Walter
1 Firner hinn austurríski félli
■ fyrir þeirri freistingu. Hins veg
1 ar fylgir þessum persónum ein-
mitt sú hætta, að áhorfendur,
sem söguna kunna, hafi mynd-
að sér sjálfir svo sterka og lif-
andi mynd af þeim, að þeir
kannizt alls ekki við þá eins og
þeir birtast á leiksviðinu.
Þá örðugleika, sem fyrr eru
nefndir, hefur höfundinum tek
izt óvenjulega vel að yfirstíga.
Með því að velja þá söguþætti,
sem bezt voru til leiks fallnir
og fella þá saman með ágrips-
atriðum úr öðrum, hefur hon-
um tekizt að ná samfelldri
heildarstígandi og heilum
þræði, um leið og hann hagnýt-
ir sér hið leikræna í frásögn-
inni til hins ýtrasta. Bera þau
vinnubrögð því ljóst vitni, að
gott leikritaskáld og fær leik-
hússmaður hafi um fjallað.
Hættu þeirri, er síðar er nefnd,
tekst höfundi sem leikstjóra og
þeim leikurum, sem með aðal-
hlutverkin fara, svo vel að af-
stýra að furðu gegnir, fyrir ó-
venju sterkan, lifandi og sann-
færandi leik. Hvernig sem mað
1 ur kann að hafa hugsað sér þær
persónur áður, hlýtur maður að
sannfærast um að einmitt þann
ig hafi þær verið og séu.
Það er ekki aðeins listrænn
leiksviðsviðburður að sjá og
heyra Val Gíslason leika Don
Camillo, heldur er gleðilegt að
sjá Val skyndilega brjóta þann-
ig af sér í einum svip fjötra
j margra ára ,,standard“-leiks.
Leiktúlkunar, sem óneitanlega
hefur oft verið með ágætum, en
þó alltaf með sama eða mjög
svipuðu yfirbragði, — aðeins
viðeigandi svipbreytingum. En
sá Valur, sem við sjáum nú á
sviði, er ekki sá gamli, trausti,
en dálítið þunglamalegi Valur,
stem við höfum séð þar að und-
anförnu, heldur kornungur Val
ur, iðandi af æskufjöri og
glettni og til í allt. Þannig geta
menn endurfæðzt á leiksviði
fyrir góða og nýstárlega leik-
stjórn. Ég minnist þess til dæm-
is, að Þorsteinn Ö. Stephensen
endurfæddist á sama hátt í
„Elsku Ruth“ í Iðnó fyrir
nokkium árum. Það er vonandi
að þessi nýfengna æska eigi
eftir að endast Vali vel og verða
upphaf margra nýstárlegra og
óvæntra leiksviðspersóna í
höndum hans. Um Róbert Arn-
finnsson gegnir dálítið öðru
máli, sá ágæti Peppone, sem
hann sýnir, er ekki jafn fjar-
skyldur ýmsum persónum, sem
hann hefur áður sýnt, og Don
Camillo er öðrum hlutverkum
Vals, en ekki dregur það neitt
úr afreki hans. Samleikur
þeirra félaga er með ágætum,
enda er það svo með leikinn í
heild, að furðu gegnir hversu
vel hvert smáatriði er æft og
þjálfað eftir ekki lengri undir-
búningstíma,
Ágætur er og leikur Arndís-
ar Björnsdóttur í hlutverki
gömlu kennslukonunnar. Eink-
um var það fyrir nærfærni
hennar og hófstillingu, að bana
beðsatriðið varð áheyrendum
ekki ógeðfellt. Og þótt hlutverk
kirkjuvarðarins sé ekki stórt í
sniðum, tekst Gesti Pálsyni að
ná þar furðu einlægri mannlýs-
ingu, og dýpri en segja má að
efni standi til. Bryndís Péturs-
dóttir leikur Ginu Filotti af suð
rænu fjöri og skaphita, og
Benedikt Árnason Ciro, unn-
usta hennar, en ,,ástaratriðin“
þeirra á milli eru skemmtilega
framandi íslenzkri skapgerð.
Jón Aðils leikur Filotti stór-
(Frh. a 7. síðu.)
« ■
; Síðdegis- \
; kjólaefni \
I í mörgum iitum, t
; nýkomin. ;
a ■
■ «
Verzlunin j
i SPEGILLINN :
a ■
Laugavegi 48.
Í Sími 7530 :