Vísir - 08.08.1930, Page 2
VlSIR
')) MTO«N1 & ÖLSBN!
Nýkomnip
Enskip Tomatap
í körfum á 12 lb«.
ímskeyti
London (UP.) 7. ág., FB.
Borgarastyrjöldin í Kína.
Mildl orusta í aÖsigi.
Peiping: Til úrslita dregur í
baráttunni um völdin i Kína. Mik-
i! orusta er úm þaö bil að hefjast í
Shantung og Honan. Allar her-
•deildir Noröurhersins eru á leiö til
orustusvæöisins. — Feng-yuh-
siang stefnir her sínum í áttina til
Hankow og Huschowfu, en
Chiang-kai-shek hefir liösafnaö
norður með Tsinpu-járnbrautimii.
Um hálf miljón hermanna bíöa
reiðubúnir bardagans, en fjöldi
herdeilda er enn á leiðinni.
Flugslys.
Kaupmannahöfn: Sjóflugvél frá
Lufthansa, sem fór frá Stokkhólmi
kl. 11 e. h. i gær með póst til
Bergen, fanst á sjónum í morgun
nálægt Stora Aske. Flugmaður-
inn og loftskeytamaðurinn fórust.
London (UP.) 8. ág. FB.
Kosningabarátta í Fiimlandi.
Helsingfors: Frarrtkvæmdar-
nefnd jijóðlegu samsteypuflokk-
anna hefir ákveöið aö berjast fyr-
it þvi, að allir borgaraflolckarnir
gangi sameinaöir til kosningaor-
ustunnar gegn kommúnistum og
rærði allir frambjóðendur borgara-
flokkanna skuldbundnir til aö
greiða atkvæði með andkommún-
istisku lögunum, sem ekki náöu
frarn að ganga á síðasta þingi.
Verkfalls-róstur í Frakklandi.
Lille: Vefnaöarverkamönnum
og verkfallsbrjótum hefir lent
saman á nokkrum stööum. í Ronco
lenti hóp kommúnista saman við
lögregluna. Fjörutíu kommúnist-
ar voru handteknir. — Fullyrt er,
að verkamenn séu að láta sig í
Plalluin. Verkfallsmenn eru farn-
ir aö vinna í þremur verksmiðj-
um þar.
Forngripaskilin dfinskn.
Áður en alþingishátíðin hófst
gekk forsætisráöherra Dana 'á
fund forsætisráðherra vors og af-
henti honum i viðurvist sendi-
herra Dana og þjóðmenjavarðar
„gjafabréf“ fyrir eitthvað um 152
íslenskum forngripum, sem veriö
hafa í söfnum Dana. Tók for-
sætisráöherra við og þakkaöi.
Þaö er alkunna að Alþingi og
allar íslenskar stjórnir hafa síðan
1925 gert kröfur til þess aö þeir
íslenskir forngripir, sem komið
hafa í söfn Dana, en áður hafa
verið í eigu íslenskra opinlierra
stofnana, yrðu afhentir hingað
aftur, þar eð þeir væru eign
landsins, og ættu því að fylgja
því bæöi að skynsamlegu viti og
lögmáli réttu. Ráðgjafarneíndin
hefir fyrir landsins hönd farið
með málið, og hefir fylgt því
fram af fremsta kappi, og hefir
enginn íslendingur nokkurn tíma
viðurkent, að Danir ættu nokkunt
rétt tii slíkra gripa. Það liggur
því í augum uppi, að ekki getur
hér verið um neina gjöf af hendi
Dana að ræöa, hvernig sem þeir
kunna að lita á það, sem þeir auö-
vitað hljóta að ráða sjálfir. Þaö
felst þvi heldur ekki í þakkiætis-
orðum forsætisráöherra vors nein
viðurkenning á því, aö hér hafi i
heild sinni verið um neina gjöf
aö ræða; þakklæti hans er auð-
vitað ekki jannaö en I þakk-
læti fyrir skilsemina, svo
langt sem hún næi. Og þó er
þakklætið nokkuð viðtækara, þvi
að meðal gripanna eru ýmsir grip-
ir, sem Danir áttu meö réttu þ. e.
a. s., sem ]>eir höfðu keypt úr eigu
einstakra manna og íslenska rík-
ið aldrei hafði átt. Meöal þeirra
gripa má telja útskorna eikar-
kistu eftir Guðmund smið, þann
er bjó til skírnarfontinn á Hólum,
því hún er þeirra gripa merkileg-
ust; hinir gripirnir semsvo stendur
á um eru flestir lieldur þýðingar-
litlir. Þessara gripa hafði ráðgjaf-
arnefndin heldur aldrei krafist,
heldur bent á a:ð eðlilegast væri,
aö þeir væri hér geymdir og
jafnvel lioðið fyrir fullt andvirði,
semi sjálfsagt var. Fyrir kistuna
var t. d. boðiö að greiða 1000 kr.,
einsog hún haföi kostað safnið
danska. Þakklætið er þvi með
tvöföldum svip. Um þessa gripi
er þess að geta, aö þeir eru hing-
aö komnir aöallega fyrir tilstilli
þjóðminjavaröar, sem lagði mikla,
að mínum dómi of mikla, áherslu
á aö fá þá. Hann komst að sam-
komulagi við þjóðminjavörð
Dana um að þeir kæmu hingað.
Ráögjafarnefndin lagöi aftur á
móti áherslu á að fá þá gripi, sem
einhverju máli skiftu og voru
ótvíræð eign ísienska ríkisins.
Var það alveg laukrétt, því hitt
hefir, þó vafalaust væri í góðu
skini gert, komið aðstandendum
málsins i Danmörku til þess að
halda, aö þeir gætu fríað sig und-
an að skila aðalgripunum, sem ís-
lenska ríkið ótvírætt átti, og lang-
veigamestir og þýðingarmestir
voru fyrir oss, með því sumpart
að skila, sumpart að gefa aðra
gripi í heild sinni, enþásentkrafð-
ir voru. Það má því með sanni
segja, að þaö er nokkuð gremju-
blandin gleði aö taka við þessum
gripum, þvi að af þeim 27 grip-
um, sem ráðgjafarnefndin að lok-
um krafðist hefir aðeins verið skil-
að 3^2. Gremjan snýst ekki beint
að dönsku stjórninni, því aö hefði
hún ekki verið, hefði alt setiö við
sama keip og áður. Hún heíir þó
sýnt nokkurn skilning á kröfum
yorum og hefði vafaiaust viljað
gera betri skil, ef hún hefði mátt
því við koina, og á framkomu
hennar hljóta íslendingar að
byggja von um, að full skil muni
fást um síðir.
Gremjan snýst aftur á móti ein-
dregið að safnamönnum Dana,
sem með fullkomlega forsöguleg-
uin og algjörlega andlausum skiln-
ingi á eðli safna og hagnýtum til-
gangi þeirra, liafa hindrað dönsku
stjórnina frá því, að gera oss þann
rétt, er oss bar, og hún ef til vill
hefði viljað uppi láta, ef hún hefði
komist upp með það fyrir moðreyk
úr þessum svonefndum sérfræð-
ingum. Hér skal þó undantekinn
Andrup forstöðumaður sögulega-
safnsins í Friðriksborgarhöll,
sem tók á þeiin kröfum, sem til
hans safns voru gerðar, með full-
kominni nýtísku safnmanna hugs-
un. Það er furðulegt að menn, sem
dags daglega ganga um söfn og
handleika þau, skuli ekki geta
skilið, að þau eru ekki „raritets-
kabinet", þar sem safna megi inn
gripum hugsunarlaust, af því einu
að það eru gripir, en með því
verða söfnin að ruslaskrínu, þar
sem öllu ægir sainan kerfislaust.
Það virðist ekki mjög flókin hugs-
un til skilnings, að hver, gripur
eigi að vera á þeim stað, þar sem
hann kemur að haldi, og þar sem
hann á heima, af ]>ví að hann
liregður upp mynd af menningu
þess staðar, og að söfnin og að-
föng til þeirra verða að vera
kerfuð, og að hver hluturgrípiinn
í, annan. svo að niðurstaðan
verði sú að söfnin sýni svo greini-
lega mynd, sem auöið er, af
menningu aldaraða á einum stað,
eða þá um allan heim, þar sem efni
eru til þess. Sé öðru vísi að farið,
skipa söfnin ^ér á bekk með svo
nefndu Hartkopfs Museum eða
öðrum slíkum stofnunum. Ekkert
er hættulegra heldur enn trúin á
sérfræðinga. Það er nú svo, aö
þeir skipa fyrir um alt á fræði-
sviði sin.u, og ef almenn sk}m-
semi ætlar að láta til sín heyra,
er munni hennar fljótt lokað með
þvi, að segja henni að hún hafi
ekkert vit á þessu. Sannleikurinn
cr reyndar sá, að sérfræðingar eru
orðnir svo gjörblindaðir fyrir öllu
nema ]>ví, sem þeir fást við, að
þeim finst þeirra svið vera ver-
aldarnafli. sem alt skuli snúast
um, og tekst því aldrei að koma
því í rétt samræmi eða hlutfall
við umheiminn og skilja aldrei aö
alt á að þjóna öllu, enn ekki alt
einu. Það verður þvi að fara var-
lega í að hafa þá í ráðum. Það
má nota ]>á sent otðabækur til
].ess að slá upp i, en alrnenn
skynsemi verður siðan að fella
endanlegan og sjálfstæðan dóm
um hvað gera skuli, annars fer alt
óhöndulega. Það er nú vonandi að
íslenska stjórnin og þingið haldi
fram til streitu hinunt uppruna-
legti kröfum i forngripamálinu
og styrki þar með dönsku stjórn-
ina i þessu efni í baráttunni við
nátttröll úreltrar dans.krar safna-
sérfræði. Enginn er liklegri held-
ur en hún til þess, að skilja að
hálfleyst vandræði skilja eftir alla
gremjuna, sem fyrir var; það er
einsog að stökkva yfir Flosagjá
hálfa. Hún mun og minnast þess,
að 1918 viðurkendu Danir full-
veldi konungsríkisins íslands ogaö
því eigi aö fylgja alt, sent þangað
heyrir er Ijóst, enda fengu Danir
sarna ár, spildu af Þýskalandi og
heimtuðu um leið og fengu þau
skjöl og forngripi er þeim lands-
hluta áttu að fylgja.
Af þeim 27 gripum, sem ísland
hafði krafist hafa Danir afhent
Valbjófsstaðarhurðina, sem er
langmerkust allra íslenskra forn-
gripa, scnt Danir hafa komist yfir,
hökui frá Hóladómkirkju með
dýrasta Arrassaum, sem Jón Ara-
son keypti, en ekki gaf, einsog
eitt blað hermiiv til Hóladóm-
kirkju, annan Grundarstóllinn;
voru þeir upprunalega þrír þótt
nú sé ekki til nema tveir, og voru
þeir ætlaðir presti og djáknum, en
letur-línan (rúnirnar) er að öllum
líkum ekki jafngamlar stólnum og
loks altaristöflurnar frá Grund.
Af gripurn sem krafist var og
ekki voru afhentir og ótvírætt
ciga hér að vera, má nefna hinn
Grundarstólinn, skrín undir helga
dóma frá ICeldum, vatnsdýr frá
Vatnsfirði, uppihaldsstikur tveer,
Millennium
hveiti
í sxnáp^kum
ÞÓRÐUR SVEINSSON & Co.
tbúd.
4 herbergi og eidhús með nú-
tíma þægindum óskast 1. okt.
Uppl. í síma 153 og 370.
biskupsmítur frá Skálholti, smelt
bókarspjöld frá Grund og ýmis-
legt annað fleira stórmerkilegt.
Af öðrum gripum, setri heím
komu og voru eign Islands má
nefna foma fordúka frá Kálfa-
felli, Miklabæ og Hvammi, kor-
póralshús frá Kálfafelli, stoðir
ágætar og fornar frá Mælifelli,
kaleik frá Eiðum, mösurker frá
Odda, reykelsisker, brot júr ög-
mundarbrík o. fl.
Mundi almenning vafalaust fýsa
aö sjá jæssa gripi alla, örfáir
þeirra hafa veriö sýndir, og ætti
stjórnin þakkir skiliö, ef hún
vildi stuðla að því að þaö yrði
gerf.
G. J.
„Úháðnr horgari".
■-O—'
Út af fyrirsþurn „Óháös borg-
ara“ í Vísi 2S. júlí og aftur 7. ág.
vill undirbúningsnefnd Álþingis-
bátíðar láta þess getið, að hún
hvorki telur sér skylt, né sér sér
fært að svara nafnlausum fyrir-
spurnum, enda þótt það leyni sér
ekki frá hverjum þær séu, svo sem
þessar — þá vill hún samt að
þessu sinni upplýsa þennan
„Óháða borgara" um það, að öll
útboðin hafa birst í öllum dag-
blöðimuni í Reykjavík í fyrra
haust og virðast flestir aðrir en
hann hafa veitt þeim eftirtekt, ]>ví
að mákið l>arst af tilboðum, og
samkvæmt þeim var allur borð-
búriaöur keyptur, eða leigður, bæði
postulín, 'borðsilfur, borðdúkar,
allur rúmfatnaður, stólar í veislu-
skála, allur útbúnaður tjaldanna,
segldúkurinn í skálann, vatnssal-
ernin, timbrið og jafnvel flögg og
flaggstengur. Eldhúsáhöldin og
matvælin keypti brytinn sjálfur í
utanför sinni. Innkaupin hafa ver-
ið mjög hagkvæm, enda hefir var-
an selst greiðlega og færri fengið
en viljað hafa. V
Að gefnui tiiefni vllfj nefndin
taka ]>aö fram, um leið, að út-
sölur bæði í Reykjavík og Hafnar-
firði á svokölluðum Alþingishátíð-
ar vörum eru henni allar óvið-
komandi, að undanskilinni þeirri,
sem verið liefir í húsi Mjólkurfé-
lags Reykjavíkur, þar sem áður
var ökuskrifstofan.
Tiðeyjarsnadið.
Eitthvert mesta íþróttaafrek,
sem unnið Iiefir verið hér á
þessu ári, var það, er hinn ágæti
sundmaður, Magnús Magnússon
frá Kirkjubóli, synti í fyrri viku
frá Viðey og innst inn á Reykja-
vikurhofn. Mörgum af kunn-
ingjum Magnúsar þótli það full-
djarft teflt af honum, er hanja
sagði þeim fyrirætlun sína um
sundið. Þeir vissu raimar, að
liann var góður sundmaður, en
hinsvegar að sundið er erfitt og
langt, en hann ekki fullharðn-
aður. En Magnús var ákveðinn
og sagðist skyldi alla leið. Svo
var ákveðið að hefja sundið
næsta góðviðrisdag. Snemma
þann morgun ákváðu ]>eir Magö-
ús og Jón Pálsson sundkennari,
að haldið skyldi af stað frá Við-
ey um kl. 2. Veðrið leit vel út,
sjór góður og austan andvari,
sem myrndi vera til hóta fyrir
sundmanninn.
Kl. 2 um daginn var Magnús
ásamt fylgdarmönnum sínum
Time to Re-tire
Cet a FSSK
TSAOE MAfUVRJG. U.S. PAT. QTB
FISK
ágætu dekk og slöngur nýkom-
ið I ýmsum stærðum.
Gæðin alkunn.
Bílstjórar! Biðjið um FISK-
dekk, ef þér viljfð fá varanlega
vöru með góðu verði á bíihjól
yðai'.
Egill Villijálmsson
Grettisgötu 1G.