Vísir - 11.04.1924, Blaðsíða 5

VISIR
'blad“ scgir. Útflutningur þeirra til
ísiands var síSastliSið sumar um
200.000 sildartunnur, meö tilheyr-
andi salti, sem ætla má tveggja
miljón króna viröi. Þetta eru alls
ósmáar fjárhæðir, og þarf enginn
að hugsa, að Norðmenn tapi á við-
skiftunum. Hér hafa þó að eins
verið nefnd þau viSskifti, er koma
síldinni einni viS. — Best væri að
komast hjá tollstríSi, en þó væri
tollstríS tiu sinnum betra en fara
tiú aS slaka til á fiskveiSalöggjöf-
jnni.
island fyrir islendinga.
ÞaS eina, sem getur verndaS ís-
lenska útgerSarmenn er, aS ríkiS
taki síldaratvinnuveginn í sínar
hendur, meS tilstyrk íslenskra út-
gerSarmanna. MeS þvi eina móti
getum vér losnaS viS Dani. Oss
ber engin skylda til þess, aS sjá
þeim fyrir atvinnu, enda þyrftu
ekki verksmiSjurnar og síldarsölt-
unin, sem væru undir stjórn rikis-
ins, aS kaupa síldina af öðrum, cn
stjórn sildarfyrirtækisins sýndist.
Lepparnir ættu meS öllu að hverfa
úr sögunni. Eins og nú standa sak-
«, er ekki auShlaupið á lögform-
ácgan hátt, að hafa hendur í hári
þeim, því aS sjaldan eSa aldrei er
hægt aS sanna leppmenskuna upp
á þá, þótt svo aS þeir lykti af
henni.
MeS þessu fyrirkomulagi ætti
ríkiS og íslenskir framleiSendur að
’hafa allan ágóðann af sildinni, í
staS þess, aS útlendingar hafa hirt
hann aS mestu til þessa, og mundu
þaS þá smámunir einir, að bæta
bændum kjöttollinn.
Framhald
Crræalandsdeilannar.
i.
]7að heyrist á sumum mönnum
hér, að þeir rangskiljabráðabirgðar-
TÚrslit þau, sem orðin eru nú á deil-
unni milli Dana og Norðmanna út
•af Grtenlandi, á þann veg, að með
ágreiningi þeirra falli málið úr sög-
unni. En þetta er villa, sem stenst
enga skynsamlega íhugun, né þekk-
ángu um gang málsins.
Fyrst og fremst er þess að geta,
að „samþykkið“ um drottinvrdd
Dana yfir lokaða landinu, sem þeir
útveguðu sér í kyrþey, með þeirri
lagni og klókindum, er danskir rík-
iserindrekar löngum hafa verið
frægir fyrir —■ var eðlílega og að
þjóðavenju bundið því skilyrði, af
hálfu annara ríkja, hvers fyrir sig,
að altir aðiljar þjóðasambandsins
iÆaðfestu þessa ráðstöfun. En því
varð ekki að heilsa. Mótmæli
Norðmanna eirma kippa þessum
grundvelli undan gildi „konungs-
■námsins** 1921, enda er tilraunin
tíl samkomulags á Norðurlöndum,
«ms og kunnugt er, farin á þá leið,
að svo komnu, að Danir hafa sam-
■SS án þess að gera viðurkenninguna
að skilyrði, þegar þeir veittu Aust-
TOÖnnum undanþágu frá hinu al-
trawida strandabanni.
En auk þessa hefir þess verið get-
ið, að Bretar hafi sérstaklega tekið
það fram, að afstaða þeirra í þessu
efni væri komin undir því, hvort all-
ir aðrir vildu samþykkja; og er það
mjög skiijanlegt, að hið volduga
eyríki innsiglaði ekki að öliu
óreyndu, fyrirfram, þetta hneykslan-
lega fyrirmæli, sem fer jafnt í bág
við hagsmuni heimsins, eins og það
særir almenna sanngirni og mann-
úð — enda hefir það lengi verið
kunnugt, hve megn óvild og gremja
hefir verið í helstu fiskiborgum
Bretaveldis, út af því að magn-
lausri, dauðri bönd hefir þannig,
öld eftir öld, verið haldið yfir nátt-
úruauðlegð þessa okurbýlis fáeinna
danskra kaupmcinna.
Hver sem vill hugsa rækilega um
þetta mál, mun skjótt átla sig á því,
að það er óvmnandi vegur, þótt
bæði Norðmenn og Danir vildu svo
vera láta, — að veita að eins einni
þjóð sérrétt til þess að starfrækja
hinar voldugu atvinnuleiðir Græn-
Iands. — Ej verslunar og siglinga-
saga Breta bæði við ísland og
Grænland, fyrr og síðar, hmla laer-
dómsrik um þetta efni, og bendir
alt ómótmælcuilega í þá átt, að þær
eðlilegu leiðir verði framvegis farn-
ar undir vaxandi þekking um gildi
hinna norðvestlægu landa. Pappírs-
bannið danska er þegar svo goít
sem fallið úr sögunni. Ráðsmenska
þeirra með Grænland hefir lengi
verið eins og spilahús, sem enginn
varð til þess að anda á — fyrr en
mótmælin komu loks frá íslandi
(1914). En allir vita hvemig fer
um slíkar byggingar þegar einu spil-
inu er kipt burt. — Og það hafa
nú Danir sjálfir óbætanlega fram-
kvæmt, með samningum sínum við
Norðmenn.
II.
En auk þess sem „samþykki**
þjóðanna um Danavaldið yfir
Grænlandi er enn þá óstaðfest af
alþjóðum, beinlínis vefengt á Norð-
urlöndum og viðurkent efcunál af
Dönum sjálfum með opnun lands-
ins fyrir Austmennina — er nú kom-
in sú hreyfing á þetta deiluefni
vestan hafs, að dagar stranda-
bannsins eru bersýnilega taldir.
Eg hefi birt í „Tímanum** (29.
f. m.) bréf frá áhrifaríkum og mik-
ilsmetnum landa vorum í Canada,
sem er framkomið á grundvelli
þeirrar ályktunar er gerð var á
Reykjav’íkurfundinum (10. okt. f.
á.). Ein nú bera norsk blöð enn-
fremur þær fréttir þaðan að Can-
adastjórn, auðvitað með álit og
fylgi almennings að baki, vilji fara
fram á það að fá vesturströnd
Grænlands opnaða fyrir sig f þeim
tilgangi, að setja þar upp kornforða,
og hefir lík hugmynd áður komið
fram hér um geymslu og jaínvel
mölun á Vesturhehnskomi, við
Reykjavík. Var tillögu þessarar
getið á ársfundi eins stærsta auð-
mannafélags í Höfn fyrir nokkru
síðan, og gerður góður rómur að.
pessa er getið hér vegna þess, að
það bendir fram á að alvara sé í
þessari málaleitun Canada, og tæp-
lega að búast við mikilli fyrirstöða
frá danskri hliS í þessu cfni. enda
mundu mótbárur gegn slíkri eðlíkgri
ráðstöfun til blessunar fyrir NorS-
urálfu í heild sinni, varla reynast
hollar fyrir einveldið danska á
Grænlandi.
Hér er hvorki rúm né ástæða tíl
þess, að fara djúpt í tilgátur eða
möguleika um næstu væntsmlega
atburði meðal stórþjóðanna út af
Grænlandsdeilunni, sem nú iyrst er
að byrja fyrir alvöru. En svo mikið
má taka hér fram, að líkur eru Iitl-
ar til þess, að Bretar þegi lengi úr
þessu um lokun landsins. Canada
er að slá á hinn fyrsta streng, og
sú rödd verður ekki þögguð, þó«
íslendingar kunni að láta berast
fyrir strauminum, meðvitundarlaus-
ír, margir hverjir, að því er virðist,
um þetta Ufs og velferðarmál þjóð-
ernis vors og framtímafrelsis. —
Menn mun reka minni til þess, að
stofnun }(orngeymslu fyrir Bretíand,
austan við Ameríku, stóð hátt á
dagskrá í heimsófriðnum mikla, og
tU þess að ráða fram úr því máli
á svo haganlegan hátt sem unt er,
verður ekkert látið ógert af stór-
veldinu í Atlantshafi, þegar byrjað
er á annað borð, að snúa sér að
verklegum framkvæmdum í því
máli.
Leiksvið deilunnar um Grænland
er að flytjast þangað sem meira ber
á henni, og þar sem þögn íslend-
inga, alment, verður enn óskíljan-
legri fyrir heiminum og örlagaríkari
fyrir oss sjálfa. J?ung verður ábyrgð
þeirra ráðandi manna meðal vor,
sem verða sakaðir, ef sú þögn verð-
ur ekki rofin í tíma.
Einar Benedifclsson.
Enn
er hann Várkaldur á ferðinm, og
nú síðast í Vísi; hefir þá skiprúmið
brugðist á Iiinni fleytunni. I síðari
Morgunblaðsgrein ánni kraumáði
hann tmdan því, að eg hefði mis-
skilið sig; en nú hefir hann þá til
uppbótar áreiðanlega misskilið img,
því að ekki bar honum að skilja
niðurlagsorð mín síðast sem áskor- |
un um að þagna aldrei — það
lokaráð lá ekki nærri mér að gefa
honum. Hitt var heldur hugsunin,
að hann mætti gera enn betri skil,
en þá var komið, þó að þar vottaði
ofurlítið fyrir „iðrtm og yfirbót**, og
hverfa enn betur frá villu síns vcg-
ar. petta æ-tla eg, að hafi legjð
nokkum veginn í augiun uppi. En
nú hefir honum stigið svo til höfuðs-
ins þessi litla viðurkenning mín á
„bata** hans, að út af flóir, og mun
eg ekki gera öllu frekari tiiraunir til
að stöðva þann straum. Telur hann
; mér skylt að vita, að ekki hræðist
hann sín eigin ummæli, hvar sem
standi — og kemur mér sú játning
hans ekkert bagalega: hann hefir
þar, alveg að óþörfu, sýnt og sann-
að, að engtrm hefir þá fyrir því að
óttast þau. Annars er honum það í
trúnaði segjanda, að sumt í þessum
skrifum hans, og þá sérstaklega í
Morguriblaðsgrerninni fyrri, er svo
meingallað að efni og formi, að það
mætti vera ónotal-egur vöttur þess,
i
„hvflík hoEmeka0*1 sslenskan he&
verið í veraldarsögta Várkalds.
Várkaldur segir, að búast hefði
mátt við „vitgreinum" frá mér. Eg
þakka og ætlaðist nú reyndau
sjálfur til, að orð mín væru á viá
bygð og trúi því líka enn, að svo
sé, en varía myndi eg viljað hafa
skrifað það, sem bonum þóknast aðs
kalla viti borið. pað horfir nú eia>'
hvem veginn svona við. pá tajar
hann um „glens og undirstrykanir**
í grein minni, og kemur honufm
hvorttveggja heldur báglega. F.n
það er nú svo, að ef menn em að
gaspra sér til óþurftar, tjáir þeim.
ekki að emja og æpa, þó að við þao
sé komið og kalla það hártoganir,
þótt ósamræmið og ímyndunarreik»
ið sé leiít fram alstrípað. Og það
var nú emmitt meðfram tilgangur
athugasemda minna, að strýkja
stóryrði hans óg versla firrumar.
Hafi þar hrotið „g!ens“ innan um,
átti hans hégómlega hjal sannarlega
ekki meiri alvömþunga skilinn.
Skiljast verður honura það og, að
cf menn ætlast tíl, að rætt sé við þá
um alvarieg éfnl, þá tjáir ekki að
taka þeim Iausatökum (það eru nú
Ifldega hans ,jréttu tök“) á hlutmt-
um, sem hann gerir. Og sá rnaður,
sem fjölyrðir um bóknám, manmrÍE
og menning og má þó hvergi nærri
nokkurri bók koma og kallar það
skilningsíaust beygingarstagl o. s.
frv., ef sjálfsögð nákvæmni er vrð
j höfð og einmitt gengið eftir því, að
| nemandinn geri sér Ijósa grein fyTSP
þeim hlutum, sem hann er að fciM
með og fást við — ja, sá herra
verður að tala „exnn við sjálfan
sig“ og afsaka hina. Hann segir i
lok greinar smnar (í Vísi), að hajnn
vilji ckki blanda mér „sem manrá
eða kennara ínn í þessar deilur’*t
viU þó skeggræða við mig um þe*á
mál — en hvemíg aetti eg þá að
koma þar til dyranna (hvorki setn
maður né kennari!)? Líklega eios
og einhver „bókmentaberserkur**,
sem hvorki er bundinn við stund o®
stað. „Um skólann sjálfan** mun eg
| heldur ekki að svo stöddu raeð*.
meira við Varkald; hann verður að
hinkra ofurlítið við, hugsa dáBSS
Ijósara, rita af eilítið mcira setnrngj
og kunna orhtið betur að fóta síg
á þeim hála rs, sem hann hefir rsi
hætt sér út á — en til þess þarf ef-
iaust ali-Iangan tíma. Og þá verður
honum ef til viH óhætt að taka af
sér þessa gagnsæju grímu, sem hano
hefir sett upp.
Varkaldur rejmír, af veikum
mattti náttúrlega, að sýna frarn ’i
ósamracmi í Skímisgrein minni fýrnr
3 árum og þessum Vísisgreinum. En
hann verður að bera sig að átta ság
betur á því, sem öðrum mun tióga
Ijóst, að þessar gmnar mínar em
að öfíu fejjíi í anda áðurnefndrajr
Skímisgreinar, það sem þær ná.1
Skími fann eg margt og mikið að
breytingarfl aninu* 1904, og hálfa
verra væri þó aS breta þar gráu cf.
* J7að er nú þetta flan, sem Vár-
kaldur kallar dauðadóm á gamlai,
fyrirkomulaginu, bygðan á reynshx
•— en sú „reynáa** reyndist batm
táll