Vísir - 18.12.1930, Blaðsíða 5

Höfum fyrirliggjandi frá hinu heimsfræga firma —
MACONOCHIE BROS. Ltd.:
Jarðarberja sulta í 1 og 2 lbs. glösum.
Blönduð sulta í 1 og 2 lbs. glösum.
Pickles, 2 tegundir, — sósur o. fl.
Betri vörur fáið þið ekki á jólaborðið.
Nýtísku Iandnám.
II.
Hiö forna landnám á íslandi var
venjulegt frumbyggja landnám
eSa einstaklingalandnám bygt á
rányrkju og veiöimensku. Lög-
mál þessa landnáms meetti kalla
frásnúið, vegna þess, að það er
ekki bygt á félagsskap. Landnem-
arnir dreifa sér um landið eins og
fénaður á beit til þess að njóta
hinna dreif'ðu náttúrugæða.
Nýtísku landnám er í samlendu-
formi. Lögmál þess er aðsnúið,
því að þótt einstaklingarnir ef til
vill reki allir sjálfstæða atvinnu,
þá fer landnámið fram í félags-
formi eftir fyrirmyndum þess
skipulags sem skynsemi og reynsla
segir vera ódýrast og veita land-
nemunum mest hlunnindi með
minstri fyrirhöfn. Þetta landnám
byggist á rælctun allra lífsskilyrða
og kappkostar því að forðast
dreifingu, víðáttu og vegalengdir,
sem eru höfuðþröskuldur allrar
samivinnu.
Samlenduformið er nú reyndar
í aðalatriðum jafn gamalt menn-
ingunni í heiminmn. Um leið og
þjóðimar færast úr frumformi
ráns og veiðiskapar, þá færir eðli-
leg hagsýni bygðina saman og
myndar borgir og hverfi.
En nýtísku hagfræði og nú-
tímatæki hafa lagt félagslifinu
slík vopn í hendur, að samlendu-
formið sýnist hafa yfirstigið alla
erfiðleika og að nú sé varla til sá
blettur á þurru landi, að ekki sé
hægt að lifa þar með réttu skipu-
lagi. Auðvitað eru staðhættir þó
afar misjafnir og vitanlega valdir
þeir sem gefa besta heildarút-
komu.
Það sem einkennilegast er nú
við þetta nýja fyrirkonnulag og
aldrei hefir komið jafn átakanlega
fram og nú, er það, að náttúrleg
frjósemi jarðarinnar er í mörgum
tilfellum að verða einskis virði á
móts við itilbúin landgæði á hag-
kvæmari stað.
Ræktunin er með nýjustu að-
ferðuni orðin það auðveldari en
áður, að nú spyrja menn meira
eftir legu einnar landsspildu en
eftir gæðum hennar. Um leið og
skipulag Reykjavíkur-samlend-
tiunar færist í skipulegra horf,
kemur í ljós, að einn melur í Mos-
fellssveit er meira virði en kafgres-
isvöllur fyrir austan fjall. — Já,
hver efast nú um það, að þeim
miiljónum, sem eru kornnar í
Skeiðaáveituna, Flóann og Ölfus-
ið hefði verið betur varið með því
að rækta með þeim Mosfellssveit-
ina?
Þessi sannindi verða mönnum
þó ekki full ljós á meðan ríkis-
sjóður er látinn styrkja menn meö
stórfé til að nota það sem dýrara
er og láta hið ódýrara ónotað. En
slíkt tekst ekki til lengdar.
Til þess að verja fjárhag lands-
ins banvænum skakkaföllumi, þá
má nú ekki dragast stund lengur
að menn fari að venja sig á að
hugsa um atvinnumálin og fjár-
rtiálin frá hagsýnu sjónarmiði, að
menn læri að greina verðmætt frá
verðlausu og það sem borgar sig
frá hinu sem ekki gerir það.
Það er hart að sjá menn fylla
blöðin með fánýtu stagli um það,
hvort eitt ríkislánsétekiðmeðlítið
eitt hærri eða lægri vöxtum, en
minnast varla á sjálft aðalatriðið,
sem alt veltur á — hvernig fénu
er varið og hvaða vexti það ber
þjóðarbúinu.
Fyrir okkur íslendinga voru til
skamms tíma opnir tveir vegir, —
annar sá, að lifa áfrarnl sem ein-
töld bændaþjóð við hægt batnandi
kjör en utan við heiminn og utan
við leikvöll samkepþninnar, —
liinn sá, að tengja drifhjól þjóðar-
vélarinnar við vél umheimsins og
samlagast snúningshraða hennar.
Fyrri veginum höfum við nú
lokað. Með lánapólitík síðustu ára
höfum við brotið síðustu brýrnar
að baki. Við verðum því að talca
upp nútíma háttu ef alt á að bjarg-
ast. Samilenduformið er það eina
sem stenst hraðann í nútíma at-
vinnurekstri og viðskiftum, hið
cina sem þolir samkeppni og full-
nægir um leið nútíðarkröfum.
H.
Ritfregn.
--X—
Nokkrir þættir úr heilsu-
fræði. Eftir Guðm. Hannes-
son. I. þáttur. Húsakynni. —-
Reykjavik 1930. Félagsprent-
smiiðjan. —
Svo sem sjá má af heiti þessar-
ar bókar, þá er þetta fyrsti þátt-
ur af riti um heilsufræði, sem Guð-
mundur prófessor Hannesson
hefir samið. Höfundurinn hefir
áður ritað bók um skipulag bæja,
og fjölda margar greinir um ým-
islegt, sem lýtur að húsagerð og
heilbrigði manna.
Þessari nýju bók er skift í
marga kafla, og fjalla þeir um
húsakynni 0g heilbrigði, jarðveg
og hússtæði, gerð húsa, bygging-
arefni (útlend og innlend) híbýla-
stærð og herbergjaskipun, og er
þar aðallega rætt um húsakynni
íátækrar alþýðu. Þá eru kaflar um
byggingarsnið, hitun húsa, elds-
neyti og eldfæri, loftgæði húsa
og viðrun, lýsing húsa fyrr og nú,
vatnsveitu, hreinsun vatns og síun,
vatnsból, skólpveitu og fráræslu,
salerni, sorphirðing, meðferð líka,
kirkjugarða, skipulag kauptúna,
höfn og landareign, götur og
gatnaskipun, óbygð svæði, velli og
torg, skifting bygða, bygginga-
reiti, byggingasnið og bygginga-
málið.
Þó að hér sé að eins nefndir
helstu kaflarnir, þá má af þessu
yfirliti ráða, hversu fjölbreytilegt
sé efni bókarinnar. Hún er
skemtilega rituð og auðskilin, og
með allmörgum myndum. Þó að
hér sé um efni að ræða, sem allir
menn hafa eitthvað kynst áður, þá
niiun hún færa flestum allmikinn
nýjan fróðleik og vekja lesandann
til umhugsunar um mjög mörg
nytsamleg viðfangsefni. Menn
munu sjá, að mörgu er ábótavant
um húsakynni þeirra og að mörgu
væri þörf á að kippa í lag, en þar
VÍSIR
Fimtudaginn 18. des. 1930.
eru líka gefin góð ráð og bending-
ar, ekki síst þeim, sein hafa í
hyggju að koma sér upp skýli yf-
ir höfuðið. Og margt mundi breyt-
ast hér til batnaðar, ef ráðum höf-
undarins væri fylgt. Þess vegna
þyrfti bók þessi að dreifast sem
víðast um bygðir landsins og
kauptún.
í minnlngu
þeirra manna, sem fórust á botn-
vörpuskipinu „Apríl“.
ísland grætur, svíða sár,
sorg að dyrum barið hefur.
Dinun er nóttin, drjúpa tár,
djúpt í faðmi Ránar sefur
hinsta blundinn hópur mætur,
hetjur sínar ísland grætur.
Þjóðin grætur — þjóð, sem ber
þúsund ára miörgu sárin,
ýfast þau, hve oft sem sker
inn að hjarta sorgar-ljárinn.
Fyrir landið fjör sitt láta
frægir menn, en vinir gráta.
Þjónar dauðans: stormur, stríð
strendur mannabygða herja,
viltar öldur, hörkur, hrið,
höggva milli lands og slcerja.
Hníga fyrir heljar-gandi
hetjur jafnt á sjó og landi.
Faðir lífsins faðmar þó
fallið blóm að hjarta sínu,
lítur yfir land og sjó,
leitar eftir týndu þínu, —
geymir það, en græðir sárin, —
Guðs barn, þín og stillir tárin.
Pétur Sigurðsson.
Mannskaiinn.
Bak við harms og hrygðar skýin,
himnesk ljómar dýrðar sól.
Opin standa verndar vígin,
vegmóðir þar finna skjól.
Þó að háir brotni boðar,
brestur aldrei Drottins náð.
Iíann sem ríkir öllu ofar,
alla sorg fær burtu máð.
ballið — örugg —• fram og biðjið
Frelsarann um kraft og náð;
við hans orð ef ykkur styðjið
umsjón hans þið verðið háð.
Lítið upp til ljóssins sala,
ljóma þar hin sönnu jól,
við það skuggar dauða dala
dreifast fyrir lífsins sól,
Vonið, trúið, vini yðar
vefji örmum lausnarinn
uppi á landi ljóss og friðar,
lífs við hrygöar endirinn.
Sorg úr huga sára máið,
sjá, nú koma blessuð jól.
Yinum síðar fagnað fáið
frelsuð upp hjá lambsins stól.
Smávinur.
Fréttabréf.
11. des. FB.
Úr Öxarfjarðarhéraði.
Tíðindalítið í héraðinu sök-
um strjálbýlis og einangrunar.
í sumar var sæmilegt tíðarfar.
Heyskapartíð var að vísu erfið
í ágúslmánuði, en hinsvegar var
öndvegistíð allan september-
mánuð. Varð því fremur góð
nýting á heyjum. Grasspretta
var sæmileg, sumstaðar ágæt á
útengi.Tún óvíða betri en í með-
allagi, þrátt fyrir rnikla notkun
hins tilbúna áburðar.
Höfum fengid
meö síðustu skipum
fallegt úrval af
rafmagnslömpum, ljósakrónum,
skálum, straujárnum,
jólatréslömpum, hjólhestaluktum,
og vasaljósum.
Seljum þetta með mánaðarafborgunum, en þó ódýrt.
Lítil útborgun. — Lágar afborganir.
Jón Ölafsson & iberg.
Hverfisgötu 64. — Sími 1553.
« 'uw*— .
Tómstundir,
ljóðabókin eftir Guðrúnu Jóhannsdóttur frá Brautarliolti er
tilvalin jólagjöf.
Fæst hjá bóksölum.
Þann 6 .okt gekk í verstu tíð,
er stóð upprofslaust til 24. nóv.
Síðan besta tíð. Þ. 7. nóv gerði
blindhríð mikla og var þá fé
hvervetna úti, en varð þó óviða
mein að. Að Gilsbakka í Öxar-
firði fórst þá í bylnum hópur
af góðu forystufé og fé sem var
enn á afréttum mun hafa farist
að mestu.
Slátrun í Kópaskeri í haust
var meiri en nokkuru sinni fyr,
því undanfarin ár liafa verið
mjög góð fénaðarhöld. Kjötið
sent frosið til Englands, en þó
nokkuð selt innanlands, og fer
sú sala stöðugt vaxandi, vegna
liins góða álits, sem er á kjöti
frá Kópaskeri. Aðrar afurðir
eru verðlausar og er því hagur
bænda hinn aumasti, með því
að hér sem annarstaðar aukast
kröfurnar til lífsins og þarfirn-
ar.
Merkustu tíðindi úr þessu
héraði er, að á síðast liðnu
sumri var ruddur vegur upp í
Hólsfjallabygðir, svo hinir af-
skeklu bændur, sem þar búa,
fluttu alla liaustvöru sína í bif-
reiðum þangað eftir 20. sept.,
til þess er snjóa gerði.
Heilbrigði í liéraði og hefir
verið svo að undanförnu.
Nýlega er látinn hér gamall
maður, Björn Björnsson, til
heimilis að Tungu i Öxarfirði.
Bjó áður lengi að Glaumbæ i
Suður-Þingeyjarsýslu, og var
kendur við þann bæ. Var Björn
þessi afburða kraftamaður,
liagmæltur vel, linytlinn og
fróður.
Um þessar mundir verður
eigi vart neinnar félagsstarf-
semi í héraðinu. Viðtækin eru
enn óvíða, nema á Melrakka-
sléttu (þar á flestum bæjum). í
gærkveldi heyrðist ágætlega fil
nýju stöðvarinnar, þar sem
tæki voru í lagi.
Tækifæris-
fljaflr
feikna úrval, óvenjulega fall-
egar.
VERSLUNIN HRÖNN.
Laugavegi 19.
I
<B
JHbTSTOFIH. ifalítrst) b
Smurt branO,
nestt etc.
sent helm.
Veitlngar.
Fálka-orðan.
Hinn 1. desember þ. á. þóknaS-
ist konungi, eftir tillögum Fálka-
oröunefndarinnar, að særna neðan-
talda íslendinga heiöursmerkjum
orðunnar: I. Stórriddarakrossi
meö stjörnu: Magnús SigurtSsson,
bankastjóra, Reykjavík. — II.
Stórriddarakrossi án stjörnu: 1.
L. Kaaber, bankastjóra, Reykja-
vík. 2. O. C. Thorarensen, lyfsala,
Akureyri. — III. Riddarakrossi:
1. Frú Önnu Daníelsson, Reykja-
vík. 2. Albert bónda Kristjánsson,
PáfastöSum, SkagafjarSarsýslu.
3. Axel Schiöth, bakarameistara,
Akureyri. 4. Síra Bjarna prófes-
sor Þorsteinsson, Hvanneyri,
SiglufirSi. 5. Björn Árnason,
hreppstjóra, SySri-Ey, Húnavatns-
sýslu. 6. BöSvar Magnússon,
hreppstjóra, Laugarvatni, Árnes-
sýslu. 7. BöSvar Þorvaldsson,
kaupmann, Akranesi, BorgarfjarS-
arsýslu. 8. Einar Helgason, garS-
yrkjustjóra, Reykjavík. 9. Gísla
ísleifsson, skrifstofustjóra, Rvík.
10. Gunnar Gunnarsson, skáld,
Kaupmannahöfn. 11. Jón Gunn-
arsson, samábyrgSarstjóra, Rvík.
12. Frú Kristínu Jacobson, Rvílc.
13. Magnús Kjaran, kaupmann,
Rvík. 14. Ólaf Ólafsson, præp.
hon., frá HjarSarholti, Rvík. 15.
Sigurbjörn A. Gíslason, cand.
theol., Rvík. 16. SigurS Fjeldsted,
sjálfseignarbónda, Ferjuk., Mýra-
sýslu. 17. SigurS Guömundsson,
skólameistara, Akureyri. 18. Sig-
trygg prófast GuSlaugsson, Núpi
i Vestur-ísafjarðarsýslu. 19. Sig-
urjón Friðjónsson, sjálfseignar-
bónda, Lilu Laugum, Þingeyjars.
20. Thorvald Krabbe, vitamálasj.,
Rvík. 21. Vilhelm Finsen, ritstj.,
Osló. 22. Þorstein Einarsson
sjálfseignarbónda, Reykjum,
HrútafirSi. 23. Ögmund SigurSs-
son, skólastjóra, HafnarfirSi.
F. h. FálkaorSunefndarinnar.
Jóh. Jóhannesson.
FB. 18. des.