Vísir - 21.09.1919, Qupperneq 5

VÍSIR
[21. séþt. 1919.
ískast til að bera út Vísi mn bæinu. Verða að yera áreiðanlegir
og siðprúðir.
Gnðmnnðnr Asbjörnsson
Laugav. 1. Sitni B55.
Landsins besta úrval af rammalistum. Myndir innrammaðar fljótt
og vel. Hvergi eins ódýrt.
V átryggingaríélögin
Skandinavia - Baltica -- National
Hlntafé samtals 43 miljónir króna.
ísl^xxcls-cloilcIiirL
Trolle & Rothe h. f., Reykjavík
Allskonar sjó- og striðsvátryggingar á skipum ogvðr-
um gegn lægstu iðgjöldum.
Oí'annefnd félögjiafa afhent Islandsbanka i fteykja-
vik til geymslu:
hálfa miijón króna,
sem tryggingarfé fyrir skaðabótagreiðslum. Fljót og góð skaða-
kótagreiðsla. Öll tjón verða gjörð upp hér á staðnum og félög
þessi hafa varnarþing hér. Bankameðmæli: íslandsbanki.
eignarréttur yfir vatni
og kjósendur.
(RæSa Bjarna Jónssonar frá Vogi
um tillögu um lögnám
Sogsfossanna).
Eg ætla aS hv. frsm. (G. Sv.)
hafi tekiS þaö fram, aö nefndin
vilji lagfæra orðalag tillögunnar
eftir þvi sem stjórninni þætti æski-
legt.
Eg vildi minnast hér á eitt at-
htSi út af umtali því, sem or'Siö
Refir í blaSi einu hér, um vatns-
°rku, aS mér skilst aS i till. hafi
att aS standa, aS engar bætur
^mu fyrir vatnið, en af því aS
^etta orS hefir falliS úr í prentun,
VerSur þaS orksök til greinarinnar.
^ skjölum fossanefndarinnar er
*)a-S sannaS mál, aS landeigendur
e'Sa. jjó botninn undir vatninu.
b . •
^gmn þarf heldur aS sýna lær-
sinn á þvi sem allir vita, aS
Vatnsorka er framkvæmi af tv.eim
5]oreridum, vatnsmagninu og fall-
^Öinni. ÞaS er auSvitaS óþarfi aS
'þetta fram. En slílct orSalag
. ^tti laga, ef hv. stjórn æskir
PeSs.
. Rtér er líkt fariS og hv. frsm.
t* *vi. aS mér þykir allundarlegt,
]Dar sem stjórnin segist ekki geta
framkvæmt _þaS sem þingiS fyrir-
skipar, nema því aS eiiis aS hún sé
sjálf sarinfærS urn aS úrskurSur-
inn sé ánnaShvort á þessa eSa hina
hliðina. —- Þetta gæti veri'S eí hún
ætti aS ákveSa eitthvaS mikilvægt
atriSi sjálf, en ekki þegar aS eins
er um þaS aS ræSa, eins og hér, aS
skjóta þvi undir dónistólana.. Eg
skil ekki í hæstv. stjórn aS láta
þetta uppi hér, því varla getur hún
veriS svo hrædd viS dómstólana.
ÞaS er ekki nema um tvent aS
velja fyrir stjórnina, ef þingiS
skipar henni aS gera eitthvaS, ann-
aS hvort aS framkvæma þaS sem
skipaS er, eSa neita a'S fara aS vilja
þingsins, og leggja þá niSur starf
sitt. Líka þótti mér undarlegt af
hæstv. forsætisráSherra aS halfla
því fram, aS þa'S væri engin rétt-
ar-óvissa i þessu rnáli. — AS vísu
er þaS kunnugt, a'S 1. þm. Sunn-
mýlinga er mikill og skýr lögfræS-
ingur; en þó þykir mér fnllhart
aS þegar hér er líáskólakennari i
lögum, einmitt urn þetta efni, sem
deilir viS lögspeking Sunnmýl-
inga, aS þá skuli hann ekki, eSa
orS hans, vera svo rnikils metin,
aS þaS þyki ástæSa til aS tala utn
aS hér sé urn réttaróvissu aS ræSa.
Þar sem hann heldur frarri skoSun,
sem er gagnstæS lögspeki hv 1.
þingm. Sunnmýlinga (Sv. Ó.), þá
finst mér því undarlegra, aS hæstv.
forsætisráSherra, sem er sjálfur
lögfræSingur, skuli leggja meira
upp úr lögspeki þessa hv. þingm.
heldur en háskólakennarans.
Aftur á móti virtist hæstv. for-
sætisráöherra ekki ótilleiSanlegur
til þess að ákveSa þetta mál me'S
lögUm. En á hvaöa hátt, var ekki
hægt aS heyra. En fram hjá dóm-
stólnnnm kemst hann ekki nema
á einn liátt. Því aS ef ætti aS á-
kveSa það meS lögnm, aS ríkiS
ætti vatniS, þá mundu hlutaSeig-
andi eigendnr leita til dómstól-
anna, og vitna i stjórnarskrána um>
aS samkvæmt henni mætti ekki
taka þetta af þeim án endurgjalds.
Eini vegurinn til þess aS komast
frarn hjá dómstólunum er, aS setja
þaö í lög aS einstaklingarnir eigi
vatniS, eins og NorSmenn gerSu
1887.
Hv. 1. þm. Sunnmýlinga (Sv.
Ó.) neitar því eins og hæstv. for-
sætisráSherra, aS hér sé um
nokkra réttaróvissu aS ræSa. —
ÞaS er kunnugt um þann hv. þm.,
a.8 hann er ætíS svo sannfærSur
um, aS hann einn hafi rétt fyrir
sér. En nú vil eg spyrja: Ef þessi
réttur er svona ákveSið þeirra
riiegin, aS um enga óvissu sé a$
ræSa, hvaS er þaS þá sem hræSir
þá frá aS leggja máliS undir úr-
skurS dómstólanna. Ef þeir ern
svona vissir eins og þeir láta, þá
ættu þeir aS firra sig ámæli, meS
því aS láta dæma í málinu. Því aS
varla getnr þeirra málsiaSur ver-
ið í neinni hættu, úr því þeir þykj-
ast ótvírætt hafa á réttu aS standa.
Annars var ekki nema venju-
legt, aS heyra jafn stór orS viö-
höfS hjá þessum aldurhnigna still-
ingarmanni, hv. 1. þm. Sunnmýl-
inga (Sv. Ó.), sem þau, aS þessi
tillaga skipaSi stjórninni aS fara
ránsferS á hendur einstaklingum
Hv. frsm. (G. Sv.) tók aS vísn
fram, aS fjarri sanni er, aS þetta
sé nokknr ránsferS. En þó tel eg
rétt aS geta þess, aS sá eini vatns-
ræningi, sem hér er á þingi, þaS
er. hv. 1. þm. Sunnmýlinga (Sv.
Ó.). BæSi hv. sessunautur minn
(E. A.) og eg, erum sannfærðir
um þaS, aS einstaklingarnir eiga
ekki vatniS, en viljum þó láta
dómstólana skera úr, svo aS þaS
er engin ránsferS. En aftur á móti
hv. 1. þm. Sunnmýlinga (Sv. Ó.),
sem fyrir sig þykist viss um, aS
einstaklingarnir eigi vatniS, hann
vill svo svifta þá þessum rétti, eSa
gera þeim hann ónýtan meS sér-
leyfislögum. Hann er því þar aS
framkvæma vatnsrán, hv. þingm.,
og er eini vatnsræninginn, sem læt-
| 'ur til sín heyra. Eg skal ekkl
segja, hvort fleiri fylgja honnm t
þessum ránnm. En í till. felst ekk-
ert rán, þar er aS eins fariS fram
á aS leita úrskurSar dómsvald-
anna.
Þá hélt sami hv. þm. því fram,
aS ýmsir féllust á skoSun meiri-
hluta fossanefndarinnar, af því
aS þeir héldu aS þaS væri eini veg-
urinn til aS ráSa viS vatna-söluna.
— MeS þessu gerir hv. þm. lönd-
um sínúm þær getsakir, að þeir
fari ekki eftir því sem þeir haldi
aS sé réttast, heldur eftir þvi hvaS
þeir telja haganlegast. Hann er
meS öSrurn orSum að bera þjóS-
inni þaS á brýn, aS ef tekin sé niS-
ur gríman, þá sé hún s'amvisku-
laus i þessu máli. Eg veit ekki ,
hvaSan þessum hv. þm. koma
heimildir til slíkra getáaka á ísl.
þjóSina, og væri honum sæmra
aS láta þær falla niSur.
Enn fremur sagSi hv. þingm.
aS ekki gætu veriS tveir eigend-
ur aS vatnsorkunni. — En ef nú
kæmi i ljós viS rannsókn, a'S ríkiö
ætti vatniS, en einstaklingar aft-
ur landiS sem undir er, þá væru
þó tveir eigendur aS vatnsork-
unni. Annars er sjálfsagt óþarfi
nokkuS um þetta aS ræSa, því hv.
þingm.' (Sv. Ó.) er sjálfur búinn
aS úrskurSa þetta alt. Hann einn
veit alt hvaS er rétt, og þarf því
í rauninni engan úrskurS þings-
ins eSa annara í málinu.
Hv. minnihluti fossanefndar-
innar hefir eins og kunnugt er,
tekiS þaS ráS, aS birta sitt vitur-
lega nefndarálit, áSur en meiri-
hlutinn hafSi lokið sínu, og senda
þaS viSsvegar út urn land. Hvernig
sem menn annars líta á þetta, býst
eg viS aS rnegi skoSa þaS sem
fyrstu kosningaárásina á þá menn
sem vilja rétt ríkisins i þessu máli.
Eins og' menn hafa séS þar, og
heyra nú í ræSu hv. þingm., þá
skortir hann ekki stóryrSin. Hanfi
talar hátt um ránsferSir, og annaS
því um líkt, og er meS getsakir
í garS þjóSarinnar. Og rná mikiS
vera ef kjósendnr hans þekkj-
ast þetta, og sjá ekki hvernig á
þessu stendur. Því af hverjn skyldi
hv. þingm. vera meS þessi stór-
yrSi' nema af einskærri röksemda-
fátækt. Og svo þeirri ósk sem
brennur honum í brjósti, aS ein-
staklingarnir ættu vatniS. Skyldi
nú hv. þingm. ekki hafa gert sig
sekan í því sama, sem hann var
aS bera öSrum á brýn áðan, að
hann liafi sveigt réttinn til eftir
þvi sem hann taldi hagkvæmast.
Nú býst eg viS aS margir líti
svo á þetta mál, aS þaS sé vel þess
vert, að komist verSi aS niSur-
stöSu um, hvort ríkið eigi eitt-
hvaS í þessu, eSa hvort þaS sé eign
einstaklinga. — Munu sjálfsagt
margir spyrja, einkum kjósend-
ur, hverjir þaS séu, sem vilja
að þetta sé einstaklings eignir, og
hvers vegna þeir vilji ekki leita úr-
skurSar dómstólanna um máliS.
Enn fremur hygg eg, aS mörgum
þyki fróSlegt aS vita, hvort þessir
menn séu þeir, sem eru vinir
fossabrasksins hér. Og menn svara
sér sjálfir, aS þaS séu einmitt þeir
sömu, sem halda fram einstakl-
ings-eigninni og vilja fá alt fossa-
afliS í hendur útlendingum. — Þó
vil eg þar undanskilja hv. þingm.
Sunnmýlinga (Sv. Ó.), en sjálfur
verSur hann a'S skýra samræmiS.
Því þó hann sé sannfærSur um, aS
ríkiS eigi ekki fossana, þá er hann
mér sammála um þaS, aS fossa-
salan eöa fossa-braskiS, sé hættu-
legur hlutur. En kjósendur munu