Vísir - 01.03.1915, Blaðsíða 2

V tSIK
Yser baráttan.
Söguleg frásögn.
Það má svo lieita, að flestum sé
ókunnugt um alla nánari alburði í
baráttunni um Yser, utan fáeinum
nermönnum.
Sigurinn, sem Belgir unnu, eftir
simfelda orustu allan seinni hluta
októbermánaðar, er einhver þýð-
ingarmesti sigur belgiska hersins,
jafnvel frægari en viðnámið, sem
þeir veittu við Liége. Þessum sigri
var það að þakka, að Belgjum tókst
að stöðva framgang Þjóðverja til
Calais, meðan Frakkar voru að víg-
girða Dunkirk og landið þar fyrir
austan. En Beígir lögðu Ifka mikið
í sölurnar. Pví að auk þess, sem
þessi hálfsmánaðarorusta var einhver i
hin mannskæðasta í öllum ófriðn- 1
um, þá lögðu Belgir frjósamasta
hérað landsins í eyði um minsta
k >sti næstu þrjú ár, með því að
veita sjónum á það.
Þýsku liðsveitirnar, sem unnu
Antwerpen, eltu belgiska herinn,
sem undan komst. Þegar flóttaliðið
kom á Yserbakka, nam það staðar
og bjóst til varnar. Yser er Iítil j
árspræna eins og síki, suðvestan til í !
Belgíu og þá öllum ókunn, nema
bæudunum, sem bjuggu beggja meg-
in hennar og ræktuðu hið frjósama
land umhverfis.
Er hér var komið ófriðnum, eftir
orusturnar við Liége, Aerschot,
Termonde og Antwerpen, voru ekki
eftir af belgiska hernum nema einar
60 þúsunair. 15 þúsund mistu
Belgir við Antwerpen eina, þar með
taidir fallnir, særðir og herteknir.
í október síðastliðnum var því
ekkert til tálmunar Þjóðverjum sunn-
an megin Ysers; þeir gátu þvf, svo
að segja óhindrað, haldið áfram alla
leið til Calais og Dunkirk. En frá
þessum haínarbæjum eru aðalsam-
göngurnar viö Brelland. Mönnum
getur því skilist, hve geysimikla
hernaðarlega þýðingu það hafði
fyrir bandamenn, að hafa þessa bæi
á valdi sínu. Það var þess vegna
nauðsynlegt, að belgíska flóttaliðið
veitti Þjóðverjuin viðnám einmitt
þarna, svo að hægt væri að víggirða
og búast til varnar á landamær-
unum.
Það var farið fram á það við
belgiska herinn, að hann veitti Þjóð-
verjum viðnám í 3 daga; en það
sýnir best dugnað þeirra og her-
kænsku, að þeir vörðust Þjóðverj-
um í hálfan mánuð.
150 þús. gegn 60 þús.
Belgiska liðið var, eins og áður
er sagt, einar 60 þúsundir, þrír
fjórðu hlutar þar af fótgöngulið.
Þjóðverjar aftur á móti voru um
150 þús. eða nær 27a sinnum fleiri.
Auk þess var stórskotalið Þjóðverja
mjög vel útbúið, þar sem það hafði
42 cm. umsátursfallbyssurnar frá
Antwerpen, en Belgir þar á móti
höföu ekki nema léttar fallbyssur.
Það voru þessar gríöarstóru fall-
byssur, sem ollu mestu tjóninu
meðal Belgja.
17. október hófst orustan við
Yser. Það var á að giska 10 mílna
Fyrir aftan fylkingarnar
Fyrir aftan fylkingarnar í orustunum nú, er mikið líf og starf-
semi. það þarf að starfa mikið þar daglega, elda mat handa hern-
um, gera að sáraumbúðum, smíða tæki handa hernum, gera að fatn-
aði o. þ. u. 1. Alt þetta starf fer fram á vögnum, sem eru hafðir
fyrir aftan fylkingarnar, og er meginið af vögnum þessum tekið frá
íbúunum á þeim stöðum, sem herinn er á. Á mynd þeirri, er
hér fylgir, sést aðeins örlítill hluti af þessum vögnum. Sem dæmi
þess, hversu mikið er slíkra vagna og starfsemi, má geta þess, að
herfregnaritari danskur, er á ferð var í Austurríki, fór í bifreið 10
mílna veg meðfram austurrísku herfylkingunni, og var þar fult vagna,
sumir voru til brauðgerðar, aðrir til smíða, þriðju til geymslu, fjórðu
matarforðabúr, fimm heyhlöður o. s. frv., og þar að auki voru
vagnar, er flytja áttu heim særða hermenn.
(enskra) svæði, sem Belgir þurftu
að verja Þjóðverjum. Á þrem stöð-
um var orustan áköfust. Þessir
staðir voru Lombaertzyde, þorp eitt
nyrst á herlínunni, nes nokkurt á
miðri herlínunni og Dix.nude, syðst
á línunni. Það var um að gera
fyrir Belgi, að verja Lombaertzyde,
því annars gátu Þjóðverjar komist
yfir Yser hjá Nieuport og komist
þannig aö baki þeim. Nesið var
Belgjum sannkallað helvíti, því þar
gátu Þjóðverjar skotið á þá á þrjá
vegu. Hvað Dixmude snerti, þá
reið þeim á að verja þá borg vegna
þess, að annars gátu Þjóðverjar í
skjóli húsanna sett ofurefli liðs yfir
Yserfljót og sótt þannig að þeim
báðum megin.
Þjóðverjar réðust á Dixmude á
hverri einustu nóttu frá 17. til 30.
október. Á einni einustu nóttu
gerðu þeir 15 grimmilegar árásir og
orustan var í rauninni jafn áköf og
hún var óslitin. Heilar hersveitir
þýskar féllu, svo ekki stóð uppi
einn einasti maður. Um morguri-
; inn þ. 18. okt. voru stórar land-
! spildur gersamlega þaktar af fölln-
um þýskum hermönnum. Og þar
eð enginn þorði að snerta búkana
til þess að grafa þá, sendi haust-
sólin geisla sína dag eftir dag á
þetta hræðilega lákn inannlegrar
grimdar.
Þegar Þjóðverjum vanst ekki á
við Dixmude, geröu þeir árásir á
smábæi meðfram ánni og þó eink-
um á Lombaertzyde. Þessum 60
þús. Belgjum varð vitanlega ekki
skift niður á marga staði, og hlut-
verk þeirra var og aðallega að tefja
fyrir Þjóðverjum meðan verið væri
að víggiröa landið fyr.r sunnan.
Framh.
1
Leiðrétting.
Vísir hefir flutt nokkrum sinnum
í vetur greinar með fyrirsögninni
»Alþýðufróðleikur«. Það eru al-
þýðuvísur og skýringar á tildrög-
um þeirra, og er víða greint frá
nöfnum höfundanna.
Vísurnar eru margar fallegar og
skemtilegar.
Upp til sveita úir og grúir af
þess konar alþýðuvísum, sem aldrei
hafa komiö á pappírinn. Nálega
hver sveitamaöur og kona kann
marga fallega stökuna, og sumir
furðu margar. Oft eru höfundar
gleymdir og löngu látnir.
Enginn hefir kynt sér til hlítar
þetta geysimikla vísnasafn, sem berst
frá hug til hugar og lifir með
þjóðinni. Og það veröur varla
hægt að gera sér grein fyrir, hve
mjög sál þjóðarinnar hefir nærst á
þessum skáldskap.
Vísur þessar eru myndir úr lífi
og hugsunarhætti alþýðunnar. Hug-
saga hennar er hvergi betur skráð
eri þar; vinnumaðurinn og vinnu-
konan hafa mótað í vísuna lífs-
reynslu sína, baráttu heila og handa.
Margar eru þær þunglyndislegar.
Eru þær minna á lofti en hinar,
sem eru glaðlegar eða kæruleysis-
legar og léttúðugar. Sumar eru
heitar eins og Hekluglóðir, aðrar
líka grimmilegar og kaldar eins og
jökulvatnið og sumar dreymandi
eins og unglingssálin.
Oft virðist sem þeim sé varpað
af munni fram, en tíðara mun hitt,
að þær séu hugsaðar áður og svo
kastað fram við tækifæri.
Þessar raddir frá fjalli og firði
eru myndir af þjóðarhugsun okkar.
Þær eiga fullan rétt á sér, og má
ekki rangfæra þær eða tildrög þeirra,
því þá verður myndin ekki sönn,
og þá er ekki að græða á henni
neina þekkingu á þjóðlífinu á þeim
tínia, sem hún er ort á.
Menn verða því að vera ná-
kvæmir, þegar þeir láta prenta þær,
og mega ekki smíða tildrögin eftir
nútímans skapferli, nema rök séu
fyrir, því þá verða þær ekki speg-
ill tíðar sinnar.
Alþýðuvísum okkar mætti skifta í
tvo flokka: Fyrst þeim, sem standa
óbreyttar í fyrstu frummynd, og í
ööru lagi vísum, sem hafa runnið
saman í einn bálk og skapað þannig
nýja sögu ólíka vísunum áður en
þær tengdust saman.
Alltítt er, að menn eru látnir
yrkjast á vísur, sem kveðnar eru
með margra ára millibili, og eiga
ekki saman frá öndverðu. Verða
þannig til þjóðsögur utan um vís-
urnar.
Ein þessu lík þjóðsaga kom útí
Vísi þ. 4. þ. m.
Þar var birt vísa, sem ort er fyrir
38 árum. Hefir hún bundið félag
við aðra, sem er 35 ára. Utan um
þær er svo komið allskrítið æfintýri.
Vísurnar eru birtar þannig:
»Maöur sendi unnustu sinni svo-
hljóðandi uppsagnarbréf:
Okkar þrjóta yndiskjör
í hafróti kífsins.
Skilja hljótum, veigavör,
á vegamótum lífsins.
Hún svaraði:
Veit eg beinn minn vegur er.
Verður neinn ei skaðinn.
Kemur einn þá annar fer,
ungur sveinn í staðinn*.
Síðari vísan var fyr ort. Hún er
eftir Sigríði Jónsdóttur, konu hér í
Rvík. Hermdi hún mér nákvæm-
lega frá, hvernig vísan var til komin.
Sigríður var þá vinnukona á Hofi
í Vatnsdal. Þar var önnur vinnu-
kona, fremur illgeðja. Hún hafði
átt krakka með manni, sem þá var
kominn eitthvað út í veöur og vind.
Henni var geysiiega í nöp við
hatin.
Eitt sinn, er þær yoru úti á túni
að vinnu, og mann þenna bar á
góma, varð henni að orði: »Það
vildi eg að eg sæi hann norður og
niður í« o. s. frv.
Um veturinn sátu þær einu sinni
hver á stnu rúmi og voru aö spinna.
Sigríöur sá, að hinni bjó ofsi í
skapi, því að hún þeytti rokkinn
allsnúðugt. Þær þögðu báðar. Þá
hugsaði Sigríður vísuna, tók svo í
nefið á eftir og kastaði pontunni til
stúlkunnar og kvað vísuna, sem var
þannig: »Vel ef beinn að vegur
er« o. s. frv.
Þetta varð til þess, að koma stúlk-
unni í besta skap, eins og líka var
ætlun Sigríðar.
Þaö er kynning Sigríðar við þessa
geðveikluðu stúlku, sem mótar vís-
una. Henni hefir runniö til rifja
ógæfa hennar, og gjarnan viljað
hjálpa henni til að líta bjartar á
lífið. Stúlkan var afargeðvond og