Vísir - 21.01.1931, Blaðsíða 2

V I S I R
Maggi's lögnr &
— teningar
Bætir smekkinn.
Eykur næringargildið.
Biðjið verslun yðar um
Maggi’s vörur í dag
Símskeyti
—o—
London, 21.jan.
Unitcd Press v— FB.
Atvinnuleysið í Bretlandi.
Verkamálaráð uney tið hefir
tilkynt, að tala atvinnuleysingja
hafi þ. 12. þ. m. verið 2,636,168
eða 18,398 meira en vikuna á
undan, en 1,159,ÍK)7 meira en á
sama tima i fyrra.
Genf, 21. jan.
United Press — FB.
Frá Genf.
Tillagan um að bjóða íslandi,
Rússlandi og Tyrklandi þátt-
töku í undirbúningi og umræð-
um um stofnun viðskiftabanda-
lags meðal Evrópuþjóðanna,
hefir verið samþykt. — Júgó-
slavia, Belgía, Holland, Spánn,
Noregur og Svíþjóð tjáðust
ekki vilja liafa afskifti af því að
fyrrnefndijm rikjum væri boðin
þátttaka.
Samvinna
bændanna
uefnist bók, sem nýlega er út
komin á kostnað ríkissjóðs.
Ræðir liún um „Kaupfélag Ey-
firðinga“, stofnun þess og starf-
semi. Mun þetta önnur bókin,
sem út kemur um þetta merki-
lega kaupfélag nú á fáum ár-
um. Hin fyrri, ítarleg saga fé-
lagsins, mun liafa komið út á
fertugsafmæli þess, árið 1926.
Kaupfélag Eyfirðinga er talið
merkasta kaupfélag 'lands-
ins. Það hefir dafnað jafnt og
þétt og varist skakkaföllum bet-
ur en títt liefir verið um flest
eða öll önnm* liérlend kaupfé-
lög. Það hefir verið heppið um
val forstjóra. Veitti Hallgrim-
ur sál. Kristinsson því lengi for-
stöðu með mikilli prýði, og l>ýr
það vafulaust enn að verkum
hans. Því næst var Sigurður
Kristinsson forstjóri félagsins,
uns hann fluttist suður liingað
að Hallgrími látnum. Núverandi
forstjóri ]>ess er Vilhjálmur
Þór. Er hann lalínn dugandi
maður.
Tryggvi Þórliallsson forsæt-
isráðherra hefir ritað ávarp „til
islenskra bænda“ framan við
bókina og rifið sig upp í venju-
legan hávaða og glamranda.
Telur hann að vonmn nýlundu,
„að atvinnumálaráðuneytið
skuli stofna til slíkrar l>ókaút-
gáfu sem þessarar“. — Og ráð-
herranum er ekki grunlaust, að
margir muni spyrja hverju
slíkt sæti. Virðast málsgreinir
þær, sem hér fara á eftir og
teknar eru úr ávarpi ráðlierr-
ans, eiga að réttla-ta þetta út-
gáfu-tiltæki stjórnarinnar, og
er þó samliengið ekki sem ljós-
ast: „Mörgum liundruðum þús-
unda króna er nú árlega varið
úr ríkissjóði til hætlra sam-
gangna um landið og með
ströndum fram.“ — „Hundruð-
um þúsunda króna ver ríkið ár-
lcga til |>ess að auka ræktun
landsins.“ — „Tugum þúsunda
króna ver rikið árlega til þess
að bæta og tryggja búpening
landsmanna.“ „Á mjög
margan hátt annan vinnur rik-
isvaldið nú að viðreisn landbún-
aðax*ins“ o. s. frv. — Tclur ráð-
herrann því næst upp hitt og
þetta, svo sem stofnun Búnað-
arbankans, styrki og lánveit-
ingar liins opin'bera handa
mjólkurbúum og frystiliúsum,
útvegun tilbúins - áburðar,
vinnuvéla o. fl.
IÞi-átl fyrir alla þessa miklu
hjálp ríkisvaldins, cr j>ó svo á-
statt, að fjölmargir bændur
víðsvegar um land vilja hælta
búskap, ef jxeir ætti j>ess nokk-
urn kost að losna við jarðirnár
með skaplegum liætti. — En
engir vilja kaupa eða geta
keypt, og tiltölulega fáir ungir
menn munu liafa séi*staka löng-
un til þess, að gex*ast bændur.
Þeir vilja flytjast að sjónum, í
kaupstaðina og sjávarþorpin.
Þar er kaupgjaldið liátt sem
stendur. Þeir segjast ekki geta
greitt j>að kauj>, sem nú sé
heimtað. Og jæir segja það
vafalaust satt. Sveitabúskapui’-
inn getur ekki borið hið háa
kaupgjald. Þrátt fyrir alla
hjálpina, sem ríkisvaldið lætur
bændunum í té, vilja margir
jxeirra losna við búskapinn og
jarðirnar. Ráðlierrann er xninn-
ugur á góðgei’ðir núverandi
stjórnar i garð bændanna, en
hann minnist ekki einu orði á
síðustu kaupliækkanir, en j>ær
hafa mjög dregið kjark úr
bændum og gert j>á fátækari en
]>eir voru áður. Þetta tómlæti
ráðlierrans — að minnast alls
ekki á hið háa kaupgjald, sem
nú er að lama eða sliga marga
bændur — er mjög undarlegt
jiegar þess er gætt, að ,j>að var
liann sjálfur, sem reið bagga-
muninn í síðustu alvarlegu
kaupdeilunni, sem liér hefir
vei*ið háð, og lagði j>ar með
kauphækkunina á bogin l>ök
sinna elskulegu vina og skjól-
stæðinga, bændanna. Hefði ó-
neitanlega farið vel á [>vi, úr j>ví
ráðlicrrann fór að guma af
lijálp og styrkvcitingum rikis-
valdsins bændunum til lianda,
að hann liefði líka minst á
kauphækkunar-„hjálp“ Stjórn-
arinnar. En hann lét ]>að ógert
og vonar sennilega, að slíkur
liégómi sé gleymdur.
Ráðherrann kemst víða lag-
lega að orði í grein sinni „til ís-
lenskra bænda“. Þegar hann
talar um óbilandi trú bænda á
„gæði landsins og bjartsýni á
framtið landbúnaðarins, ‘ þá
segir liann, að „trúin“ o. s. frv.
„sé nú svo rik orðin í brjóstum
alls þorra búenda, svo sem hún
aðeins fanst jafnrílc í brjósti
sárfárra forvígismanna áður“.
Hvergi mun þess getið í grein
ráðherrans, að haldið verði á-
fram að gefa út kaupfélagasög-
ur á kostnað ríkissjóðs, en
væntanlega er j>að talinn svo
sjálfsagður hlutur, að ekki taki
]>vi, að láta ]>ess getið sérstak-
lega. Hins vegar er j>að tekið
fratn um þessa ríkiskostuðu
sögu „Káupfélags Eyfirðinga“
að hún verði send öllum þeim
bændum, sem ráðherrann geti
„náð til“. Verður liún þá vænt-
anlega send öllum bændum
landsins, því að fráleitt verður
ráðherranum skolaskuld úr
]>ví, að „ná til“ þeirra allra.
Svo mun talið, að nu sé mik-
il fjárkreppa í landi og liagur
rikissjóðs með jirengra móti. —
Stjórnin lítur j>ó sennilega öðr-
um augum á það mál. — Er
liklegra að lienni j>yki nú ör-
vænt um, að takast muni að
koma fé ríkissjóðs i lóg með
góðu móti, er liún grípur til
jiess úrræðis, að gefa út á rik-
iskostnað slíka bók sem sög-
una af „Kaupfélagi Eyfirð-
inga“.
Andrée pðlfari
og félagar hans.
Eftir Ársæl Árnason.
Stöðin á Danaeyju.
Eins og áður er drepiö á, ætlaöi
Andrée aö leggja upp í pólförina
árið 1896. Þeir voru komnir með
ioftbelginn og allan útbúnað
noröur á Danaeyju þaö ár. Skýli
var reist fyrir belginn og hann
íyltur af gasi. Öllum þeim undir-
búningi var ekki loki'ö fyr en utn
mánaöamótin júlí—ágúst.
Fyrri hluta ágústmánaöar biöu
þeir byrjar, en árangurslaust.
Himi 15. ágiist ákveður Andréc
aö hætta viö förina þaö ár. Eftir
samningi við eigendur skipsins,
sem flutti þá þanga'ö og átti aö
aðstoða við burtförina, mátti það
ekki vera þar lengur en til 20. ág.,
\egna ishættu. Gasinu er hleypt
úr belgnum og faranguriiín flutt-
ur út í skipið.
Nærri má geta hve þungt þeim
hefir falliö þetta, sérstaklega
Andrée sjálfum. Hann lét þó alls
ekki lnigfallast, heldur bjó sig
enn undir förina næsta ár.
Hinn 14. ág. kom skip að
Danaeyju, er þeir ]>ektu fljótt og
tóku með fögnuði. Það var „Fram“
að koma lieim úr hinni frægu för
sinni um Ishafið, undir stjórn
Otto Sverdrups, sem nú er ný-
látinn. Foringi fararinnar, Frið-
]>jófur Nansen, var ekki með
skipinu. Hann haföi, sem kunnugt
er, farið af skipinu 14. mars árið
áður, við annan mann, Hjalmar
Johansen, og ætluðu þeir að
freista ]>ess, að komast á sjálfan
pólinn á skíðum. Nærri hálft
annað ár var nú liðið síðan, og
hafði enn ekkert írést aí ]>eim
félögum. — En þar var gæfan
með i för, þó a'ð i miklu meiri
tvísýnu væri teflt, en hjá Andrée
og þeim félögum. Nansen og
Johansen komu til Norður-Noregs
frá Franz Josefslandi nokkrum
I£i»istalsápa.
Stangásápa (bláhvít) fyrirliggjandi.
Þórdup Sveinsson & Co.
88
88
88
88
88
dögum á undan Frani, komust í
skipið og sigldu með því heim til
Oslóar.
Þeir Andrée og Nansen kyntust
i Stokkhólmi vorið eftir, og eins
og nærri má geta hefir Andrée
fengið ]>ar margvíslegar upplýs-
ingar, sem að gagni komu síðar.
Skömmu áður en Andrée lagði af
stað í seinna skiftið, fær hann bréf
frá Nansen, sem endar með þess-
um eftirtektarverðu oi'ðum:
„Og verið þér svo sælir! Á
timunum, sem í hönd fara, munu
margar hlýjar hugsanir berast til
yðar frá manni, sem telur sig geta,
hvernig svo sem gæfan snýr sér,
d.æmt manninn eftir verðleikum,
en ekki eftir gæfu hans.“
Áriö eftir fékk sænska stjórnin
þeim félögum fallbyssubátinn
„Svensksutid“ til afnota, og attk
]>ess höíðtt þeir satna skipið og
árið áðttr. Þeir lögðu af stað frá
Gautaborg 18. maí og komu til
Danaeyjar 30. sama mánaðar.
Það var þeim sérstakt happ, aö
skýlið fyrir loftbelginn stóð enn
uppi, nærri óskemt. Þó að menn
stæðu nú betur að vígi en hið
fyrra skiftið, var öllum ttndirbún-
ingi ekki lokið íyrr en 1. júlí.
Og nú bíða þeir byrjar.
Snemma ntorguns hinn n. júli
er kominn stinningskaldi af suð-
vestri. Kl. 8—9 er vindhraðinn
orðinn um 10 m„ en virtist vera
töluvert meiri í 300—400 metra
hæð. —
í vasabók Strindbergs segir
meöal annars svo (stílað til unn-
ustu hans): „Það var dýrðleg
stund, þegar loks var búið að
ákveða aö leggja af stað. Andrée,
Frænkel, eg og Svedenborg og
ennfremur Machuron (maður af
skipinu) fórum í land og athuguð-
um loftbelginn. Er við höfðum
nokkra stund rætt um möguleik*
ana á því, að leggja af stað, spurði
Andrée hvað við héldum: „Eigum
við að reyna eða ekki?“ Frænkel
var fyrst nokkuð óákveðinn, en
sagði svo að við skyldum fara. Eg
svaraði. „Eg áíit að'við ættum að
freista ]>ess“, 6g Svedenborg var
sömu skoðunar. Andrée var al-
vörugefinn og sagði ekkert. —
Þeir fara um borð í skipið og
Andrée segir strax við skipstjóra:
„Við höfum nú ráðið ráðum okkar
livort lagt skuli af stað eða ekki.
Félagar mínir vilja það, og þar
sem eg hefi ekki fullgildar ástæð-
ur á móti því, verð eg að fallast á
það, enda þótt eg geri það ekki
með heilum huga“.---------
Meðan þeir matast eru menn
sendir í land til þess að rífa skýl-
ið. Um kl. 1 eru þeir komnir að
loftfarinu, sem nú er farið að
vagga fyrir vindinum og toga í
tengslin. Andrée kallar: „Strind-
berg og Frænkel, eruð þið reiðu-
búnir að stíga upp í körfuna?“
Já!“
Andrée kallar: „Bregðið hnífn-
um á tengslin!“
Þá er klukkan 1,43 síðd.
Þeir, sem á landi eru, kveöja
með húrrahrópum. Loftfararnir
húrra fyrir ættjörð sinni.
Ferðin var hafin!
Loftferðin xi.—14. júlí 1897.
Áður en. sagt verður frá loft-
ícrðinni, og eins ferðinni á ísn-
um, er rétt að geta þess, hverjar
heimildirnar eru.
Eggert Claessen
ksstKréttar málaflntHlngsmalar
Skrifstofa: Hafnarstræti 5.
Sími 871. ViCtalstími kl. 10—12.
Meðal þess, sem fanst eftir þá
félaga, voru dagbækur þeirra.
Eftir Andrée fanst ein bólc alveg
fullskrifuð, alls 118 bls. í litlu
áttungsbroti, og var hægt að lesa
hana nærri undantekningarlaust
alla. Hún nær frá 1 x. júlx — 3. okt.
og segir ítarlega frá öllu, er fyrir
hann bar. Onnur bók fanst einníg
i vasa hans, og voru að eins
síða skrifuð í henni. Hún var svo
skemd, að lítið er hægt að lesa í
henni í samhengi.
Eftir Strindberg fundust 2 mæl-
inga- (observations-) bækur, sam-
tals 134 bls., mest útreikningar um
breiddar- og lengdarstig, ennfretn-
ur ýmsar minnisgreinir, skrá um
matarforða, um máltíðirnar o. fl.
Auk þess hefir hann haft írieð sér
vasaalmanak með dagbókarblöð-
um aftanvið. í sjálft dagatalið hef-
ir hann skrifað ýmislegt smáveg-
is til minnis, frá 11. júlí til 17. okt„
og á dagbókarblöðunum eru 36
bls. með stuttum minnisgreinum frá
loftferðinni og fyrstu dögunum á
ísnum. Einnig fundust eftir liann
9 bls. skrifaðar með hraðletri, stíl-
að til unnustu hans. Ennfremur 3
koi’t og riss af kortum.
Eftir Frænkel fanst veður-
fræði-dagbók (meteorologisk jour-
nal) yfir tímabilið 14. júlí til 3.
okt.
Alt þetta samanlagt, og auk
þess allmai-gar ljósmyndir, sem
mönnum tókst að íramkalla, eru
svo skýrar heimildir, að maður
getur nákvæmlega vitað hvar þeir
hafa verið, hvernig þeim hefir
liðið, um mataræði þeirra, útbxin-
aö o. s. frv., alt þangað til að alt
þagnar og hið óskýranlega tekur
við. —
Fraimh.
iiHiHHiiiiiNiiiiiiiiiiiiiiniiiiuii
XSWÍÍÍÍiOOOÍSOÍSOÖtiOOÍiOOtXStStXX
Skyndi-
salan.
SSit
~;t
Afsláttur af öllu.
í dag
“Þ sérstakt tækil'xeri á kvenna
og barna
1 Sokkum
svörtum og misl. úr ulL
baðmull og silki.
Ennfremur eru allar vör-
ur sem auglýstar liafa
verið í 1 • og 2. útsöluflokki
með sama lága verðinu.
ÍÍXitÍOfiOOtÍíiíÍOOOtÍtÍOÍiOOíSOOOOO
<IIIIIIIIIIIlBIBIIEll!illlUIillli!lflIB!ll