Vísir - 13.07.1919, Blaðsíða 2

VISIR
Hvert stebiir?
íá innan nokkurra daga
Cementsfarm
eem ,verður seldur með mjög sanngjörnu verði.
Nýkomið
íjöll»r. firval aí
Dömu- og Barnakrögum
Dndarlegt ákvæði.
&q\H lacobscn *
°g fylgiskjöl. Fyrsta ritgeröin er
um „eignarrétt yfir vatni“, eftir
Bjarna Jónsson, og aðra ritgerð
hefir hann skrifað um „almenninga
og afréttir“. Þessar ritgerðir eru
45 bls. Þá kemur ritgerð og skýrsla
um sölu orkuvatna og greining
þeirra um landið, eftir Sv. Ól. (sem
„Tíminn" var sárastur meirihlut-
anum fyrir að ræna). Þá kemur
löng ritgerð eftir jon Þorláksson
um „vatnorku á Islandi og notk-
un hennar" og önnur eftir Guðm.
Björnson, um ,!vatnastjórnsemi
annara þjóða“. Loks er síðasta rit-
gerðin „uni vatnsréttindi" < eftir
Einar Arnórsson. Meðal fylgiskjal-
annar eru norsk lög og lagafr.vqrp
tun meðferð og afnot vatns og
vatnsorku, saxnesk vatnalög o. fl.
og loks „íslenskir lagastafir um'
vatns-réttindi að fornu og nýju".
i )g enn er von á, að minsta kosti
einu frumvarpi frá meirihlua
nefndarinnar, j>. e. sérleyfislaga-
frumvarpi.
Fíiga þingmenn nú mikið og
erfitt starf fyrir hendi, að „pæla“
gegi.um alt |)etta. og kryfja j)að
til mergjar. Búist er við j>ví, að
byrjað verði á, að kjósa nýja nefnd
i n. d., til að íhuga skýrslu fossa-
nefndarinnar, en varla verður gert
ráð fyrir jiví, að jjetta j>ing leiði
málið til Ivkta. Æskilegt væri J)ó,
að j)ví vrði hraðað sem mest. Og
óþarft ætti að vera, að eyða löng-
um tíma í deiluna um eignar- eð;u
umráðaréttinn víir vatninu. Þingið
verður fyrst og fremst aö gera sér
J)að ljóst, að j)aö er helgasta skylda
þess. að vaka yfir réttindum ríkis-
ins —- heildarinnar ; hagsmunir ein-
staklinganna eiga að lúta hags-
munum heildarinnar.
Það er þvi slcylda þingsins, að
halda umráðarétti ríkisins vfir
vatninu til streitu, ])ó að hann* sé
véfengdur af sttmum. Réttur ein-
staklinganna er ekki fvrir borð
borinn með j)ví. Þeir geta leitað
úrskurðar dómstólanna, ef j)eir
telja gengið á rétt sinn. En ef ])ing-
ið ber rétt ríkisihs fyrir l)orð, ])á
tekur það sér dónisvaldið i hendur.
Stjórnin leggUr nú fyrir ])ingið
frumvarp til laga um skipun og
laun barnakennara, og virðist mér
svo, sent það sé talsvert athuga-
vert, i ýmsunt greinúm. Þó skal eg
ekki að þessu sinni gara ])að alt aö
umræðuefni, en læt mér nægja, að
drepa á eitt atriði.
t. i. gr. nefnds frumvarps eru
fjórar kröfur gerðar til þeirra, sem
ætla að gerast kennarar við barna-'
skóla eða farskóla, og er ein þessi:
„að hann (]). e. kennarinn) haf)
lokið kennaraprófi".
Með öðrum orðum : — Allir aðr-
ir menn eru útilokaðir frá því að
segja til börnum, ef þeir hafa ekki
kennarapróf. Þó að þeir liafi gagn-
fræðapróf, stúdentspróf eða há-
skólapróf, þá er það alt ónýtt,
nema ])eir hafi líka kennarapróf.
Lögin tala ekkert um, hvað gera I
eigi við þá kennara, sem nú starfa,
og ekki hafa „kennarapróf". Eg
geri reyndar ráð fyrir, að þeir
verði látnir í friði, því að líklega
misti kennarastéttin æði-marga úr
sinum hóp. ef ])eir ættu allir að i
hætta, sem ekki hafa „kennara-
próf“. Minsta kosti held eg að þeir
hafi ekki kennarapróf t. d. Morten
Ffansen, Karl Finnbogason, Sig-
urður Jónsson o. fl„ sem þó hafa
])ótt sæmilegir kennarar.
Eg geri ráð fyrir. að ])að hafi
vakað fyrir þeim, sem frumvarp
þetta saindi, að h i ð m i n s t a,
sem krafist vrði a. manni, til þess
hanry vrði barnakennari, væri það,
að hann hefði kennarapróf, — ella
eitthvert meira próf.
En sjálf prófin eru raunar eng-
inn „prófsteinn" á kennarahæfi-
leikum. attk ]>ess sem menn táka
alls engin „próf" viö suma útlenda
skóla, þó aö þeir stundi þar nám,
eða svo minnii; inig það væri i As-
kov, þar sem margir íslendingar
leituðu sér menta um eitt skeið.
Ekkert próf var þar tekið, og hafa
])ó sumir. sem jtaðan komu, þótt
fullboðlegir barnakennarar.
TTvað sem öðru líður, þá má það
ekki viðgangást, að enginn geti
crðið barnakennari, nema hann
hafi „kennarapróf", enda mun það
í ratin og veru ekki vera tilætlunin,
þó að svona klaufalega sé að orði
komist í nefndu frumvarpi.
Kennari.
Einu. sinni var sú tíð,. aö’ memi
hugsuðu. til ófriðarlokanna sem
endaloka. dýrtíðarinnar. Að ófriðn-
um loknum, héldu menn, aö allar
nauðsynjar myndu skyndilega
lækka i verði, og úr því gætu menn
liíað i. „vellystingum praktuglega"
fyrir sama sem ekki neitt. En nú
er ófriðurinn á enda, en. dýrtíðin
engu minni en áður. Og það eru
eng^r horfur á því, að vöruverð
lækka i náinni framtíð.Ýmsarvörur
hafa jafnvel hækkað i veröi að
miklum mun, síðan ófriðnum lauk.
—• Eu hvað veldur?
Um heim allan hafa öll vinnu-
laun hækkað gífurlega, síðan ófrið-
uriirn hófst. Þau hafa veriö að
hækka jafnt og þétt öll þessi fimm
ár, og enn eru þau að hækka. En
af þessari hækkun á vinnulaunum
stafar sívaxandi dýrtíö. Framleið-
andinn verðiir að borga verka-
mönnum sinum hærra kaup en áð-
ur og verður þvi að fá hærra verð
fvrir afurðir sínar. Allir veriía-
menn, sem vinna að flutningum
á sjó og landi, fá miklu hærra kaup
en áður. Þess vegna lækka flutn-
ingsgjöldin ekki að neinum mun,
])ó að siglingaörðugleikarnir og
hætturnar séu nú minni.
Eðlileg afleiðing af því, að
verkamenn fá kaup sitt hækkað.
verður ný hækkun á vöruverðinu.
Og það ekki að eins hækkun, sem
kauphækkuninni nemur; ef fram-
leiðandinn á þess nokkurn kost, þá
notar hann tækifærið til að auka
hagnað sinn að sama skapi. Hver
kauphækkunarkrafa leiðir því af
sér aðra nýja. Og hvenær kemur
jafnvægið ?
Flvervetna eru nú hinar í-
skyggdegustu horíur. Það má
heita. að enginn viti hvað næsti
dagur kann að færa. Alstaðar eru
það kauphækkunarkröfurnar sem
ólguna vekja. Byltingarmennirnir
nota þær til þess að æsa lýðinn.
Þó að jafnvægi kæmist á milh'
verkakaups - og vöruverðs, þá
myndu þeir ekki vilja viðurkenna
þaö. Þá væri vopnið slegið úr
höndum þeirya.
ísland er cf til viH eina landið i
álfunni, eða jafnvel í ötíum heimin-
um, sem ekkert hefir af verka-
mannaóeirðum að segja. Hér hefir
orðið komist hjá öllum æsingum
út af kaupkröfum vprkatnanna,
enda hafa þær aldrei verið- ósann-
gjarnar. Vér þurfum ekki að ótt-
ast neina byltingu; þó að öllu verði
„snúið öfugt" úti í heinúnum, af
því að menn latnna sér ekkert hóf.
En dýrtiðina verðunt vér að þola
eins og aðrir. Og þaö eru litlar lík-
ur til ])ess, að henni linni nókkurn
tíma. Það er rétt'að gera sér það
] Ijóst, og taka afleiðingunum. Pen-
| iiigarnir hafa fallíð í verði. Það
má í raun og veru einu gilda, þó
að þeir hækki aldrei í verði aftur.
Bóndinn verður að borga kaupa-
manninum Ro króna kaup um vik-
una í stað 20 króna áður. F.f hann
fær sent því svarar hærra verð
fyrir afurðir sínar, þá kemur það
í sama stað niður.
Úti í heiminum er það auðvaldið
og örbirgöin, sem berjast. Hvernig
þeirri baráttu lykur veit enginn
enn.
Frá Vifilsstöðnm.
Læknisbústað er nú verið að
konta upp á Vífilsstööum. Það er
steinsteypuhús og stendur austan
við hælið. Ibúð læknisins er nú i
hælinu, en þegar þetta nýja hús
er upp komið, verður gamla íbúðin
notuð fyrir barnahæli, sem mikil
nauðsyn er á.
Jarðskjálftar
á ítalío.
150 manns farast.
Seinustu dagana í júní urðu
miklir jarðskjálftar á Norður-
ítalíu og biðu 150 manns bana, en
hús hrundu í mörgum þorpum og
2000 manns eru húsnæðislaus.
Mestir voru jarðskjálftarnir í
l oscana og Torre di Roniagnano.
Mörg fornfræg hús hafa hrunið
á jarðskjálftasvæðinu, brýr brotn-
að og skrauthýsi og listaverk
skemst.
Brýrnar á Eliiðaánum.
Brýrnar á Elliðaánum eru orðn-
ar talsvert gamlar, sem kunnugt
er, og farnar að fúna og gefa sig.
Þær hafa ugglaust þótt mikið
mannvirki „á sinni tíð" — og veriö
það í samanburði við aðrar sam-
göngubætursem þá voruhérkunnar,
en siðan hafa samgöngur gerbreyst
hér á landi, svo að nú eru þær
orönar langt á eftir tímanum, bæði
mikils til of mjóar, og auk þess
svo veikar, að þær geta ekki til
lengdar borið þann þunga, sem á
þær. er lagður.
Á eg þar einkum við flutninga-
bifreiðar, sém litið hafa verið not-
aðar til þessa, nema hér innan bæj'
ar, en hljóta áður en langt ttm líðnr
að „eiga erindi" inn fyrir ár,
minsta kosti við og við.
Og loks er ótalð eitt sámgöngu-
tækið, sem innan skams mun þurfa
að h æ 11 a s é r yfir þessar bryr,
og það eru dráttarvélarnar (Trac-
tors). Þær. sem ]>egar eru komnar
eru að visu mjög litlar og léttar, í
samanburði viö aðrar stærri, en
ef þær hafa mikið í eftirdragi, ])á
held eg ])að sé varla hætlulaust,
að láta þær fara yfir brýrnar.
Auk þess rekur að því mjög
bráðlega. að menn taki hér upp en«
þyngri dráttarvélar, cn það hefir
kunnugur maður sagt mér, að ekkí
.