Vísir - 14.07.1917, Blaðsíða 5

VISIR
Til skálðsins
Stephans 6. Stephanssonar.
við komu hans til íslanðs í júní 1917.
(Höfundur skrautritaði kvæði þetta og færði skáldinu.)
Heill sért þú, sem galst oss hinn andlega arð
í orðum og snild þinna ljóða!
Vor ættjörð þór fagnar, er gengurðu’ í garð,
hún gest sinn mun velkominn bjóða.
Og verði þér sumarið sæluríkt hór,
er svanir í loftinu kvaka,
og vaggar sér blævakin bára við sker,
en blómskrúð sitt hlíðarnar taka.
í álfunni vestra — við annir og strit —,
þú auðgaðir skáldmálið dýra.
og sannreynt er það, að þú sveikst aldrei lit,
þá sögnina kvæðin þín skýra. —
Þar blasir við margbrotin myndanna fjöld
frá mannlífsins hvikula sviði. —
Þeim daprast ei útsýn um dimmviðris kvöld,
sem dagroðinn tók sér að liði. —
Svo þigðu nú. skáld, þetta lágfleyga ljóð,
þar leiftra’ eigi glitstafir háir,
hér eru’ aðeins glampar af ylríkri glóð,
en aflvana, daufir og smáir. —
Pétur Pálsson.
Mjólknrverðið
og hvað það kostar að fram-
leiða mjólkina.
Eftir Guðm. Jöhannsson bústjóra
í Brautarholti.
Eg veit vel að það er ekki á
neinn veg þakklátt verk að verja
verðhækkun á þessum tímum,
en allra síst er þó hægt að bú-
ast mð samúð Reykvíkinga þeg-
ar verja á verðhækkun á ffijólk.
Þó allar vörur stígi stöðugt í
verði, sem fluttar eru til lands-
ins og með hverri nýrri skips-
komu komi ný verðhækkun, þá
er því tekið með þögn, sem eðli-
legt er; en þegar mjólkurverðið
liefir verið hækkað, hefir að jafn-
aði, hvert ópið öðru hærra goll-
ið við um hve óverjanlegt slikt
athæíi væn. Þó munu þessi óp
samt fyrst hafa náð hámarki
þegar mjólkursalan var stöðvuð
í fyrra haust, að m. k. ef satt
er, að einn af helstu embættism.
Reykjavíkur hafi þá kallað mjólk-
urframleiðendur barnamorðingj-
ana fyrir það eitt, að þeir neit-
uðu að láta með yfirgangi neyða
sig til að selja vöru sína lægra
verði en þeir gátu framleitt hana
fyrir. Slik gífuryrði koma sjald-
an miklu til vegar og eru síst
prýði í munni mentaðra manna.
En jafnvel þó eg efist ekki um
að viðkomandi embættism. hafi
fullkomlega þekt hverja þýðing
mjólkin hefir fyrir ungbörnin,
þá geri eg ráð fyrir að hann hafi
haft jafnlitla þekking á hvað í
raun og veru kostaði að fram
leiða mjólkina. En sökum þess
að mjer er kunnugt um, að all-
margir Reykvíkingar hafa þá
skoðun að mjólkin þurfi ekki
að vei’a eins dýr og hún er og
hafa heldur ef til vill ekki tæki-
færi til að kynna sór hvað það
kostar að framleiða hana, þá
langar mig til að gefa þeim svo-
litia hugmynd um hvað það i
raun og veru kostar.
Eg ætla þá fyrst að sýna hvað
fóður og mjólk kúrma í Braut-
arholti kostaði í aprílmánuði s. i.
Eg tek það fram að hér er ekki
um neina áætlun að tala, heldur
upp á eyri raunverulegan til-
kostnað og tekjur af kúnum þenn-
an mánaðartima. Utkoman aðra
vetrarmánuði varlík. Mjólkvar
send suður fyiir kr, 2151,88 en
fóður kxlnna kostaði sama tíma:
a> Hey . . . . kr. 1492,40
H Maís .... — 1591,20
c- Sild og gota . — 312,00
Alls kr. 3395,60
k óðrið kostaði þannig kr. 1243,72
meira en mjólkin. En auk þess
kostaði fóður v. g. kálfa 307 kr.
°g fóður hesta kr. 457,20,, Taða
Gr kér reiknuð á 12 aura pund-
^ en maís, síld og gota samkv.
mnkaupsverði; en auk þess kostn-
aðar legst á mjóikina flutnings-
°g ^ólukostnaður. kaupgj. verka-
fólks, fæðispeningar, rentur af
höfuðstól þeim er í búinu liggur,
öll opinber gjöld o. s. frv. Kaup-
gjald og fæði kaupafólks í fyrra-
sumar er þó að sjálfsögðu inni-
falið í heyverðinu.
Bændur hafa hingað til kvart-
að um að mjólkurframleiðslan
bæri sig ekki. Þeir hafa ekki
fundið beint hve stór skekkjan
var, því flestir hafa fjárbú sam-
hliða kúnum, en aðeins örfáir
hafa ennþá sundurliðaðar bú-
skýrslur, er þeir geti sóð af
hvernig hver einstök tegund fram-
leiðslustofnsins ber sig. En þeir
hata fundið að sama framhald
gat þó ekki gengið án skaða, og
kvartað, en þeim hefir ekki ver-
ið trúað, sbr. raddir blaðanna og
ýmsra Reykvíkinga.
En hver á að bera hallann,
sem alstaðar hefir orðið á mjólk-
ursölu í vetur? Ekki getur sum-
armjólkin það með sama verði.
Á hór undir lagayfirskini að
kúga bændur til að láta vöru
sína af hendi lægra verði en þá
kostar að framleiða hana? Og
hvað á það að vera lengi? Þar
til bændur hafa étið upp þann
höfuðstól, sam þeir með erfiði
og sparsemi hafa safnað saman
alt Hfið? Ber ekki að beita lög-
um þannig að hagsmunir allra
stétta þjóðfélagsins njóti sömu
verndar. En nú finst mörgum
að hagsmunir landbúnaðarins sóu
farnir að lúta í lægra haldi fyr-
ir hagsm. sjáfarútvegsins. Eða
er samræmi í því, að meðan ver-
ið er að kúga bændur til að selja
afurðir sínar lægra verði en fram-
leiðsla þeirra kostar, að hlaupið
sé undir bagga með vélbátaút-
gerðinni með þvi að leggja tals-
verðan hluta af verði steinolí-
unnar, sem kom með Bisp, á '
landssjóðinn? Og hver á svo að
bera þann halla? Eftir líkum að
dæma getur sjávraútv. það ekki,
því ósennilegt er að verið væri
að styðja hann svo ef hann gæti
staðið á eigin fótum og verður
það þá ekki landb. sem á að bera
hallann? I öllum tiifellum verð-
ur hann að bera sinn hluta. Og
hvað fær hann svo í staðinn?
.Tií, útvegurinn á að vonum hægra
með að hleypa kaupgjaldinu upp
og lxrifsa verkafólkið frá bænd-
um. En bændur mega síst af
öllu láta undir höfuð leggjast
að íhuga hverja þýðingu það
kynni sð hafa ef sjávarútvegur-
inn næði föstum tökum á verka-
lýðnum, því þá fyrst væri land-
búnaðurinn í verulegri hættu, og
þeir mega ekki undir neinum
kringumstæðum líða að höfuð-
keppinautur þeirra (útvegurinn)
sé styrktur af því opinbera til
að bjóða þeim sjálfum byrginn.
Yæri nú vara bænda í því
verði, og afstaða þeirra svo góð,
að hvortveggja hefði gert þess-
ar gerðu ráðstafanir réttmætar,
væri ekkert að segja. En eg hef
hér að íraman bent á hvernig
hagsmuna mjólkurframleiðenda
hefir verið gætt i vetur. Og
mai’gir hugsandi bændur spyrja
hver haíi gætt hagsmuua bænda-
stéttarinnar at sendiherrunum,
sem fóru til Lundúna í vetur.
Það hefir víst aldrei verið gefið
upp og samningarnir bera það
því miður heldur ekki með sér,
að bændur hafi átt þar neinn
málsvara. Þó hefði efalaust verið
hægt að finna mann, sem hefði
verið fær um að mæta þar fyrir
hönd bænda, svo sem Halldór
Yilhjálmsson skólastjóra og ef
til vill fleiri. Ennfremur, hverra
hagsmuna var verið að gæta,
þegar útflutningsbannið var sett
á rjúpurnar og síðan sett á þær
hámarksverð, 35 aurar? Það var
þó alkunnugt að margir kaup-
menn höfðu verið búnir að kaupa
þær á 45—46 aura Og hvaða
sanngirni var í að láta þá bíða
10 aura skaða á stk? Auðvitað
var þetta áður svolítil tekjugrein
fyrir bændur, en skotfæri og
vinnulaun er nix hvortveggja
svo dýrt, að viðbættu skóleðri
og fæði, að spursmál er hvort
það borgar sig að ganga á rjúpu
fyrir þetta verð. Hór var held-
ur engri sjáanlegri nauðsyn til
að dreyfa. Kétleysi var ekkert
í landinu, sem sést best á því
að altaf er verið að auglýsa það,
enda var útflutningur á kéti’
ekki bannaður. Ekki gat það
heldur verið fiðurþörfin, því fið-
ur er sent út eftir sem áður og
enginn hörgull á því í landinu.
Á hverju bygðist svo þetta út-
flutningsbann? Já það er nú
það, sem margur er að reyna að
grufla út i, án þess þó að botna
í því. Því enginn getur látið
sér koma til hugar, að það sé
ástæða þó Reykvíkingum kunni
að vera þægilegra að kaupa
rjúpuna fyrir 35 en 45 aura.
Jeg minnist ekki hér á smjör-
verðið, því það kvað vera í ráði,
eða þegar afgert að leiðrétta það.
Eg bið menn afsökunar á þess-
um xitúrdúr frá aðalefninu og
sný mór þá aftur að mjólkinni
og mjólkurverðinu. Eg tók þar
dæmi frá Brautarholti, sökum
þess að þar er aðeins rekið kúa-
bú og þar af leiðandi er það
mjólkin, sem verður að beraali-
an kostnað af búinu. í öðrulagi
hef eg þaðan ábyggilegar skýrsl-
ur tiJ að fara eftir. Eg hef hér
að framan sýnt fram á að mjólk-
in hefir verið seld með stórskaða
í vetur, og sumarmjóikin getur
ekki bætt upp það tjón. Kaup-
gjald, matvara og alt efni er
komið í það afskapaverð, að jafn-
vel yfir sumartímann er ekki
hægt að búast við að mjólkin
geti, með sama verði, borið þann
kostnað sem á hana legst. T.
d. má gera ráð fyrir að dagleg
útgjöld í Brautarholti verði rúm-
ar 100 kr. um sláttinn í sumar.
Eitthvað verður að koma þar á
móti. En auk þess mismunar,
sem verður á mjólkurtekjum og
hinum ýmsu útgjaldaliðum, sem
eg hef bent á hér að framan,
þá ber að aðgæta það að bú-
skapurinn verður ekki fremur en
annað rekinn án áhættu, og síst
stórbú. Skepnur geta mishepn-
ast af sjúkdómum ogþessagætir
ávalt nokkuð í stórum hóp. Eins
geta komið grasleysur, óþurkar
o. s. frv. Fyrir slíku getur hvorki
verðlagsnefnd nó aðrir séð á ann-
an veg en með því að ætla eiu-