Vísir - 02.12.1928, Blaðsíða 5

VtSTR
Sunnudaginn 2. des. 1928
3 aura hyerja Æk
klukku stu n d
kostar hitinn frá þessum „Prím-
us“ ofni. pægilegur í notkun. og lítill fyrirferðar. Hitar herbergi á skammri stund. pægilegri og niikið ódýrari í
notlcun en venjulegir steinolíu-
eða rafmagnsofnar.
Versluniii EDINBORC. ____
Mál
Jóns Högnasonar.
—X—
„Morgunbl.“ hefir nýlega
varið fulium 5 dálkum til at-
hugasemda út af dóminum i
máli Jóus skipstjóra Högna-
sonar. Er fyrst 15. þ. m. rit-
stjórnargrein, að því er virðist,
og siðan 21. þ. m. önnur álika
löng grein frá Lárusi Fjeld-
sted hrm., verjanda málsins
fyrir hæstarétti.
Sennilega standa lögfræð-
ingar að báðum þessum grein-
um, þótt hin fyrri að visu beri
frekar ritstjóra mark en lög-
fræðings. Eg mun að sjáifsögðu
ekki leggja út í að ræða málið
svo mjög á lögfræðilegum
grundvelli. Nokkur atriði þess
langar mig þó til að taka til
yfirvegunar, og finst mer það
skylt, með því að eg átti nokk-
urn þátt í undirbúningi löggjaf-
ar þeirrar, sem hér um ræðir,
áfengislaganna frá 7. maí 1928,
og fylgdist með tilorðning henn-
ar frá upphafi til enda, liklega
'hetur en nokkur annar. En það
skal tekið fram, að eg verð að
ræða málið sem leikmaður. Eg
get ekki mætt á ritvellinum
með myndugleik lögfræðings
og vil ekki mæta þar með yfir-
læti og stóryrðum ritstjórans.
Eg sný mér fyrst að undir-
húningi laganna á undan þingi
og á þingi.
Hrm. L. F. áfellist ekki svo
mjög okkur templara, sem unn-
um að undirbúningnum, álitur,
að ofstæki hafi auðsjáanlega
gert okkur blinda. Er það eftir
atvikum einkar vingjarnleg
skýring, og skai eg þá einnig í
mestu vinsemd láta þess getið,
að andbanninga-ofstæki er lika
til. Og nú hyggur L. F. að úpp-
kast okkar, blindaðra templara,
hafi verið flutt á þinginu, án
þess að Iieilskygnir menn hafi
fjallað þar um eða fengið það
að sjá. En þar skjátlast honum
stórlega. Við treystum ekki svo
lagaviti okkar, og það jafnvel
þótt lögfræðingur sæti í undir-
búningsnefndinni. Uppkastið
gekk í gegn um hendur lög-
fræðinga, sem hvorki eru
templarar né ofstækisfullir á
neina'lund. Geri eg ráð fyrir að
nöfn þeirra birtist á sínum
tíma, ef þörf gerist.
Höfuð-ásökuninni fyrir af-
greiðslu laganna er gð sjálf-
sögðu beint að Aiþingi. Eru þar
viðhöfð hin sterkustu orð í
„Mbl.‘* 15. þ. m.: „heimskuleg
ákvæði“, „svartasti bletturinn“,
„smánarblettur“ o. s. frv., eins
og ofstækisfullum mönnum er
tamt að nota. L. F. er hógvær-
ari og sýnir biblíumyndir:
stjórnmálaflökkana á Alþingi
1928 i likingu Heródesar og
Pílatusar. priðja persónan, sem
venjulega sést á þeirri mynd, er
ekki vel skýr hjá L. F., virðist
þó helst eiga að vera áfengis-
löggjöfin, eða bannlögin sem
hann svo kallar.
L. F. áfellist þingið fyrir
flausturslega afgreiðslu áfengis-
laganna; „það var ekki verið að
eyða dýrmætum tíma þingsins
í athugasemdir út af þeim“,
segir hann. Satt er það, að um-
ræður urðu ekki miklar um
frumvarpið; en það hygg eg að
flestum komi saman um, að
heppileg afgreiðsla þingmála
sé minna undir því komin að
þau séu mikið rædd, heldur en
hinu, að þau séu vel athuguð
í nefndum. Og þetta mál var
einmitt mjög vandlega athug-
að í nefnd, allsherjarnefnd efri
deildar. í þeirri nefnd áttu
upphaflega sæti þeir Jón Bald-
vinsson, Jón porláksson og
Ingvar Pálmason. Til hennar
var málinu visað 14. febr., en
7. mars var bætt í hana 2
mönnum, Páli Hermannssyni
og’ Jóh. Jóhannessyni, hinum
siðarnefnda sérstaklega til þess
að fá lögfræðing í nefndina
vegna athugunar áfengisfrum-
varpsins. Nefndarálitum var
skilað 19. mars (meiri hl.) og
21. mars (minni hl.). Segist
nefndin hafa „rætt frv. á mörg-
um fundum og auk þess falið
undirnefnd sérstaka athugun
þess á milli funda.“ Var undir-
nefnd þessi skipuð þeim Jóh.
Jóh., I. P. og P, H.
Allsherjarnefnd neðri deildar
hafði skamman tíma til athug-
unar frv., yfirfór það þó á 2
funduin. I þeirri nefnd áttu
sæti 2 lögfræðingar (M. Guðm.
og Gunnar Sig.),
Eg verð nú að ætla og jafnvel
staðhæfa, að undirbúningur
þessarar löggjafar allur og af-
greiðsla þingsins á henni jafn-
ist fyllilega á við undirbúning
og afgreiðslu þingmála yfirleitt.
Eg verð ennfremur að halda því
fram, að það sé mjög óviðeig-
andi og ómakleg árás, er þess-
um mætp mönnum, sem í
nefndunum sátu, sérstaklega
mikils virturn lögfræðingum, er
borið það á brýn, að þeir skili
frá sér athugasemdalaust
„heimskulegum ákvæðum“,
„svartasta blettinum í refsilög-
gjöf yorri“ o. s. frv.
Athugasemdalaust segi eg.
„Mbl.“ segir reyndar, að þeir
Jóh. Jóh. og Jón porl. hafi gert
„tilraun til þess að þvo þennan
smánarblett úr áfengislögun-
uin“, og L. F. tekur í sama
strenginn. „Smánarblettur“ sá,
sem hcr er um að ræða, er orða-
lag 27. gr. 2, er svo byrjar:
„Sannist að áfengi sé ekki flutt
inn til sölu eða veitinga fyrir
borgun“, o. s. frv.
Nú er sannleikurinn sá, að
við þessa grein frv. var engin
atliugasemd gerð, hvorki af
Jóh. Jóli. og Jóni porl. né öðr-
um, engin breytingartillaga flutt
og ekkert um hana rætt sér-
staklega.
Mér finst, að bæði „Mbl.“ og
L. F. hefðu átt að afla sér vit-
neskju um þeita, áður en grein-
ar þeirra voru prentaðar. Að
þau gerðu það ekki, setur í
mínum augum „Mbl.“ á þann
bekkinn, sem L. F. skipaði oss
templurum, en hæstarcttar-
málaflm. á líkt „plan“ og liann
ætlaði þinginu.
pað, sem hér fer á milli mála,
og veldur þvi að bæði „Mbl.“ og
L. F. „vaða reyk“, er breyting-
artillaga þeirra Jóh. Jóh. og J.
porl. við 1. gr. frv. par stend-
ur: „Brot gegn þessari grein
er fullframið, þegar áfengi er
flutt inn í landhelgi, nema sann-
að sé, að það sé ekki ætlað til
sölu eða neyslu hér á landi eða
landhelgi“. pessu vildu þeir
breyta svo að í stað „sannað sé“
kæmi „aliar líkur bendi til.“
Nú var það vitanlega ekki
þetta, sem um bar að dæma í
máli Jóns Högnasonar, pað var
fullsannað, að áfengi hans var
ætlað til neyslu hér i landi eða
landhelgi, m. ö. o. að um lög-
brot var að ræða. Álitaipál gat
aðeins verið um það, hvort
brotið væri þess eðlis, að því
skyldi refsa samkv. 27. gr. 1 eða
27. gr. 2,
En þótt um tvær ólíkar grein-
ar sé að ræða, og tvent ólíkt,
sem átt er við í 1. gr. og 27. gr.,
þá er sama liugsunin bak við
orðin „sannað sé“ og „sannist“
á báðum stöðum. Jóh, Jóh, lýstl
því í framsöguræðu í efri deild,
er hann flutti breytingartill. við
1. gr., hvernig hann liti á það
mál. Kvað hann meiningu orð-
anna „sannað sé“ hljóta að vera
þá, sem breytingartill fór fram
á, því að lögfulla sönnur, væri
ekki hægt að færa fyrir því, að
maður ætlaði ekki að gera eitt-
livað, sem óframkvæmt væri.
Fórust honum orð á þá leið, að
„þó greinin héldist óbreytt, þá
mundu orðin „nema sannað sé“'
ætíð verða skilin svo, að það
dygði, ef líkur væru færðar fyr-
ir þvi, að elcki ætti að neyta
þess eða selja“,
Atkvæðagreiðslan féll svo, að
greinin hclst óbreytt.
Enn skal þess getið, að Jóh.
Jóh. átti tal við mig um þessi
atriði, orðaíagið í 1. og 27. gr.,
á meðan málið lá fyrir, og
spurðist fyrir um skilning und-
irbúningsnefndarinnar að þessu
leyti, hvort hann væri ekki i
samræmi við þann skUning,
sem hann hélt fram í breyting-
artillögu sínni. Taldi . eg svo
vera, en meining nefndarinnar
væri að skylda sakhorning til
að færa fram þessar „allar lík-
ur“ fyrir sakleysi sínu (í 1. gr.)
eða vægari sekt (í 27. gr.). En
samkvæmt eldri lögum, bann-
lögunum frá 1925, liafði skyld-
an hvílt á ákæruvaldinu að
sanna hið gagnstæða.
Nú veit eg, að menn hafa
verið dæmdir í liáar sektir og
fangelsi samkv. lögunum frá
1925, 13. gr. 1, án þess að fyrir
lægi lögfull sönnun þess, að
þeir væru sekir við þá grein.
Játning hefir ekki legið fyrir
um það að þeir hafi ætlað að
selja eða veita áfengið fyrir
borgun, og ákæruvaldið hefir
ekki getað sannað það bókstaf-
lega, að þeir hafi ætlað að gera
það. Samt hafa þeir verið
dæmdir. Skilst mér að dómur
hafi fallið svo af því, að allar
likur hafi verið til þess að á-
fengið hafi verið flutt inn í því
skyni að selja það.
Hins vegar veit eg lika, að
einn maður að minsta kosti
hefir verið dæmdur í undirrétti
(utan Reykjavíkur) samkv. á-
fengislögunum frá 1928, 27. gr.
2, án þess þó að lögfull sönnun
lægi fyrir um það að hann hafi
ekld ætlað að selja eða veita
fyrir horgun áfengi það, er hann
flutti inn. Geri eg ráð fyrir, að
dómurinn hafi verið bygður á
likum.
Eg fæ þvi ekki betur séð en
að það sé alrangt, sem haldið er
fram i „Mbl.“, að lögin neyði
dómarann til að dæma öðruvisi
en „alíar likur“ bendi til að rétt
sé.
„Mbl.“ segir, að það sé„ „al-
gild og ófrávíkjanleg regla í
refsilöggjöf allra siðaðra þjóða,
að sönnunarbyrðin fyrir sekt
þess sem ákærður er, sé látin,
hvila á ákæruvaldinu“, og L. F.
er þeirri staðhæfingu samþykk-
ur. En þrátt fyrir þessa reglu
eru menn iðulega sekir fundnir
fyrir dómi, án þess að ákæru-
valdinu hafi tekist að færa lög-
fulla sönnun fyrir sekt þeirra.
peir eru dæmdir eftir lilcum.
Hilt er jafnvist, að í refsilög-
gjöf vorri og sennilega refsilög-
gjöf allra siðaðra þjóða eru þess
dæmi, að sakborningur megi
sanna saldeysi sitt eða færa
fram Hkur fyrir því. Er það
ekkert einsdæmi í áfengislög-
unum.
„Mbþ“ skýi-ir frá forsendurn
fyrir undirréttardóminura i
máli Jóns Högnasonar, en dreg-
ur þar undan einmitt það, sem
máli skiftir í þessu sambandi.
„Mbl.“ skýrir þannig frá:
„Undirréttardómurinn bygg-
ir dóin sinn á því, að ekki hafi
sannast að áfengið hafi ekki
verið flutt inn til sölu eða veit-
inga fyrir borgun.“
Eg verð að segja það, að þeg-
ar eg sá þetta í „Mbl.“, átti eg
erfitt með að átta mig á því, að
undirréttardómarinn væri sá
liinn sami, sem ræðuna flutti i
efri deild Alþingis síðasll. vet-
ur, En eftir að hafa skoðað mál-
slcjölin sjálf án milligöngu
„Mbl.“, sé eg að ósamræmið
hverfur milli þeirra Jóh. Jóh.
bæjarfógeta og Jóh, Jóh. alþm.
I forsendunum stendur sem
sé:
„,... en hann hefir þó ekki
getað gert það líklegt*) hvað þá
*) Auðkent hér. — J. S.
heldur sannað, að áfengið hafi
ekki verió flutt inn tii soiu eóa
veitiuga fyrir borgun.“
Eg læ ekid beiur sJð, en að
aðaiastæoan fyrir aommum
liggi í orounum: „liann nefir
þo eicki geiao gert pao iiiUegt”,
svo aó maour nafi jainvei ieyfi
tii ao aiyiua sem svo: b,í aon
Högnason nefoi geiao gert paó
iiiiiegt, aó aíengio nan eKld
veno íiutt inn ui soiu eoa veit-
inga fyrir borgun, pá neioi
iiann íengiö dom samKv. 27.
gr. 2.
Ur því að mál þetta hefir nú
á annao borö veno teKio tii um-
ræou, er varia bægt ao ieioa njá
ser aó mmnast a íietri atnöi
pess, heldur en þau em, sem
„iVibl.“ og L. F. draga frarn.
Hæstirettur atnugar, „að
rannsókn málsins iiafi verið
iiai’la ófuilkonun", og sækjandi,
hrm. Jón Asbjörnsson, for írarn
á, aö máhnu yrói visao beirn til
frekari rannsóknar. Viróist sú
krafa ekki hata verið ósann-
gjörn eftir atvikum.
Fyrir réttinum mætti Jón
Högnason einn, engir aórir af
skipshöfninni, og er rannsókn
til lykta leidd í einu rettarhaldi.
Ákærður „kannast afdráttar-
laust við þaó, að hann hafi í
morgun flutt inn, faldar i ísuð-
um fiski í fiskilest skips sins
.... 63 heilflöskur af sterku
áfengi .... Hann kvaðst hafa
keypt þetta i HuU og ætlað það
mest alt lianda skipsliöfninni í
vetur. Eittlivað aí því — einn
kassa eða svo — kvaðst liann
pó mundu liafa tekið í land og
haft á heimili sínu til þess að
traktera kunningja sina á, en
fortekur að hann hafi ætlað að
selja eða veita fyrir peninga-
borgun nokkra flösku ....
Hann kveðst hafa tekið svona
miki'Ö áfengi í einu af þvi að
hann ætlaði að láta það nægja
til vetrarins, svo að hann þyrfti
ekki að fá aftur leyfi til út-
flutnings á áfengi frá Englandi.
— Hann kannast við að liafa
verið sektaður árið 1923 eða
1924 fyrir brot á áfengislög-
gjöfinni um 200 kr.‘) — Hann
kvaðst hafa átt áfengið einn og
aðrir ekki verið i vitorði með
sér.....Iívaðst hann ekki hafa
annað eða frekara fram að færa
sér til afsökunar en það, að sér
hafi oft fundist það nauðsyn-
legt, að liressa skipshöfn sína á
áfengi í vetrarfrostum, einkum
við netabætingar.“
Hér er talið alt, sem máli
skiftir i rannsókninni.
pað virðist ósennilegt, að
skipstjóri hafi einn vitað um
áfengið, sem falið var undir fá-
einum fiskum; en þeir fiskar
liöfðu aflast á leiðinni frá Hull
til Reykjavíkur. Enginn af
skip'sliöfninni er yfirheyrður
þessu viðvíkjandi.
Skipstjóri fortekur, að hann
hafi ætlað að selja eða veita fyr-
ir peningaborgun nokkra flösku.
pað útilokar ekki sölu fyrir
annars konar borgun, .t. d.
borgun „í sama“.
Orðin „svo að hann þyrfti eigi
að fá aftur leyfi til útflutnings
á áfengi frá Englandi“ eru ein-
kennileg. Virðist svo, sem þar
í liggi aðalörðugleikarnir, að fá
*) Það var 5. april 1924.