Vísir - 10.02.1915, Qupperneq 3

Steinunnarmálin.
(Grein þessi hefir orðið að bíða
nokkuð lengi sökum þess, að aðr-
ar greinar hafa verið látnar sitja
fyrir).
Eg skrifa þessar línur ekki aðal-
lega til að svara grein P. V. Guð-
mundssonar, sem biríist fyrir nokkru
í Mbl., lieldur til að leiðrétta mis-
skilning á greinum mínum, sem eg
hefi orðíð var við hjá nokkrum
mönnum. Þessi umrædda grein er
svo strákslega skrifuð, að af þeim
sökum sæmir ekki að svara henni,
og þegar svo ofan á það bætist, að
hvatirnar til greinar þessarar eru
sýnilega sprotnar af misskildu trú
arofstæki, sem að eins þrífst í þröng-
um eintrjáningssálum, sem eingöngu
horfa á yfirborð tiliinningaiífsins,
en megna ekki að skygnast inn í
og skilja hin instu, dýpstu fylgsni
mannlegrar sálar. Reynslan hefir
sýnt, að slíka menn þýðir ekki aö
deila við með rökum.
Þó get eg ekki stilt mig um að
leiða það í Ijós, að máttarviðirnir
í grein þessari eru reistir á röngum
forsendum, en sé þeim kipt í burt,
fellur greinin um sjálfa sig. Höf-
undur segir, að í greinum mínum
sé »misþyrmt sögulegum sannleika*.
Þetta fellur nú fyrst og fremst um
sjálft sig þegar af þeirri ástæðu, að
Vísir hafði flutt nákvæma sögu
málsins, sem samin var af skýr-
leiksmanni eftir málsskjölunum. Allir
gátu því og hafa sjálfsagt verið
búnir að kynna sér málið, þegar eg
skrifaði fyrri grein mína um Stein-
unni, sem vitanlega fór ekkert inn
á hið sögulega svið málsins. Hann
sér eitt í fyrri grein minni til stuðn-
ings þessari sögulegu misþyrmingu,
sem sé, að Jón maður Steinunnar,
sem eg taldi henni ósamboðinn,
þótt ekki hefði verið nema af þeirri
ástæðu, að mentun þeirra var á
gagnólíku stigi; hún var alin upp
á fyrirmyndar prestsheimili og naut
meiri mentunar, en þá gerðist, bæði
til munns og handa. P. segir, að
hann hafi verið góðmenni. Getur
vel verið. Hvenær hefi eg sagt
nokkuð í þá átt, að hann hafi verið
illmenni ? Og P. bætir við: —
»hann var ekki mikilmenni«. Já, um
það erum við nákvæmiega sam-
mála, og það sanna heimildirnar
fyllilega, t. d að hann stökk úr
bænum á nóttum, en fór þó ekki
burt af heimilinu.
Einn af traustustu máttarviðun-
um f grein P. er, að eg telji, að
hún hafi verið gift nauðug. Þetta
eru gersamlega tilhæfulaus rang-
hermi. Eg skal prenta hér orðrétt
ummæli mín:
»En — það er siður, að ungt
kvenfólk giftist. Hún er svo ó-
reynd, vilji hennar svo óþroskað-
ur, hún barst með straumnum.
Hún fylgdi venjunm', sinnt eigin
eðlish vöt og ráði vandamanna sinna«.
Hverjum manni með fullu viti
dettur nú í hug að segja, að með
þessum orðum sé sagt, aö hún hafi
gifst nauðug.
P veiður mjög skrafdrjúgt um
»hma helgu, sönnu ást«, sem hann
v. a.ust
telur að ekki verði séð á sögunni
að hafi komið þeim Steinunni og
Bjarna til að fremja ntorðin. Við
þetta er nú fyrst og fremst það að
athuga, að »hin helga og sanna
ást« er að eins hugsjón (Ideal), sem
menn hafa hugsað sér sem fyr r-
mynd ástar, en sem ávalt er me;ra
og minna fjarri veruleikanum. Aliir
vita, að ást milli karls og konu
hefir grundvallarrót sína í eðlis-
mismun þeirra, en hjá menningar-
þjóðunum yfirskyggja svo önnur
áhrif skilnings- og tilfinningalífsins
aö meira eða minna leyti þessa
frumhvöt. Réttara væri því að skifta
ástinni í veikari og sterkari ást, eftir
þvf, hve hin margbrotna og sam-
setta ástartilfinning er sterk og ákveð-
in. Það liggur nú í augum uppi,
að eftir því sem ástartilfinningin
nær fastari tökum á einstaklingnum,
eftir því nær hún sterkari yfirhönd
yfir öðrum tilfinningum og hvöt
um. Þannig skýrast öll hin mörgu
óhæfuverk, morð og sjálfsmorð,
sem rót sína eiga að rekja til ásta
mála. Nei, örin geigar hjá P. Það
er auðsætt af því, hve mikið þau
Steinunn og Bjarni lögðu í söl-
urnar, að þau unnu hvort öðru,
að ástartilfinning þeirra var sterk og
ákveðin. Sama skýjafálmsins gætir
hjá P., er hann talar um hina
»sönnu konu« og er hann talar
urn »hina helgu og söimu ást«.
Sönn kona er að eins til sem hug-
sjón. Annars mætti nú geta þess,
að eitt af því, seni hlyti að vera
eitt af aðaleinkennum hugsjónar-
innar »sönn kona«, yrði heitara og
viðkvæmara tilfinningalíf en kat!
menn hafa alment, en þessum kost
fylgir aftur sá Ijóður, að konur eiga
ver með að stjórna tiltinningum sín-
um, og það var löstur Steinunnar.
P. misþyrmir sjálfur sögulegum
sannleik, þar sem hann ber á Stein-
unni, að hún hafi verið slæm móðir.
Þetta er altilhæfulaust, og verður
hvergi Iesið út úr heimildunum
um Steinunni. P. reynir að rök-
styðja þetta með því, að hún hafi
verið ráðbani föður þeirra. En er
P. svo fávís að halda, að ást rnóð-
ur á börnum sínum og ást hennar
á föður þeirra sé það sama ? Og
þó að hún ekki gæti tekið börn sín
mtð sér, þegar hún fór frá Sjöundá
að Hrísnesi, þá sannar það heldur
lítið um það, að hún hafi ekki
haft ást á þeim, eins og P. vill
reyna að gefa í skyn,
Þá er sá máttarviður,
skilst að einna helst
grein P. uppi, ef bann héldi — eg a
par við þau ummæli hans »fegrað
svívirðinguna og logið lofi« á
Steinunni, en það er tilhæfulaust
bull, annað hvort sagt af höfundi
móti betri vitund eða sprottið af
dæmafáu skilningsleysi. Ekkert orð
hefi eg sagt í þá átt, að fegra sví-
virðingu Steinunnar eöa lofa illvirki
hennar, þverl á móti (sbr. ummæli
mín í fyrri gr.: »Verk þeirra hefndu
sín«, og seinni grein: »Eg réttlæti
ekki verk hennar«). Aftur á möti
sýndi eg fram á, að hvatir hennar
væru afsakanlegar.
Eg skal í fám oröum skýra til-
gang minn meö greinum mínum
, seni mer
mundi bera
fyrir þeim, sem ekki hafa skilið
bann.
Eg vildi vekja menn til umhugs
unar urn það, sem afsakaði þessi
verk Steinunnar. Menn eru ávalt
fúsari á að ásaka en afsaka. Af
þessu, að vor núgildandi hegn-
ingarlög binda sig me.ra við verk-
in sjálf en hvatirnar, teiöir það,
að þessi harða hegning verður til
þess, að glæpamaðurinn heldur
áfram á glæpabrautinni f stað þess
að snúa við. Já, meira að segja.
Hræðsla manna við hegningu fyrir
smáyfirsjónir veldur stundum stór-
glæpum.
Eg skal nefna eitt dæmi þessu
tii sönnunar. Kona nokkur, sem
nú er i hegningarhúsinu, varð fyrir
því ólani, að verða þunguð af völd-
um stjúpa síns. Hér er um engan
skyldleika að ræða, engin sifjaspell,
en þó er þung hegning við þessu
(alt að tveggja ára fangelsi). HræðsU
an við hegninguna kemur svo kon-
unni til þess, eins hins mesta ó-
dæðis, að myrða barn sitt. Hér er
afarhöið hegning fyrir siðferðisyfir-
sjón beinlínis orsök í stórglæp.
En það sem aðallega vakti fyrir
mér í greinum mínum um Stein-
unni var þaö, að styðja að því, að
úr því að bein hennar voru færð
úr stað og jörðuð í friðuðum graf-
reit, aö jarðsetning Steinunnar færi
fram sem jarðsetning annara manna,
e.i ekl i sem hræi í annað sinn.
Með óðrum orðum, eg vildi að
nútíða menn sýndu það, að þeir
væru i pp úr því vaxnir, að láia
hegningu ná út yfir gröf og dauða.
Eins og eg hefi áður lýst. var þessu
ekki að heilsa, en það vítti eg.
! Smánaryrðum og illyrðum P. um
; Steinuuni, (svo sem t. d. fyrirsögn-
in »Steinkudýrkun« og setningin
»hið versta glæpakvendi, sem ís-
land hefir átt«) dettur vitanlega eng-
um manni í hug að svara, í slík-
um dómi um dauðan mann, er
lagst dýpra í sorpíð en eg hefi séð
dæmi tii annars staðar. Aðeins
vildi eg benda á það, að hverju
erkiflóni höf, gerir sig síðar í grein-
I inni, er hann segist »ekki hafa skrif-
að þessi orð til að kasta steini að
Steinunni«.
Ritsmíðatilgangur þessa frama,
frumhlaupsgjarna »Væring)a«, lýs-
ir sér einna glöggvast í niðurlagi
greinarinnar, þar sem hann segir,
að cg ráðist bæði á yfirvöld og
presta þessa bæjar, og hann tekur
þessa árás þannig, að eg ráðist
á yfirvöld og presta yfir höfuð og
almennmg. Það var mikil guðs
mildi, að þeir, sérstaklega prestarnir,
skyldu e'ga slíkan málsvara. Að
þeir skyldu eiga einn gáfaðan(!)
ungling í fórum sínum, sem verði
alt slíkt alhæfi, með þeim óyggjandi
rökum(l), að kalla það »heimsku
og il'girni*. Eg býst nú ekki við
því, að eg þurfi að skýra það fyr-
ir nokkrum öðrum en P., að eg
fann að eins að því við þjóðkirkju-
prestana, að þeir veigruðu sér við
að kasta rekum í Steinunni, en því
fór vitanlega fjarri, að eg réðist á
þá alment.
Eg læt það ósagt, af hvaða hvöt-
um þeir hafa. hliðrað sér hjá þessu.
Eg tel víst, vona það að minsta
Ennþá,
er pláss fyrir nokkrar kýr, f
Bessastaðanesi, á næstkomand/
sumri, og eru þeir, sem kynnu
að vilja koma kúm þangað,
vinsamlegast beðnir að snúa sér
til undirritaðs, fyrir 16. jan,
Gr. Gruðmunss.
Lindargötu 14,
(uppi).
Húsnæðisskrifstofan
á Grettisgötu 38,
tekur stærri og smærri íbúðir á
leigu. -- Innheimtir húsaleigu
í og tekur að sér alla umsjón á
| húsum. — Seiur bæði hús og
lóðir.
kosti, að ekki hafi hið sama vakað
fyrir þeim og einum hatt settum
andlegrar stéttar manni, er sagðist
þakka guði sínurn fyrir það, að
enginn þjóðkirkjuprestur hefði orð-
ið til þess að kasta rekum á hana
(d: Steinunni),tvöfaldan morðingjann.
— Það eru svona samansafnaðar
þröngar eintrjáningssáin, þessir Farí-
sear aiira tíma, sem ávalt standa í
vegi fyrir þessum fögru kærleiks-,
samúðar- og fyrirgefuingar-kenn-
ingum Krisls. Það eru svona menn,
sem ávalt verða átumem og höml-
ur á menningu hvers þjóðfélags.
P. virðist ætla að verða útvaiin
fyrirmynd þessara marma, ef hann
heidur áfram sínum hempulausa
prestsskap.
Þótt óþarft sé að taka það fram,
að kenningar og skoðanir þessara
manna eru eins ólíkar og fjarskyld-
ar kenningum og skoðunum leið-
toga þeirra Krists, eins og Ijósið
myrkrinu, skal eg benda á tvö
dæmi úr lífi hans. Svo segir frá
í 8. kap. Jóhannesar guðspjalls, að
þegar Farísearnir leiddu konuna
lauslátu fyrir Krist, til að freista hans,
og ætluðu svo að grýta hana sam-
kvæmt fyrirskipun lögmálsins, en
har.n svaraði því einu tii, »að sá
þeirra, sem syndlaus væri, skyldi
fyrstur kasta steini á hana. Og er
ailir gengu burt og enginn vildi
verða til þessa, segir hann við hana,
að hann áfelli hana ekki. Síðar í
kap. segir hann ennfremur við
Faríseann: »Þér dæmið, eg dæmi
engan. Einnig afsakaði hann það
fyrir ræningja þeim og morðingja,
sem lét lífið með honum.
Nei, Kristur hefði ekki kastað
steini að Steinunni. Hann hefði
skilið það, að hún hafði sínar af-
sakanir. Hann hefði fyrirgefið henni.
Kristur var einn af einn af þeim
fáu, sein skyldist það, að hann væri
ekki í heiminn þorinn til þess aö
hasta steínum að lifandi eða dauð-
um olnbogabörnum tilverunnar,
hvorki beint né óbeint.
Kristur skyldi það vel, að það
er ekki öruggasta leiöin til að bæta
mannkynið, að gjalda þeim sem