Vísir - 22.01.1927, Page 2

v i s: k
Símskeyti
—o—
Khöfn 21. jan. FB.
Marx og þýskir þjóðemissinnar.
SímaS er frá Berlín, aö vegna
afstöSu þjóðflokksins leiti Marx
stuönings þýskra þjóðernissinna í
stað stuönings jafna'öarmanna.
Japanar sitja hjá deilum Kínverja.
Símaö er frá Tokio, a'ð stjórnin
hafi lýst yfir því, aö Japan mum
láta kínversk innanríkismál af-
skiftalaus. — lYfirlýsingin hefir
mætt mikilli mótspyrnu í þinginu.
Gaxibalda-málið.
SímaiS er frá París, að réttar-
höldin í Garibalda-málinu hafi
byrjað í gær. Hægriblöðin dylgja
um það, að ýmislegt muni koma
fram við yfirheyrslurnar, er komi
við kaun ýmissa þektra stjórn-
málamanna Frakklands.
Ffjilslynda stefnan,
Kaflar úr ræðu eftir GuðmunÆ
Benediktsson, cand. juris.
II.
11. kafla greinar þessarar var
gerð grein fyrir ^rundrvallar-
reglum frjálslyndu stefnunnar.
1 þessum kafla verður reynt aí?
]ýsa afstöðu frjálslyndra manna
til þeirra mála, sem nú eru efst
á blaði í íslenskum stjórnmál-
um. En hér verður að eins stikl-
að á þvi stærsta; tími og rúm
leyfa ekki gagngerða greinar-
gerð um málin.
Sjálfstæðismálin. Síðan sam-
bandslögin gengu í í gildi 1918,
hefir xverið alt of hljótt um
sjálfstæðismálin. Menn virðast
okki hafa gætt þess, að oft er
jafn mikill vandi að gæta feng-
inna verðmæta eins og að afla
þeirra. petta mætti þó vera oss
minnisstætt, því að það var van-
gæslu feðra vorra að kenna, að
samningurin, sem gerður var
við Hákon gamla 1262, varð
þjóð vorri til jafn mikillar ó-
hamingju eins og raun varð á.
Sama skyssan má ekki henda
oss aftur. Vér verðum að gæta
þess, að ekki verði gengið á
þann rétt, semvér fengumviður-
kendan með sambandslögunum
1918. Frjálslyndir menn munu
gæta þessa. peir munu hafa
vakandi auga á því, að Danir
gangi ekki á rétt vorn, hvorki i
smáu né stóru.
En hér er meira verkefni fyrir
hendi pn að gæta þess, sem
fengið er. Sjálfstæðismálið er
ekki komið i höfn. Sambands-
lögin voru áfangi á leiðinni, en
ekki hið endanlega takmark.
J>au eru meingölluð. Mörg á-
kvæði þeirra eru mjög hættu-
leg fyrir þjóð vora. J>ess vegna
verður að gera gagngerðar
breytingar á þeim 1943 eða
slíta sambandinu með öliu.
pessa afstöðu hljóta frjálslynd-
ir menn að taka til sambands-
málsins, því að þeir berjast
fyrir auknu frelsi, inn á við og
út á við.
pjóðernismálin. Margar og
miklar eru þær hörmungar,
sem þjóð vor hefir gengið ii
gegnum á liðnum tímum. Drep-
sóttir, eldgos og óáran hafa sótt
hana heim, ár eftir ár og öld
eftir öld. Danir létu greipar
sópa um f jármuni hennar, lögðu
á hana fjölra ófrelsis og þrælk-
unar og drögJi máttinn úr fram-
taki hennar. En seigla hennar
var mikil. Óatjóm og óáran
gátu ekki unnið sigur á henni.
En hver var haain, þessi „huldi
verndar-krafturíý sem gaf
þjóðinni styrk til þess að sigr-
ast á örðugjeikunum og varn-
aði henni frá því að týna sjálfri
sér? pað var þjóðernistilfinn-
ingin.
Eins og áður er sagt, berjast
frjálslyndir menn fyrir auknu
frelsi, bæði inn? á við og út á
við. En fátæk og fámenn þjóð
getur ekki verið frjáls, hvorki
inn á við né út á við, nema hún
gæti þjóðernis si'ns, þvi að þjóð-
ernið er fjöregg sjálfstæðisins.
Frjálslyndir menn munu þvi
vaka yfir þjóðerninu, berjast
gegn öllu því, sem getur orðið
því að fjörlesti,, og stuðla að
því, að þjóðemistilfinningin
festi rætur í hjarta hvers ein-
asta Islendings.
Atvinnumálin, Frjálslyndir
menn munu leggja kapp á að
styðja atvinnuvegi vora. En sér-
staka áherslu munu þeir leggja
á að styðja þær greinar þeirra,
sem mest hafa arðið á eftir tím-
anum. Og á eg þar sérstaklega
við smábátaútveginn og land-
búnaðinn. Stórútgerðinni hefir-
fleygt fram á síðustu árum, og'
er nú svo komið, að Islending-
ar munu standa þjóða fremstir
á þvi sviði. þess vegna er rauani
ástæða fyrir rfkisvaldiíS að
hlynna að henni heldur en að
þeim greinum atvinnuveganna,
sem dregist hafa aftur úr.
Smábáta útveginum hefir
hrakað mjög á síðustu árum, en
hann má ekki eyðileggjast.
Hann er tiltölulega kostnaðarlít-
ill, en hefir þó oft gefið mikið i
aðra hönd. I mörgum sjávar-
þorpum hafa menn lifað á hon-
um að mestu leyti. Eina ráðið
til þess að bæta þennan atvinnu-
veg, er að efla landhelgisgæsl-
una og rýmka landhelgina, því
að botnvörpuveiðar upp við
landsteina fæla fiskinn afgrunn-
inu og drepa ungviðið. Frjáls-
lyndir menn munu þvi berjast
fyrir aukinni landhelgisgæslu
og rýmkun landhelginnar.
Islendingar hafa um lengstan
aldur lifað á landbúnaði. En nú
er hann orðinn á eftir timanum.
Margar ástæður hafa valdið
þeirri afturför. Samgöngur hafa
verið slæmar, fjárhagur bænda
mjög bágur, lánskjör svo slæm,
að ógerningur var að taka lán
iil jarðabóta og bændurnir
sjálfir daufir til framkvæmda.
— og úr engu þessu hefir enn
þá verið bætt til neinnar hlítar.
Að þessum atvinnuvegi verð-
ur að hlynna, þvi að framtíð
þjóðar vorrar er að miklu leytí
undir því komin, að hann verði
aðalatvinuvegur vor á komandi
tímum. Hér skulu taldar tvær
ástæður fyrir þessari skoðun
minni.
Hér á undan hefir þess verið
getið, að ábyrgðartilfinning eín-
staklinganna megi aldrei hvería.
Hún er mátturinn mikli, sem
knýr einsfakltngana til þess að
sjá sér og sínum farborða.
Menn verða að hafa tækifæri til
þess að berjast fyrir tilverunni,-
því að án þeirrar baráttu verða
menn aldrei að mönnum. þess
vegna þurfa sem flestir einstak-
lingnr að verða framleiðendur.
En þvi er lnegara að koma til
vegar með því að styrkja land-
búnaðinn (auka jarðræklina)
heldur en noHturn annan at-
vinmiveg.
það var mihst á það hér á
undaxij að vérr ekki
týna þjóðerni voru, og að þjóð-
emistílfinningin yrðí að vera
vakandi, en svei fameim ertt lík-
legastir til þess dS verða vörður
þjóðemis vors og menningar á
komandi tímum. Öldumar, sem
berast að landi voru, ná fyr til
kaupstaðanna heldur en? tilsveit-
anna, enda virðast Icaupsíaða-
búar' vera niótlækilegri fýrir
slík áhrif heldur en sveitamenn.
Af þessum ásífeeðirm.i miina
frjálslyndir menn leggja mikla
áherslu á, að IkndbúnaSurinn
blómgist. Samgöngutækin og
lánskjörin verð'a að batna, og
jarðræktin verður að' aufcast.
Bankamálið., Um það mál
æfla eg ekki að fjölýrða, enda
niun flestum kunn afstaða
firjálslyndra snanna til þess.
Fjármálin. Fjárhagur rikis-
1 sjóðs getur ekki verið góður til
\ lengdar, nerna atvinnuvegirnir
i séu í góðu lagi og þegnar þjóð-
félagsins sjálfbjarga, því að frá
þeim fær rikissjóður tekjur
sínar. þess vegna má hvorki i-
þyngja atvinnuvegunum né
einstaklingunum með svo þung-
um tolla- eða skatta byrðum,
að þeir fái ekki undir þeim ris-
ið. pað er að vísu gott og bless-
að að ekki verði tekjuhalli á
fjárlögunum, en það er ekki að-
at atriðið. Um hitt er meira vert,
að atvinnuvegimir fari ekki i
kalda kol og einstaklinglamir
fari ekki á höfuðið, þvi að þá
fer rikissjóður brátt á eftir.
Frjálslyndir menn telja þvi, að
sú fjármálastefna sé varhuga-
verð, sem margfaldar tolla- og
skattabyxðarnar á þeim tím-
um, þegar erfiðast er i ári.
Skattamálin. Frjálslyndir
menn vilja afla ríkissjóði tekna
með eignaskatti, stighækkandi
tekjuskatti og tollum á ónauð-
synlegum varningi. En tolla á
nauðsynjum vilja þeir afnema.
Fræðslumálin. pess hefir áð-
ur verið getið, að frjálslyndir
menn vilji róa að því öllum ár-
um, að mentun landsmanna
verði aukin sem mest. Aukin
mentun er ein af grundvallar-
reglum frjálslyndu stefnunnar,
því að góð mentun er besti und-
irbúningur undir lífið, sem
menn geta fengið. Hún gerir
manninum kleyft að berjast við
erfiðleikana með von um sigur.
En aukin mentun er nauðsyn-
leg af fleiri ástæðum en þessari.
Menn hafa fengið kosningar-
rétt, en hann verður aldrei til
blessunar fyr en kjósendurnir
eru orðnír sæmílega kunnugir
þjóðfélagsmálum, geta tekið af-
stöðu tíl þéírra og láta ekki
blekkingar stjómmálablaðanna
villa sér sýn.
Frjálslyndir menn vilja því
efla skólana, séi’staklega alþýðu-
skólana. þeir þurfa að verða
sem ffestir og bestir. par þarf
að kenna mönnum það, sem lík-
legast er, að komi þeim að gagni
f lífsbaráttunni. En mesta á-
herslu verður að leggja á ís-
lensk fræði, þvi að þau eru lik-
legust til þess að gera menn að
góðum ísfendingum.
Yerslunarmálin. þess hefir
áður verið getið, að frjálslyndir
menn telja samkepníiia vera
lyftiatöng þjoða og einstaklinga.
þeir hljóta því að berjast gegn
öllunr höffum á verslunarfrels-
inu, t: d. riíaseinkasölu: þó er
þessi regla ekki undantékning-
arlaus. Ef hringar eða einstak-
Iingar ná eiirhverri vpru' alger-
lega í sínar hendur og okra á
henni, þá geifur verið nauðsyn-
legt, að ríkið taki verslvm’ með
þá vörn í sínar hendnr. Og
fleiri dáemf mætti telja þessu
lík.
Á síðnstu árum hefir stétta-
rigurinn magnast mjög í landi
hér. Ýmsir angurgapar hafa
komið fram á stjórnmálásvið-
ið, slegið á strengi eigingim-
innar og valoð úlfúð og hatur á-
milli stétta þjóðfélagsins. þeir
hafa þegar skorið upp „ríkuleg-
an ávöxt iðju sinnar“,. þvi að
stéttirnar eru teknar að her-
væðast;. hver gegn annari. þess-
ir menn virðast ekki skilja það,
að hagsmunir stéttanna eru svo
samaji' ofnir, að tjón, sem einni
stétt' er gert, skaðar aðrar stétt-
ir samtímis. Ef stéttaflokkam-
ir ná völdunum í sínar hendur
og geta beitt þeim eftir geð-
þötta, þá verða afleiðingarnar
þær, að hagsmunir heildarinnar
verða fyrir borð bornir. Stjóm
hinnar ráðandi stéttar verður
harðstjórn gegn öllum, sem
ekki eru af hennar sauðahúsi.
Frjálslyndir menn eru á einu
máli um það, að stéttahatrið
sé böl, sem verði að liverfa.
þeir vilja eyða stéttarígnum
og úlfúðinni. En hvernig ætla
þeir að fara að því?
Með því ’■ að vera réttlátir í
garð allra stétta og allra ein-
staklinga: Efla atvinnuvegina
og stuðla þar með að þvi, að
enginn þurfi að vera atvinnu-
laus, bæta löggjöfina og breyta
henni í það horf, að menn eigi
Nýkomið:
Graetz kTelkirnir og þrf-
kreikju kvelkirnir, sem rant-
að hafa nokknrn tíma að
undanförnu. Verðlð að mikl-
um mun lægra, en veriðhefir
til þessa.
Versl. B. H. Bjarnason.
hægara með að ná réttí sínum,
búa menn svo vel undir Iífsbar-
áttuna, að þeir hafi möguleika
til þess að sigrast á erfiðleikun-
um, reisa þá við, sem bera
skerðan lilut frá borði, og gefa
þeim nóg tækifæri til þess að
vinna sigr^, glæða þjóðernistil-
finninguna og gera menn að
góðum íslendingum.
Kjipvál
málari hefir enn opna sýningu á
myndum sínum í Bankastræti 8
og —■ aldrei þessu vant — lítur
helst út fyrir at5 hún hafi falliS
öllum vel í geS. Sjaldan hefir það
fyrír Kjarval komið áður, að hann
hafi gert öllum til hæfis.
Á sýningunni eru nálega 6o
myndir, mun láta nærri aS séu
þar 20 andlitsmyndir, jafn inarg-
ar landslagsmyndir, en hinar hug-
myndir af ýmsi tagi. Flestallar
myndirnar hefir Kjarval teiknað á
3—4 vikum í byrjun þessa vetrar,
og er það vel af sér vikið.
Eru margar af þessum mynd-
tim gerðar af mestu Iist, og með
svo mikilli leikni, at5 marga mun
undra. — ’Og í flestum þeirfa
koma glögt í ljós yfirburðir
Kjarvals sem teiknara, óg það
jafnt í andlitsmyndum, hugmynd-
um og landslagsmyndum.
Hugmyndirnar eru sumar ein-
kennilega fagrar, þar er huldu-
fólkið á „Nýjársnótt" og „Norð-
urljós" og þar er „Vetrarrjúpan'*
hvíta, sem dreymir um sumarið,
eggin sín og ungana fleyga.
Skýjamyndir eru þar og ýmislegt
fleira. >
Margar eru landslagsmyndirnar
ágætlega gerðar, af næmum skiln-
ingi og ást. Enda eru fjöllin oft
fegurst þegar fyrsti snjórinn fell-
ur, kolsvört hamrabeltin fara vel
þegar mjöllin liggur í hlíöum og
á öllum stöllum. Vel hefir Kjar-
val tekist að segja frá þvl á
myndum þessum.
Andlitsmyndlistin er fyrir
margra hluta sakir eitt hið göfug-
asta og um leið erfiðasta viö-
fangsefni myndlistamanna, og
hafa margir á því flaskað. Til
þess að geta leyst þar fullkomiS
verk af hendi, þarf djúpan skiln-
ing á mannlífinu, og höndin þarf
að vera æfS vel, þegar festa þarf
á blaðið hina margvíslegu drætti
andlitanna. Vel hefir Kjarval
leyst úr þeim vanda í þetta sinn,
og eftirtektarvert er það við sýn-
ingu þessa, bæði á landslags- og
andlitsmyndum, að það er eins og
manni skiljist, að einmitt í þessu
landslagi eigi þessi andlit við.
Landið hefir sett sinn svip á
þau.
Enda sjást á þessum andlits-
myndum mörg hin bestu einkenni
íslendinga, greindin, þölið og
þrautseigjan. Hve nákvæm líking-