Vísir - 28.12.1928, Blaðsíða 2

VISIR
i
Höfum til:
Hestaliafpa,
Maísmjöl,
Maís, lieilan,
Blandað liænsnafóðup.
Símskeyti
--X--
Khöfn, 27. des., F.B.
Deilurnar í Su6ur-Ameríku.
Frá Washington er símaö: Al-
ameríska rá'ðstefnan hefir sent
Paraguay og Boliviu tillögur um
tilhögun gerSardómsins út af deil-
unni milli þeirra. Leggur ráöstefn-
an til, aö hvort ríkið um sig út-
nefni tvo dómara, al-ameríska ráð"
stefnan fimm. Gerðardómurinn á a'ð
úrskurða, hver eigi sök á deilunni,
sem hófst í byjun desembermán-
aðar, en skeri ekki úr sjálfri landa-
'mæraþrætunni. Búist er við, að
rannsókn gerðardomsins taki hállt
ái.
Vatnsveita í Rússlandi.
Frá Möskva er símað: Byrjað
er á tuttugú kílómetra langri
vatnsleiðslu frá Donetzfljótinu í
gegnum ellefu námubelti í Donetz-
héraði. Verður þetta stærsta vatns-
leiðsla i Rússlandi og er kostnað-
vrinn áætlaður þrjátíu og fimm
miljónir rúblna.
Frá uppreisninni í Afghanistan.
Frá London er símað : Breskar
fhigvélar hafa hingað til flutt 60
F.nglendinga, Frakka og Þjóðverja
frá Kapul til Pessawar. Ætlað er,
að að eins drotningin i Afghanis-
tan sé flutt til Kardahar. Amana-
ullah dvelji stöðugt i Kabul.
+
Guðmnndnr Þorkelsson
fyrv. hreppstjóri
andáðist liér í bænum 19. des,
s.i. Haim var fæddur i Hólum
í Stokkseyrarhreppi 24. júní
1853. Foreldrar hans voru hin
góðkunnu sæmdarhjón Þorkell
Jónsson, Jónssonar bónda i Ós-
eyrarnesi og Sigríður Jónsdótt-
ir Jónssonar bónda á Loftstöð-
um, og var Guðmundur næst-
elstur hinna 9 mannvænlegu
barna þeirra, er náðu fullorð-
ins aldri, og eru nú aðeins
þrjú þeirra á lífi. — Hann
í’luttist með foreldrum sínum,
ungur, að Óseyrarnesi, þar sem
þau bj'uggu langan tíma rausn-
arbúi, og var hjá þeim þar til
hann giftist, þann 7. nóv. 1880
ungfrú Stcfadíu Magnúsdóttur,
smiðs Þórðarsonar og Sigríðar
Ólafsdóttur í Garðhæ á Eyrar-
hakka. Vorið eftir (1881) fluttu
þau hjón að Syðravélli í Gaul-
verjabæjarhreppi, og bjuggu
þar til vorsins 1901, gð þau
fluttu að Rútstaðanorðurkoti,
og bjuggu þar í 20 ár. Þau eign-
uðust 13 börn, og dóu 4 í æsku,
3 dóu uppkomin, en 6 eru á
lífi.
Guðmundur sál. var skipað-
ur hreppstjóri i Gaulverjabæj-
arhreppi 7. júni 1882, og gegndi
hann því starfi óslitið í 32 úr
eða til 1914. Ilreppsnefndar-
maður var hanri 29 ár, oddviti
20 ár, sáttanefndarmaður í 30
ár, sóknarnefndarmaður um 20
ár, og sýslunefndarmaður 6 ár.
í öllum þessum störfum ávann
liann sér virðingu og traust,
enda var liann framúrskarandi
skyldurækirin, og vildi ekki
vamm sitt vita. Auk þessa hygg
eg að það sé ekki ofmælt, að
til flestra vaudámála ch komu
fyrir sveitunga hans, liafi hann
verið kvaddur til ráða og að-
stoðar. Þessi margháttuðu störf
lians í almennings þarfir tóku
svo mikið af tíma hans, að lít-
ið var eftir lianda honum sjálí’-
um, til eigin hagsmuna, og var
því hagurinn löngum fremur
þröngur, en lionum var það
gleði og nautn, að þjóna öðr-
um, þó litil og engin laun kæmu
í staðinn, og jafnvel stundum
vanþakklæti, eins og gengur, en
segja má það, sumum gömlum
sveiíungum lians til lofs, að
þeir auðsýridu honum vináttu
og trygð til liins síðasta.
Guðmundur sál. var hinn
mesti atgerfismaður til sálar
og líkama, fríðleiksmaður og
liraustmenni, svo að orð var á
gert. Á ungdómsárum og' fram
eftir árum lagði hann stund á
þjóðlegar íþróttir, hæði glímur
og' skautahlaup, og var þar eins
og um margt annað, meðal
liinna fremstu, og afburða dug-
legur verkmaður var hann,
bæði til lands og sjávar. 1 Þor-
lákshöfn var hann formaður
um mörg ár, og fór það prýði-
lega úr hendi. Það var ungum
og' duglegum mönnum metnað-
armál, að vera hásetar hans, og
liafði liann því lengst af völdu
liði á að skipa, og má óliætt
segja, að allir, sem með honum
voru, báru fyrir honum virð-
ingu, sökum margra kosta lians
i framkomu og' allri umgengni.
Hann liafði alla tíð áliuga á
þjóðmálum, og skipaði sér á-
valt undir merki þeirra þjóð-
málaleiðtoga, er harin taldi
þjóðlegasta og frjálslynda. Síð-
ustu árin var liann þrotinn að
heilsu og kröftum, misti fyrir
nokkrum árum sjónina, og var
alblindur, að heita mátti, síð-
uslu tvö árin. Það mátti segja,
að ekkert væri eftir af hinum
glæsilega manni, nema þrekið
og Jiolgæðin, til að bera and-
streymi elliáranna; það entist
honum til dauðans. Blessuð
veri minning hans!
Kunnugur.
Vegamál,
Ávarp.
Þegar eg var komina langt með
grein þessa, sá eg í „Tímanum" 1.
des. þá óvæntu gleSilegu og þakk-
lætisveröu ráðstöfun samgöngu-
málaráSherrans, aS fela vegamála-
stjóra aS rannsaka samgöngubæt-
ur um Su'Sur- og Vesturland', Þar
með bílvegarstæði austur. Eykur
þetta von mína um það, a'S í grein
þessari kunni aS finnastnokkurorö
i tíma töluö. Ber eg þaS traust til
verkfræSingsins — sem prýSilega
befir leyst mörg stórvirki — aS
hann athugi rökfærslur mínar, og
verSi ekki mjög hörundssár, fyrir
hnútukasti mínu til verkfræSmga
alment, þó aS ofurlítill köggull
kynni a’S hitta liann,
lioll ráS skal þafa
hvaSan sem koma.
Enn er mikiS rætt um járnbraut-
armáliS austur um fja.ll, og líka
ritaS. Nú siSast, í nóVember, eru
tvær greinar athyglisverSar: í
VerSi eftir Bj. Kr. alþm., og í
Vísi, eftir Árnesing. BáSar ritaS-
ar meS hagsýni og fyrirhyggju,
dómgreind og lifsreynjslu. Slíkar
uthuganir eru almennirigi hollar
til leiSbeiningar í vandamálum.
Og þær eiga aS hjálpa forráSa-
mönnum og sérfræöingum til þess
aS kynnast staSháttum, og velja
þau verkefni ein, sem vitringum
sæma.
Víxlspor.
Hversu skarpir námsmenn, sem
verkfræSingar eru, og hálærðir í
útlendum vísindum, þá skortir þá
samt venjulega — innlenda fyrst
í sta'S a. m. k., og útlenda því
fremur — bæSi þekking á staS-
háttum og Jieim réikningsdæmum,
sem reynslan ein orkar aS leysa.
Þá skortir allra helst og hættu-
legast, þekking á hálendi Islands
og fjallvegum á veturna; þekking
á byljurn, fannfcrgi, svellalögUm,
ísing, krapa, jakahlaupum og
vatnsfylli í asaleysingum.
Þeir, sem búiS hafa á hálendinu
áratugum saman, eSa ferSast þar
um hávetur hverju sem viSrar,
þeir hafa reynt fleira en hinir,
sem aldrei liafa komiS þar nerna
j egar best er og blíÖast á sumr-
um, eöa þá vetur eina, sem aldrei
liafa gusaö hærra en hörðu sumur-
in. Eiu Jió eitthvaS eigi aö gera, er
sialdan leitaS til kminugra, því aö
á þessu sviSi hefir veriS móSins,
aö meta fræSi mikils, en reynslu
lítils*
Fyrir þesSÍa vanrækslu yfirráö-
enda og vanjiekking verkíræSinga,
hafa landsbúar liöiS mikiS tjón og
óþolandi liiö eftir brýnustu endur-
bótum. — Leysingavatni og krapa-
stíflum hefir verið lofaö aS leika
sér aö því, aS skola burt kostbær-
* Þessi utnmæli minna mig þo a
eina undautekning: Þegar átti aö
leggja akveginn yfir Skei’Sin
(1905), var 3 kunnugum bændum
faliö aö ákveöa vegárstæSiS, sín-
um úr hverri sveit (Skei'öuni og
Hreppum). Má og þakka þeirri
ráSstöfun, a'S vegurinnj var lagður
sem beinast um hraun og rima,
burt frá veginum gamla og aS-
rensli óhemju vatns í leysingum,
fyrir ofan srijóskaflana — en ekki
dan í sökki^mdann og krókana.
um brúm og heilum vegarköflum.
ÁveituskurSur (á Skeiðum) gerð-
ur sennilega tííalt dýrari, en þurfti
aS vera.** Vegir veriS grafnir
niöur og flóögarSar hlaðnir svo
nærri þeim, aS fyrstu bylgusur
gætu gert þá ófæra. Einnig
sprengdur vegur i berg, meS
vatnssitrum, þar sem í hverjum
stirnanda myndast svellbunga og
ágæt fótskriöa fyrir vagna, fólk
og fénaS ofan í árgljúfriS. Og yf-
ir tekur þó, aS aSal-lífæS landsins,
akbrautin frá Reykjavik austur
um Hellisheiöi, hefir veriS lógS
þanriig, a'S Jiegar mest á reynir,
Jiá finst hún ekki einu sinni til
þess að forðast hana, á mörgnm
þús. metra.
Nú hafa forkólfar Jiessara nteiri
háttar fyrirtækja væntanlega rek-
iö sig á reikning'svillur, cg frséSa-
hroki fyrri kynslóSa, er óSum aö
hverfa. Er Jiá meiri von, aS bend-
ingar kunnugra manna veröi
fremur athugaSar en fyrirlitriar.
Járnbrautarorð.
Greinahöf. fyrrnefridu eru báS-
ir að vonum andvígir öllu járri-
Lrautarfargani hér á slóðum. Og
margir góSir menn og gætnir,
bæSi hér og eystra, munu nú orö-
ið sjá JiaS óg skilja, aS Jiá dregst
JijóS vor lengst aftur úr framfara-
þjóöunum, Jiegar liún telur sér
mesta framför í slíkum tækjum,
sem hjá Jieim eru úrelt og aS veröa
ómöguleg í rekstri — vegna kostn-
aðar cg taps árlega, í samkeppn-
inni við nýrri tæki.
ÞaS er lítill franti fyrir þjóS
vora, aS sækja svo dýrt leikfang,
sem járnbraut yröi, á útlenda
öskuhauga.
HvaS yrSi þessi sporbrautar-
spotti au'stur áð Ölfusá, meö aliri
vagnalestinnj og leiguþjónum
landssjóðs, arinaS en Ieikfang? —
Þegar 'bílarnir gætu annaS ölln
hinu sáma, meS margfalt minni
stofnkostnaöi cg engri nýrri
áhættu fyrir ríkissjóSinn. Svo
vondrir, sem vegurinn er nú, og
ófær nema einstökum, litlum 'iil-
um, þá hafa Jieir sarnt ekki —
meSan vegurinn er slarkfær —
nærri nóg aö flytja.'Og svo eru
iægst áætlaSir taxtar á járnbraut
ekki lægri en nú fæst á bílum.
Hvernig' færi þá samkeppnin ?'
IJvaSa ósköp ættu aS vaxa upp
á svipstundu, sem bílarnir önnuSu
ekki aS flytja? Ætli mjólkurbúin
eystra — þó þau verði mörg og
stór — Jiurfi fyrst um sinn marg-
ar ferSir á járnbraut til aS flytja
í.einni ferð, svo sem 500 kvarcél
af smjöri og 5000 osta? —- Þetta
er Jió ekki nema full hleðsla, eiri-
ungis á 10—11 „litla“ brautar-
vagna, ef smjöriS er 50 kg. í
kvartéli og 5 kg. hver ostur. Eða
hversu mund'i þjóöinni farnast, aS
fleyta 6—10 miljóna skuldabagga
á nærri tómuin vögnum, í fáum
ferSum?
< Leikfang yröi lestarferSin, helst
fyrir Jiá Ölfusinga, sem ættu
heima viS brautarstöSvarnar. Þeir
gætu crSið nokkrum mínútum
** NokkuS kunnugur bóndi,
haföi áSur bcnt á líklegasta skurö-
stæðiS, nokkrum meti*um ofar
meö ánni og eftir leysingavatns
iægS. En þar hef'Si reýndar
ekki orSið 100 þús. kr. klöpp í
vegi. (Fjallk. 1903: „Hvernig á
a'S beisla Þjórsá ?“).
Grammófónar
teknir til viðgerðar á reiðhjóia-
verkstæðinu Vesturgötu 5.
íljótari í ferS heim til sín. '—*
En ekki mættu aðrir Ölfusingar,
eöa þeir sem lengra fara, !)*6a
lengi eftir bílfarinu, eða labíbst
langan spöl, til þess aS verSa íljót-
ari, en á bil alla leiöina. Ekki fer
sporvagninn meS fólk eöa farang--
ui upp aS Reykjum eöa austur aS
Laugardælum, hvaS þá lieldur
lengri leiö frá stöövum sínum.
Hvaða gagn — fram yfir bíla-
ferSir— hefðu svo allir aSrir Ár-
nesingar, Rangæingar og Skalt-
fellingar, af Jiessum vegarspotta
og flutniriga tvískiftingu?
Væri það kannske vinningur, aS
Jiurfa vandaSar umbúöir, vei
merktar, um hvern smábögguJ,
eða sterka kassa til þess aS þoía
vafsið alt og veltinginn á járn-
brautarstöövunum — ásamt hættu
viS gripdeild og vanskil í afhend-
ingu? ESa þá: kostnaSuriun viS
bvgging mikilla afgreiSslustöSva,
viS geymslu þar og launaSa af-
greiSslumenn, eöa erfiðiS og taf-
imar viS umhleösluna?
Vegir, með bilferSum cg vagna-
flutningii, eru líkir vatnsveitu, Jiar
sem æSarnar leiöa vatniS óhindr-
aS heim aS hverjum bæ. En jám-
brautarstöð er stífla í rásinni; húu
líkist brunni, sem fjöldinn verSur
aS sækja til meS erfiSi og auka-
kostnaöi.
Engin borg, enginn mannfjöldí
er viS Ölfusá, til Jiess aS taka rnótí
fólki og vörum, eða senda frá sér.
Þa'S er munurinn mikli írá því sem
oftást er í öðrum löndum, viS báSa
enda, Jiar sem nýjar járnbrautir
eru lagðar, nema um nýlendur eða
riámur sé aS ræða. Jæja. ,,En
Jiarna Jiyti nú borgin óSara upp“
— heyri eg suma segja, Væri baS
þá mesti vinningurin.11 fyrir hér-
, aöiS og landiS, hálendustu, feg-
urstu, kjarnmestu sveitir SuSur-
lands, létu fram landkosti sína og
þjóðarkjama, fólkiS verkfæra, og
framtíSarvonir ti! Jiess, aS rækta
,.möl" í Flóanum?' „Ja, eg' veít
ekki — en góði maSur — gleym-
irSu .Jiví alveg, aS járnbrautin á
fyrst og fremst aS bjarga,
bæði héraösbúum og Reykvíking-
um, Jiá allra helst, Jiegar aSrar
leiðir eru lokaðar á veturna?“
SiSur en svo. Eg veit vel, aS bæðí
borginni og héraöinu, allra helst
mjólkurbúunum nýstofnu’ðu, er
þaS lífsnauðsyn, aS fá greiSar og
daglegar samgöngur yfir fjalliS,
líka á veturna. Eni þess er enginn,
kostur fyrir HtiS fé. Og Jiví meira'
sem þetta kostar, þeim mun meira
ríSur á, að því verSi ekki kastaS
á glæ. Oft hefi eg hugsaö um þaö,
hvort mundi borga sig betur, aö
leggja járnbraut austur eSa gerá
vandaöan veg. Og eg Jiykist eklý
í neinum vafa um svariS, hvorki
um þaS, hvaS þurfi aö gera, né
hi.tt, hvaS ekki eigi aB gera.
En nú vil eg lýsa Jiví nánara
hversu þessi sannfæring- er fengin.
Frh.
Vigfús Guðmundsson.