Vísir - 10.01.1928, Blaðsíða 2

VISIR
Hðfnm til:
Lakkris: boríSa, flaulur, pípur, byssur o. fl.
Lak kriskonfekt.
Fylt siikkulaðikonfekt.
Kanolds töggur.
Atsiikkulaði, ýmsar legandir.
Suðusúkkulaðl:
Vanille, Consum, Concurrence, ísafold, Bensdorp’s.
(Bcnsdorp's súkluilaði cr besta suðusúkkulaði sem flyst til landsins).
Skpifstofa
mín er framvegis opin frá
kl. 9-12 f. li. og 1-6 e. lt.
A. Obenhanpt,
Símskeyti
Deila Pólverja og Lithaua.
Frá Varsjá er simað: Wolde-
maras segir, a8 Lithauen muni
'tkki taka á móti sendiherra Pól-
lands, fyrr en Lithauen ráöi yfir
Vilnu. Kveður hann samt Lithau-
enbúa reiöubúna til þess aö semja
viö Pólverja, og álítur pólskt—
•litbauenskt viöskiftasamband
mögulegt.
Frá atvinnulöggjöf Rússa.
Rússar bafa lögleitt sjö tírna
vinnudag í fimtán stórufn fyrir-
tækjum vefnaöariönaöarins.
Mælaleigan enn.
Eg hafði oftar en einu sinni
vakið máls á því opinberlega, aö
leiga rafmagnsmæla hér í bænum
•inundi vera óeölilega bá og vafa-
laust óþarflega há. f síöustu
grein minni um máliö (Vísir 23.
des. f. á.) bélt eg þessu einna
akveönast íram, og lét þess jafn-
framt getið, að eg mundi afla mér
sannra upplýsinga urn innkaups-
verö á rafmagnsmælum o f 1., svo
aÖ séö yröi, meöal annars, hversu
leigan samsvaraöi raunverulegu
veröi mælanna. Upplýsingar um
þessi efni hefi eg ekki fengiö aö
svo komnu og síst svo traustar, að
eg vilji bera þær fram nú þegar.
— En þær numu koma síðar.
Grein mín í Vísi fyrir jólin mun
b.afá oröiö til þess, aö rafmagns-
sfjóra hafi þótt óráölegt, aö þegja
viö málinu lengur. Milli jóla og
nýárs fékk hann birt í Vísi langt
erindi um mælaleiguna. Er þar
sagt, aö erindi þetta eöa greinar-
gerö sé niöurstaöa rannsóknar, er
raímagnsstjóri hafi gert, að til-
hlutan rafmagnsstjórnar, um það,
,.hvort fært væri aö lækka leigu
á rafmagnsmælum". — Rafmagns-
stjóri komst að þeirri niöurstööu,
aö lækkun væri ekki tiltækileg, og
íaítnagnsstjórn og bæjarstjórn
féllust á skoöanir hans og rök-
færslur. En hætt er viö, aý> aörir
eigi bágt með aö fallast á þær.
Greiriárgerð rafmagnsstjóra er
smnpart alment rajþb um mæla-
leigu, en sumpart vörn fyrir hárri
leigu. — Á einum stað setur hann
upp dæ'mi eöa töflju, sem á aö
sanna, aö leigunni sé mjög í hóf
slilt. — Er þar fram talinn allur
liostnaður rafmagnsveitunnar af
mælunum og mun ýmsum finnast,
sem þar sé allríflega fram talið.
Meöal annars er þar hverjum mæl-
isléigjanda ætlaö aö bera 5 kr.
kostnaö af ,,álestri“ mælanna og
„innheimtu". Eg fæ nú ekki séö, að
nein sanngirni mæli meö því, aö
demba hluta af skrifstofukpstnaöi
rafmagnsveitunnar . á mælaleigj-
endurna meö þessum hætti, og
þykir liggja nær, aö telja þessar
5 kr. á hvern mæli meö öörum
rekstrarkostnaöi fyrirtækisins.
Mundi þá sá kostnaður koma fram
í örlítið hærra rafmagnsveröi, og
t-r þaö sýnu réttlátara. Má gera
ráö fyrir, aö rafrnagnseyðslan fari
nokkuö eftir efnahag nranna. Fá-
tæklingarnir spara rafmagniö
meira en hinir, sem betur eru efn-
um búnir, og þetta 5 kr. gjald lenti
þá á rafmagnsnotendum „eftir efn-
urn og ástæðum". En eins og nú
er ástatt, veröa fátækir og ríkir
aö greiöa jafna upphæð fyrir þau
hlunnindi, að fá að hafa rafmagns-
niæli, án tillits til getu sinnar og
án alls tillits til þess, hversu mikið
mælirinn er notaöur. Gjaldið kem-
ur ranglátlega niður, eins og allir
nefskattar. Það er ójafnaöargjald,
sem ætti að hverfa hið allra fyrsta.
Rafmagnsstjóri slcýrir frá því
í erindi sínu, að venjulegir „ein-
fasa“-mælar, sem hér eru notaðir,
kosti 28 kr. Eg ætla aö taka trú-
anlegt í bráðina, aö mælarnir kosti
þetta, þó aö líklegra þyki mér, að
upphæöin sé full-rífleg. — Ársleig-
an eftir þetta 28 kr. verkfæri er
6 kr. og 12 kr., eins og kunnugt
er, og er sist aÖ undra, þó aö
mönnum ofhjóöi slíkt.
Rafmagnsstjóri hefir gert töflu
um kostnað rafmagnsveitunnar af
hverjum mæli árlega, og er hún
hirt í erindi hans, því sem nefnt
hefir veriö hér að framan. Lang-
flestir þeirra rafmagnsmæla, sem
notaöir eru i þessum bæ, munu
vera „einfasa“-mælar, 28 kr. virði
aö sögn rafmagnsstjóra. Kostnaöi
rafmagnsveitunnar af hverjum
þessara mæla árlega, tekst-raf-
magnsstjóra aö koma upp í kr.
11,31. — Kostnaður viö samskon-
ar mæla í Noregi er talinn 5 kr.,
og er þess g-etið hér til samanburð-
ar. Norðmenn telja ekki „álestur
og innheimtu“ í þeim kostnaöi,
enda ekki viö þvi aö búast.
Rafmagnsstjóri telur „fyrning“
á hverjum 28 kr. mæli nema ár-
lega kr. 2.13, og árlegt „viðhald
cg eftirlit" sama mælis kr. 2.50.
Þetta veröa samtals kr. 4.63.
Mælirinn kostar, að sögn, 28 kr.
og endurnýjast 10. hvert ár. Enn
eru ótaldir vextir af upphæðinni
(kr. 28.00) og metur ráfmagns-
stjóri þá kr. 1.68 á ári hverju.
Samkvæmt þessu telur rafmagns-
stjóri beinan kostnað rafmagns-
veitunnar af hverjum mæli á 10
árum (endingartíma mælisins) kr.
63.10. Og enn telur hann, að þar
við sé rétt að bæta 50 kr. fyrir
„álestur og innheimtu", svo að alls
rnegi meta kostnaö rafiriagnsveit-
unnar á 10 árurn, af hverjum 28
króna mæli kr. 113.10. En upp í
allan þennan kostnaö sé leigjendur
mælanna ekki látnir greiöa nerna
einar 60 kr. á 10 árum!
Eg hýst nú fastlega v.ið, aö
mörgum muni þykja ótrúJegt, aö
rafmagnsveitan skuli þurfa aö fá
kr. 63.10, til þess að geta endur-
nýjaö 28 kr. mæli, sér aö skað-
lausu. (Eg sleppi 5 kr. árlega
gjaldinu fyrir „álestur og inn-
heimtu“, þvi að mér' finst ekki ná
nfcinni átt, aö slí'kur nefskattur sé
lagður á leigjendur, eins og áöur
var tekið fram). — Skal eg svo
ekki fara fleiri orðum um þessa
h’ið málsins aö sinni, en snúa mér
rö öðrti atriði í erindi rafmagns-
stjórans.
„Mælaleigan er nú 6 kr. á ári
á öllum fastuppsettum, almennum
einfasa-mælurn, og liefir veriö þaö
frá byrjun“, segir rafmagnsstjóri.
Meö Jressu virðist vera gefiö í
skyn, aö einhver annar leigumáli
kunni aö vera á einhverjum öör-
um ein(asa-mælum. Nokkuru siöar
er farið að tala um „sérmæla til
hitunar" og „svokallaða frádrátt-
armæla“. Taldi eg víst, þegar hér
var komið, aö kannast yröi viö þaö
afdráttarlaust, aö frádráttarmæla-
leigan væri 12 kr. á ári. En það
er ekki gert. Rafmagnsstjóri full-
yrðir þvert á móti, að sú leiga sé
líka 6 kr. á ári. Hann segir, aö
leigjendur, sumir aö minsta kosti,
noti þessa mæla mjög lítiö. Og
ennfremur segir hann, aö það
komi fyrir, „aö ekki er nema 6
kr. reikningur yfir árið á þess-
konar mælum. Hefir þá notandi
greitt 6 kr. fyrir rafmagniö til hit-
unar um mælinn og 6 kr. í árs-
k-.igu af mgelinum, eöa alls 12 kr.“
— Hér er því ómótmælanlega
„slegiö föstu“, aö leigan sé 6 kr„
j)ó aö setningin sé annars heldur
óljós og ékki veröi séð, hvaö ])að
geti komiö leigunni við, hvort
leigutaki notar rafmagn fyrir 6 kr.
á ári eöa fyrir einhverja aöra upp-
hæð.
En hvers vegna notar rafmagns-
stióri 6 kr. rafmagnseyösluna í
dæmi sínu ? Sex kr. rafmagn og
sex kr. leiga = 12 kr. Þessar töl-
m' viröast dálítiö einkennilega
valdar, jxegar ])ess er gætt, að
leiga frádráttarmælanna, leigan ein
og ekkert annað, er 6 + 6=12
kr. á ári.
Eg haföi haldiö því fram í grein-
um rnínum ,í Vísi, aö leiga frá-
TOBLER
átsúkkulaði.
Hressandi — nærandi — ljúfiengt.
Þjalir
ódýrastar bjá okkur.
ttelgi ismisson & Co.
dráttarmælanna væri 12 kr. á ári,
eins og hún óneitanlega er og hef-
ir verið. En nú kemur rafmagns-
stjóri og fullyröir, aö hún sé ekki
nema 6 kr„ eða helmingi lægri en
eg haföi haldið fram. — Eg fór
því að skoða reikninga mína frá
rafmagnsveitunni, er eg hefi feng-
iö mánaðarlega á undanförnum ár-
um. Eg mun hafa i vörslum mín-
um erin alla reikninga fyrir fjög-
ur síðustu árin. Og mér hefir ver-
ið reiknað og eg borgað 1 kr. leigu
mánaðarlega fyrir frádráttarmæl-
inn öll þessi ár, þ. e. 48 kr. alls
á 4 árum. Eldri reikningum er eg
búinn að glata. Rafmagnseyðslan
um frádráttarmælinn kemur vitan-
lega leigunni ekkert við. Hún hef-
ir oftast verið lítil og mismunandi
frá mánuði til mánaöar. En leig-
an hefir altaf veriö eins, — ein
króna á mánuði.
Eg hefi haldið því fram, að öll
vafmagnsmælaleiga hér \ bæ væri
óþarflega há, en sérstaklega hefi
eg þó átaliö' leiguna á frádráttar-
niælunum. Eg hefi styrkst í þeirri
skoöun minni við skrif rafmagns-
stjóra, að 6 kr. leiga fyrir 28 króna
ínæla sé hærri en nauðsyn kréfur.
Rafmagnsstjóri reiknar fyrningu,
viöhald og eftirlit óþarflega hátt,
aö þvi er séð verður. — Hitt tek-
ur þó út yfir, að hafa látið menn
greiba 12 kr. leigu árum samán
af 28 kr. höfuðstól!
Rafmagnsstjóri segir nú reynd-
ar, að sú leiga sé helmingi lægri,
eða aðeins 6 kr. á ári, en eg hefi
i höndum mánaðarlega reikninga
frá rafmagnsveitunni í 4 ár sam-
íieytt, og þeir virðast ótvírætt
sanna hiö gagnstæða. Veröur nú
íróölegt að vita, hvort réttara
reynist.
En sé þaö nú rétt, sem raf-
magnsstjóri heldur frarn, aö árs-
leiga frádráttarmælanna hafi veriö
og sé einungis 6 kí. á ári, þá virö-
ist hersýnilegt, aö mæla-leigjendur
þeir, er greitt hafa 12 kr. árum
saman, eigi fulla heimtingu á að
fá helming leigunnar endurgold-
infl.
Borgari.
Góðup eiginmað—
ur gefur konunni
Singers
saumavéL
Maonús Benjamfnsson & Co.
Rfeykjavík.
Skemtiferflir hér ii ianfli.
—o—
Þvi mun eigi veröa mótmælt
meö rökum, að ísland standi flest-
um löndum heimsins framar, aö
því er snertir fjölbreytni og feg-
urö náttúrunnar. Þó er eins og
menn vilji stundum ekki trúa þessu
sjálfir, eða þykist ekki menn til
aö dæma um það. Þegar íslend-
ingur vill lofa land sitt, bregöur
hann oftast fyrir sig ummælum
einhverra erlendra manna, eins og
h.ann vilji ekki taka ábyrgð á því,
sem hann segii*.
Og ])ó einkennilegt megi virð-
ast, er það að jafnaði í sambandi
við arðsvon, að minst er á ís-
ltnska náttúrufegurð. Að landið
geti oröiö aðsótt fei*ðamannaland,
sem útlendingar hópist" að. Hinu
er að jafnaði gleymt, hve mikils
virði fegurð landsins er landsins
eigin börnum, og hve mikil holl-
usta það er þjóðinni, bæði andleg
og líkamlcg, að hún kynnist landi
sinu.
Skcmtiferðalögin vita einkum að
kaupstaðarbúum, sem nú eru orðn-
ir stór hluti þjóðarinnar, á móti
því sem var fyrir einum manns-
aldri eða svo. Þau verða að fara
fram að sumrinu til, og þá er mest-
ur annatimi þeirra, er landbúnað-
inn stunda. En þeir eru ekki nærri
eins illa staddir og kaupstaðarbú-
ar, ferðalög eru samgróin daglegu
lífi þeirra, þó að yísu séu þau