Vísir - 17.11.1914, Blaðsíða 2

VIS 1R
Mikið úrval af Gólfteppum komið til TH. TH.
Islenskan
vestan hafs.
íslenska hefir nú í rúm 10 ár
verið kenslugrein við Wesley Coi-
lege í Winnipeg. Að vísu hafa
eigi verið fengnir til þess starfa
sérfróðir menn héðan að heiman,
er háskólamentun hefðu í þeirri
grein, og hefði þó átt svo að vera,
ef vcl hefði verið, en þrátt fyrir það
má þó ætla, zQ kensla þessi hafi
komið að allmiklu gagni. Bæði
má ætla að þeir, er kenslunnar
nutu, hafi orðiö betur að sér í
málinu eflir en áður, og er þess
síst vanþörf, því að mjög er yngra
fó kinu þar að minsta kosti ábóta-
vaní í þeirri grein, sem vonlegt er,
— en þó var öllu meira um hitt
vert, að n eð þessu var stigið spor
í áttina til þess, að þoka íslensk-
unni upp í það tignarsæti við h'ið
tungumála annara mentaþjóða í
æðri skólunum, sem hún á svo
mæta vel skilið.
Nú er svo komið, að *colleg«in
þar vestra eru að skila af sér kensl-
unni til háskólans í Manitoba, og
tekur hann að sér skilyrðislaust
kosfnað og umsjón kenslunnar í
þtim námsgreinum, er »colleg«in
hafa kostað og séð um áður. En
nú var sá hængur á með íslensk-
una, að hún hafði eigi verið að
sama skapi föst og regluleg kenslu-
grein við Wesley College, sem
önnur tungumál, landar sjálfir kost-
að kensluua að nokkru leyti o. s.
frv. Nú lá því á að vinda bráðan
bug að því, að koma kenslunni svo
fyrir, þann tímann, sem eftir var,
að /slenskan kæmist í þann flokk
kenslugreina, er háskólanum var
skylt að taka að sér. Blaðið Heims-
kringla vakti röggsamlega máls á
þessu þ. 17. sept. s.l. og eggjaði
Ianda lögeggjan að láta eigi leggja
niður kensluna í sínu máli við þann
háskólann, er þeir hafa sótt mest
og haft mest áhrif við, einmitt þeg-
ar Norðmenn og Svíar eru að róa
að því öllum árum, að fá tungu-
mál sín tekin upp á kensluskrá mið-
skóla og háskóla í öllum ríkjum
Bandaríkj'mna, þar sem þeir búa.
— Síðan átti blaðið tal um þetta
við Dr. Stewart, forseta Wesley Col-
lege, og skildi hann það svo, að
Wesíey College ætlaði að ganga
svo frá þessu, sem áður var sagt,
að þurft hefði að gera, og yrði ráð-
inn til skólans fastakennari í ís-
lensku, en jafnframt hafði hann
kvartað um tekjuhalla, sem skólinn
hefði áður beðið af kenslunni og
óskaði að landar vildu bæta það
upp. Þótti blaöinu nú vænlega
horfa.
En þ. 1. okt. er komið annað
hljóð í strokkinn. Segir þá biaðið,
að Dr. Stewart hafi safnað eitthvað
300 dölum hjá Winnipeg-íslend-
ingum, en að því búnu samið við
Jóns Bjarnasonar »Akademíið« (o:
skóla íslenska-kirkjufélagsins) um
það, að sá skóli tæki að sér ís-
lensku-kensluna. Sakar blaðið þá
landa, er að þessum lúterska kirkju-
félagsskóla standa, og þá einkum
séra Runólf Marteinsson, er samn-
ingana gerði, um það, að bafa
« cið þar að öllum árum, að ná
einka-umboði með allri íslensku-
kenslu í Winnipeg fyrir þann skóla,
— athugandi ekkert, hvað hún væri
að gera með því í s 1 e n s k u m
fræðum til skaða ognið-
urdreps, er íslenskan væri síitin
burt úr háskólanum, en blínandi á
það eitt, að með því væri hún að
efla þennan skóla, er aldrei getur
orðið neitt, og síst af öllu það,
sem talist gæti háskólaættar*.
Afíur telja þeir sém Runólfur og
ffirkjufélagsmenn það ekki nema
eðlilegt, að það félag, sem frá upp-
hafi hafi mestu kostað til kensl-
unnar, taki hana nú að sér, er það
hefir eignast sinn eiginn skóla, og
að það sé einmitt hvöt fyrir há-
skólann til þess, að koma á ís»
lensku-kenslu, að frá þessum ís-
lenska skóla komi nú árlega nein-
endur þangað fiamvegis.
Hér er um mál að ræða,erhlýt-
ur að sverta afar-viðkvæman streng
í brjóstum vor íslendinga hér
heima. Landar vestra eiga að gjöra
garð vorn frægan út í frá og hafa
gjört það á margan hátt og sé
þeim þökk og heiður fyrir., Vér
eigum einatt örðugt með það hér,
að botna í kirkjumáladeilum þeirra
þar vestra og gagnsemi þeirra, en
ef þær eiga að verða til þess, að
spilla fyrir gengi íslenskrar tungu
þar í landi, — tungunnar, sem er
aðal-afltaug þjóðernis vors, og oss
þykir því vænst um af öllu — þá
er hætt við, að þessar deilur verði
oss meira en ráðgáta, verði oss bæði
heimska og hneyksli. Það getur
verið valt að trúa á framtíð íslensk-
unnar meðal alþýðu þar vestra, en
hitt er heilög skylda allra íslend-
inga að halda henni fram til virð-
ingar meðal mentamála við æðri
skóla. Það sæti á hún alstaðar, og
þarna var tækifæri til þess að veita
henni það,
A.
Friðarskilmálar
Bernstorffs greifa
»Times« birtir þessa smágrein
eftir Qeorges Clemenceau, og tekur
blaðið hana eftir L’Homme Libre:
Kunningi minn í Ameríku hefir
skýrt mér frá kynlegu samtali milli
þýska sendiherrans, Bernstorffs
greifa, og mikiis meganda banka-
stjóra þarlends. Bankastjórinn gaf
þýsku deild »Rauða krossins« all-
mikið fé, og er hann hafði gefið
út ávisun fyrir upphæðinni, spurði
hann Bernstorff greifa, hverjum
kostum Frakkar myndu verða að
sæta hjá keisaranum, er hann hefði
hlaðið þeim. Svaraði hann mjög
rólega og taldi upp friöarkostina á
fingrum sé”:
1. Láta af hendi allar franskar
nýlendur, þar á meðal Marocco,
Algeria og Tunis.
2. Alt Norðaustur-Frakkland að
beinni Iínu milli Saint-Valery og
Lyon. En það er meira en fjórö-
ungur Frakklands og búa á því
svæðí 15 miljónir manna.
3. 10 miljarða franka í herkostn-
aðarbætur.
4; Að flytja megi allar þýskar
vörur til Frakklands um 25 ára
skeið án þess, að tollur sé greiddur
af þeim, án þess, að Frakkar njóti
sömu hlunuinda í Þýskalandi. Að
þeim tíma liðnum á Frankfurtsamn-
ingurinn að gilda á ný.
5. Að eigi sé gert útboð í Frakk-
landi um 25 ára skeið.
6. Að öll frönsk vígi skuli eyði-
lögð.
7. Að Frakkar skuli láta af hendi
3 miljónir riffla, 2 þús. fallbyssur
og 40 þús. besta.
8. Vernduh allra þýskra einka-
leyfa, án þess, að Frakkar njóti sömu
hlunninda í Þýskalandi.
9. Að Frakkar segi skilið við
Rússland og Bretland.
10. Geri samninga um, að vera
í sambandi við Þýskaland um 25
ára skeið.
Frá hlutlausu
ríkjunum,
(Eftir þýskum blöðum.)
erfingja sínum til þessa skömmu
fyrir andlát sitt, og hafi síðustu orð
hans verið þessi: »Hlífðu föður-
landinu, útheltu engu blóði!« Fer-
dinand konungur kvað og hafa
lýst yfir því, að hann ætli sér ekki
að breyta á móti þessari síðustu ósk
fyrirrennara síns. Þykir Þjóöverj-
um þetta vel orðað, því að áður
var tekið að draga talsvert saman
með Rúmenum og Frökkum. En
hins vegar kemur anuað hljóð í
strokkinn, þegar þeir minnast á
Portúgal,
sem fyrir skömmu var hlutlaust,
en nú hefir gengið í ófriðinn með
Bretum. Að vísu segjast þeir fyrir-
líta þetta kotríki, sem sé alveg í vasa
Breta, og af þessum 50—60,000
hermönnum, sem þeir hafi (Bretar
segja nú yfir 100,000), muni þeir
eigi geta sent til vígvallar nema
20—30,000, og muni lítt um það.
En hins vegar má heyra á þeim
gremju út af því, að mörg þýsk
skip höfðu leitað hælis í portúgölsk-
um, þegar í byrjun ófriðarins, og
verða þau nú auðvitað tekin þar
griðalaus. Segja þeir að þetta sé
ekki nema einn liðurinn í hinni
svívirðilegu sjóráns-styrjöld af Breta
hálfu og ofsóknum á þýskt við-
skiftalíf.
I
Vetrarspáin.
(Leiðrétting.)
Forsætisráðherraskiftin á Ítalíu
höfðu valdið Þjóðverjum nokkurar
áiiyggju, því að San Giuliano, sá
er nú er dáinn, hafði verið vinur
þeirra mikill. En nú eru þeir
ánægðir yfir því að forsætisráð-
herrann nýi, Salandra, hefir lýst yfir
því, að stefna stjórnarinnar í utan-
ríkismálum muni verða söm og
áður (sem sé hlutleysi), en þannig,
að unt verði að bregða við fljótt,
ef til þarf að taka.
Englendingar hafa verið að stappa
í ítali stálinu. í »Saturday Review*
ha.ði staðið grein um það, að
Ítalía yrði að ákveða sig. Evróp2
gæti ekki borið virðingu fyrir þjóð,
sem biði eftir því að sjá, nverjum
betur gengi eins og Gröndal sagði
um Dani forðum). En nú hefir
ítalska blaðið Vittoria svarað þessu
fullum hálsi, Þjóðverjum til mikillar
■ gleöi, og sagt, að íiölum komi þes»i
breski ófriður ekkert við.
Grein með þessari fyrirsögn kom
í M.bl. í fyrradag og stendur þar
meðal annars;
»í fyrra þuldi gömul norn á
Vesturlandi þessa vísu:
Kemur á með kólgu’ og hríð
kaldur snjóavetur,
víst eg spái verstu tíð,
vita fáir betur«.
Hér er rangt með farið, því vísa
þessi er gamall húsgangur, þektur
um land alt. Eg hef tekið hana í
alþýðuvísnasafn mitt á Akureyri fyrir
7 árum. Ólafur lögfr. Lárusson frá
frá Selárdal kveðst hafa numið hana
þar vestra. Eg hefi átt tal við fleirí
menn af Vesturlandi og ber þeiifl
öllum saman um, að vísa þessi sé
þar á hvers manns vörum og má
því vel vera að hún sé þar ort í
fyrstunni.
R i t s t j.
Sfðustu orð Karls Rúmeníu-
konungs.
Það er haft eftir Carp, er áöur
var ráðaneytisforseti í Rúmeníu og
foringi íhaldsflokksins, að konungs-
skiftin muni eigi breyta í neinu
stefnu stjórnarinnar, Rúmenía muni
varðveita hlutleysi sitt eftir sem áður.
Er mælt, aö Karl konungur hafi ráðiö
Skrifstofa ,
Elmsklpafjelags íslands, {
í Landsbankanum, uppi
Opin kl. 5—7. Talsími 409.
(STENOGRAFI) —
,H.H;T.’ Sloan-DuployaB'
kennir Helgi Tóniasson, Hverfis
götu46. Talsími 177, heima 6-7e_
Bæði kend „Konlora- #
bat“ Stenografi.