Vísir - 14.07.1918, Page 3

V i o i R
Erlent fé.
í Þjóðólfi var nýlega „grein
©ftir GTest á Hæli“. Strákarnir
iirópuðu það á götunum og má
vel yera að einliverjir liafi orðið
til þess að kaupa blaðið þess
vegna, því að oft er það gott,
sem Gestur segir. En þessi grein
Gests gefur alveg ranga hug-
mynd um liann. Það var því
óheppilegt, að strákarnir skyldu
hafa svona hátt um það, að
iuin væri eftir hann.
„Illa setin jörð“ heitir grein-
in og aðalefni hennar er að telja
um fyrir mönnum að fara sem
fyrst að selja útlendingum í
hendur fossana í landinu. Það
er rétt eins og Gestur telji þær
jarðirnar best setnar, sen „rán-
búskapur“ er rekinn á.
í»að getur verið, að Gestur
v|iti ekki um hvað deilt er í
fossamálinu. En af því að hann
©r eitthvað að hnýta í dagblöð-
In í Reykjavík, þá verður þó
að ætlast til þess, að hann hafi
lesið það, sem þau hafa sagt
um málið. En annaðhvort hefir
hann ekbi gert það, eða hann
segir vísvitandi rangt frá. Hann
<segir, að dagblöðin óttist erlent
fjármagn og bregði þeim mönn-
um um föðurlandssvik, sem séu
að reyna að fá útlent fé inn í
landið, til að starfrækja fossana.
Þetta er hvorttveggja algerlega
ósatt.
Af dagblöðunum mun það
aðallega vera Visir, sem Gestur
•á við. Hann hefir lagt mest
þeirra til þessara mála. Enhann
hefir aldrei látið í ljós ótta við
erlent fjármagn. Hann hefir þvi
síður borið þeim mönnum föður-
landssvik á- brýn, sem helst hafa
beitt sér fyrir þvi að veita er-
lendu fé inn í landið. Honum er
það ljóst, að ef nokkur „fossa-
iðnaður“ á að komast hér í fram-
kvæmd, þá verður að fá til þess
erlent fé. Gestur lætur sig einu
gilda hvernig það fé kemur, bara
að það komi sem fyrst, hver
svo sem þá aðallega nýtur góðs
af fyrirtækjunum. Vísir vill að
landið útvegi þetta fé og starf-
ræki fossana, að fossarnir verði
þjóðareign og vinni henni, en
ekki útlendum gróðabrallsmönn-
um.
Það er nú ekki ósennilegt, að
Gestur segi að þetta sé ófram-
kvæmanlegt. Um það má deila.
En það er óheiðarlegt af Gesti
að gera andstæðingum sinum upp
aðrar ástæQur en þeir færa fram.
Gestur veit það, að landsmenn
hafa nýlega stofnað gufuskipa-
félag. Það var að nokkru leyti
stofnað með útlendu fó. Það ótt-
aðist enginn, af því að öll yfir-
ráðin áttu að verða í höndum
landsmanna sjálfra og fyrirtækið
að rekast sem alþjóöarfyrirtæki.
Gestur veit líka, að landið hefir
keypt þrjú flutningaskip, að öllu
leyti fyrir erlent fé, og það er
líklega því nær einróma álit
landsmanna, að þau kaup muni
verða þjóðinni til blessunar að
lokum. Og ef Gestur vill lítið
lítið fyrir hafa, þá getur hann
sannfært sig um það, að Vísir
hvatti til þeirra kaupa en latti
ekki, þó að um erlenfc fé væri að
ræða.
Það má nú gera ráð fyrir því,
að Gestur fari að ganga úr
skugga um það, að hann hafi
farið með rangt mál, viðvíkjandi
þessum ótta við erlenda fjár-
magnið. En þá er að athuga hitt
atriðið, hvort það muni nokkur
tiltök, að landið leggi út í það,
að starfrækja fossana í landinu.
Gestur minnist þess alveg vafa-
laust, að það hefir verið um það
deilt, hvort nokkurt viðlit væri
að roka skipaútgerð sem þjóðar-
fyrirtæki.
Að kaupa skip og gera þau
út á landsjóðs kostnað var talið
hreinasta glæfrafyrirtæki alt
þangað til ófriðurinn hófst. —
En „neyðin kennir naktri konu
að spinna“. Og svona fór.
Auðvitað hefði ekkert verið
hægra en að fela einhverju er-
lendu félagi að annast aðflutn-
inga til landsins, en það þótti
nú samt ráðlegra að ráðast í
skipaútgerð á landsins kostnað,
þó að til þess þyrfti að fá erlent
fé að láni svo miljónum skifti,
og hifcfc var ekki einu sinni reynt.
— Ekki vegna þess, að menn
óttuðust erlent fé, heldur vegna
þess að menn gengu ekki að því
gruflandi, að hvert erlent útgerð-
arfélag, sem þetta tæki að sér,
myndi fyrst og fremst skara eld
að sinni köku. Þó að útgerðin
hafi farið nokkuð í handaskolum
hjá landsstjórninni, þá vita menn
að hún er nú í góðum höndum,
og til þess hafði verið ætlast,
að hún kæmist í þær hendur þeg-
ar í upphafi.
Alveg sömu ástæður liggja til
þess, að Vísir vill láta starfrækja
fossana á landssjóðs kostnað.
Það er ekki af ótta við erlenfc
fjármagn, heldur ai því að land-
ið á sjálft að njóta fossanna, en
ekki að verða mjólkurkýr úfc-
iendra manna.
Gestur gæti ef til vill lifað
góðu lífi á Hæli, þó að hann seldi
jörðina og búið á leigu og yrði
þar í húsmensku sjálfur, og vel
má vera að jörðin yrði sæmilega
setin fyrir því. En ætli Gestur
reyni nú ekki samt í lengstu
lög að hokra sjálfur á jörðinni?
Vísir efast heldur ekki um það,
að landið mundi njóta nokkurs
góðs af því, ef fossaiðnaður kæm-
ist á fót hér á landi, þó að f
höndum útlendínga væri. En
hann þykist þess fullviss, að það
myndi njóta miklu meira góðs
af því, ef það hefði sjálft öll um-
ráð yfir þeim iðnaði,
Það er ómögulegt, segja menn.
Landið fær hvergi fé til slíks!
— En hefir það verið reynt?
Hvað eru mörg ár síðan það
hefði verið sagt, að landið gæti
hvergi fengið 3 miljónir króna
til skipakaupa og auk þess ein-
ar 10—12 miljónir til verslun-
arreksturs?
Fyrst verður að minsta kosti
að sýna það svart á hvítu, að
það sé ómögulegt, áður ©n það
getur breytt skoðun manna á
málinu.
En Vísir er sammála Gesti um
það, að það eigi að vinda sem
bráðastan bug að málinn. Þing-
ið verður sem fyrst að taka af-
stöðu í því og ákveða hvor leið-
258
haföi koniiö þrinsessunni til aö breyta fyrir-
setlun sinni alt í eintt.
En þaö Var ekki nokkur unnull eftir aí
því. Hún haföi lagt sig fyrir í legubekkinn,
þvegiö -sér, borðaö — og fariö, án þess aö
skilja nokkur boö eftir.
Eg var bæöi gramur og áhyggjufullur út
af þessu, enda sá eg aö Mordacq féll þetta
mjög illa og sagöi hann viö ntig, undir eins
og viö vorum kornnir út úr gistihúsinu:
„Viö skulunt fara til „Ilótel de Londres".
Þar er Gallini og getur veriö, aö hann viti
eitthvaö urn þetta.“
Viö fengum okkttr ]tá vagn og ókum alt
að hinni miklu Kólúmbusarstyttu, er stendur
mitt a fallegum bletti fyrir framan járnbraut-
arstööina. Þar stigum viö úr vagninum, og
gekk þá maður nokkur hvatlega í veg fyrir
okkur. Var það sami toginleiti maðurinn, sent
eg áður haföi séö flytja bréf og erindi til hús-
bónda síns.
,,Jæja-þá, Karl. Er Gallíni þarna hinu megin
enn þá'?“ sagöi Mordacq á frönsku og benti
á löngu og hvitu framhliöina á „Hótel de
Londres“.
„Já, enn þá er hann þar, en ntér skilst aö
hann liafi sagt, að hann færi þaöan á morg-
un.“
„Hafið þer nokkuö oröiö var viö prinsess-
una?“
^illiam le Queux: Leynifélagið.
259 '
„Nei. herra. Eg hefi staðiö hér alt kvöld-
iö.“
„Og héöan megiö þér heldur ekki víkja
nokkurt augnablik og veröiö auk heldur að
vera hér á verði í alla nótt. Gallíni gæti ann-
ars gengið okkur úr greipum, þegar hann er
svona nálægt járnbrautarstöðinni. Dónat ætti
aö vera feröbúinn frá Milanó klukkan hálftvö
í nótt. Hann símaöi tii mín áöan og kvaðst
]>á vera á förum og ætla að hitta yður hér.“
„Gott og vel, herra.“
„Prinsessan er horfin,“ hélt Mordacq áfram,
„og þess vegna veröiö þér aö gæta vel aö
því, hvort hún kemur hér á stöðina."
„Horfin !“ enduftok maöurínn. „Eg vona, aö
þar búi ekkert ilt undir.“
„Hún fékk einhverja leynilega orösendingu
og fór burt án þess að gera okkur aövart,“
svaraöi húsbóndi hans. „Verðiö þér þess
vegna aö bíöa hér og gefa gætur að öllu. Ef
til vill hefir eitthvaö alvarlegt komiö fyrir,
en eg skal vitja yöar aftur klukkan tvö, þegar
Dónat er kominn.“
Snerttm viö síöan á braut og gengum inn í
hina gríðarstóru og glymjandi járnbrautar-
stöö.
Viö stóöum á brautarpallinum þegar Vtnar-
hraölestin kom meö upphituöum matsölu-
vögnum og eitthvaö sex svefnvögnum, hraö-
lestin sem rússneskir prinsar og slæpingjar
260
Noröurálfunnar feröast helst meö. Höfðu
tveir vagnklefar veriö pantaöir fyrirfram
handa ungfrú IVilson og mér, en sarnt hélt
lestin áfrarn hægt og sígandi eftir ntjög stutta
viödvöl og ekki kom prinsessan aö heldur.
Mordacq skildi ekkert i þessu.
Eg sagöi honum hvaö fyrir mig heföi kom-
ið um kvöldiö, lýsti íyrir honum Gyöinga-
stúlkunni, sem var aö gefa mér gætur og gat
þess til, aö þaö kynni að vera sárna stúlkan,
sem fært haföi prinsessurtni orðsendinguna
heim í gistihúsiö.
Hann hlustaði á sögu mína meö mestu at-
hygli og baö mig að lýsa stúlkunni nákvæm-
lega fyrir sér. Virtist mér þetta vekja ein-
hvern grun hjá honum, því aö alt í einu
sagöi hann meðan við .vorum aö ganga sam-
an og eg var aö lýsa stúlkunni í\-rir hon-
um: •
„Nú-já-já 1“
Hann sagði þetta á þann hátt, aö eg var
viss um, að hann grunaði eitthvaö, enda haö
hann mig aö koma meö sér á símastöðina og
sendi hann þaöan langt og mikið sím-
skeyti.
Viö skildum ekkert i þessu skyndilega
hvarfi prinsessunnar.
Eg reyndi aö pína fit úr félaga mínum
hvers vegna hann liefði haft gætur á mann-
inum, sem var að skrifa símskeytiö áöur