Vísir - 09.03.1931, Blaðsíða 2

VISIK
Ba'karasmjörlíki B.
Borðsmjörlíki „Prima“
Svínafeiti
Flórsykur
Bakaramarmelade
Hveiti
Rúgmjöl
Hálfsigtimjöl.
Gúmmístimplar
eru búnir til í
Félagsprentsmiðjunni.
Vandaðir og ódýrir.
Símskeyti
—o—
Osló, 8. niars.
l'niiecl Press. FB.
Vinnudeilur í Noregi.
Atvinnurekendur hafa sagt
upp launasaínningum við
50—60,000 verkamenn, í því
skyni að koma á lækkun launa.
Uni affár aðal-iðngreinar er að
ræða. — Samningum við alla
sjómcnn hefir verið sagt upp í
því skvni að koma á 12% launa-
lækkun.
Stokkhólmi, 8. mars.
United Press. FB.
Finskur málari látinn.
Látinn er í Stokkhólmi finski
málarinn Gallén. — Axel Valde-
mar Gallien, sem síðan 1905
kallaði sig G. Kalela, var fædd-
ur 1865. Var af mörgum talinn
fremstur finskra málara á
seinni tímum.
London, 8. mars.
United Press. FR.
Frá Bretlandi.
Áætlað er að kostnaður við
starfsmánnahald ríkisins, að
undanskildum her og flota,
verði 1931 387,612,572 sterlpd.,
en var 1930 381,809,411 sterlpd.
Osló 7. mars.
United Press. FB.
Ný heimsmet í skautahlaupi.
Auk áðurnefndra tveggja
nýrra heimsrrieta setti Evensen
önnur tvö ný heimsmet. Hann
rann þrjár milur enskar á 7
mínútum og 57 sekúndum og
2 mílur á 5 mín. og 6 sek.
London, 7. mars.
United Press. FB.
Snowden veikur.
Snowden fjármálaráðherra
liggur i blöðrubólgu, en áður
hafði hann legið i inflúensu
er búist við, að bann verði rúm-
fastur nokkurra vikna tíma.
Paris, 9. mars.
United Press. FB.
Kolanámuverkfall yfirvofandi
í Frakklandi.
Fulltrúafundur náinumanna
hefir samþykt tíllögu um verk-
fall í öllum námum landsins,
sem ráðgerl er að hefjist þ. 16.
mars. Fundurinn lét og þá ósk
i ljós, að vefnaðariðnaðarverka-
menn og hafnarverkamenn
mundu taka þátt í verkfallinu.
— Aniche námufélagið, sem
starfrækir námur skamt frá
Douai, hefir samþykt að 7,500
námuinönnum sé sagt upp
vinnu um stundarsakir frá
byrjun næstu viku að telja.
Norræna félagið.
—o—
Á stríðsárunum var Norræna
félagið stofnað í þrem af Norð-
urlöndunum, Danmörku, Nor-
egi og Svíþjóð, seinna bættust
Finnlending'ar og íslendingar í
liópinn, til mikillar ánægju fyr-
ir átofnendurna. Hefir félag
þetta eflst mjög nú seinustu ár-
in og haí’a nú allar deildirnar
nálægt 10 þús. félaga og á fél.
mörg hundruð þúsund króna í
sjóðum. Sérstaklega er sænska
deildin fjöimenn og rík.
Tilgangur Norræna félagsins
er, að efla kynningu og vináttu
milli Norðurlandaþjóðanna, og
gerir fél. það með fyrirlestrum,
bókaútgáfu, námskeiðum, mót-
um, fyrir stúdenta, blaðamenn,
verslunarmenn, skólafólk o. fl.
Félagið gefur út ársrit, sem er
hið prýðilegasta að öllum frá-
gangi, og í það rita altaf 'eiri-
hverjir fremstu vísindamenn
og rithöfuridar Norðurland-
anna.
Eitt af verkum félagsins hefir
verið að efna til hinna svo köll-
uðu þjóðlegu „vikna“, „norska
vikan“, „danska vikan“ o. s.
frv. Hafa þær oftast verið
haldnar Stokkhólmi. Þangað
liafa þá komið nokkrir helstu
vísinda- og listamenn landanna
og verið þar um vikutima, liald-
ið fyrirlestra, leikið, sungið og
haft listasýningar o. s. frv.
Þetta hefir vakið afar mikla
eftirtekt og vafalaust hafa „vik-
ur“ þessar haft mikla þýðingu
fyrir kynningu landanna. Néi er
eftir að halda íslenska viku, og
veit eg, að jiað er ósk og von fé-
lagsdeildarinnar í Svíþjóð, að
sem fyrst megi takast að efna
til einnar slíkrar viku í Stokk-
hóhni. Þvílíkur flutningur á ís-
lenskri menningu um nokkra
daga gæti og vafalaust haft
mikla þýðingu fvrir kynningu
á þjóð vorri og menningu, sem
svo fáir þekkja.
í sumar býður Norræna félag-
ið í Svíþjóð, skólafólki frá öll-
um Norðurlöndunum á mót, er
verður i Vermalandi og bvrjar
þann 3. júli og stendur yfir til
; 13. júli. Gert cr ráð fyrir að 24
menn frá hverju landi ásamt
fararstjóra geti komist að. Þar
verða fluttir fyrirlestrar, marg-
ar skemtiferðir verða farnar
um hið fagra Vermaland, meðal
annars verður hin heimsfræga
skáldkona Selma Lagerlöf
heimsótt og fleiri merkir lista-
menn. Þeir, sem hug hafa á að
sækja mótið ættu að gera und-
irrituðum aðvart sem allra
fvret: Adr. Fjölnisveg 11,
Reykjavík.
Þessi menningarstarfsemi
Norræna félagsins er svo marg-
vísleg og þarfleg, og áliugi
hinna Norðurlandaþjóðanna
svo mikill fyrir þessu samstarfi,
að það er okkur til stórrar
minkunar að taka ekki þátt i
samstarfi slíks félagsskapar.
Þar sem félagsskapur þessi
lillE!i!!l!ll!l!!li!I!!II3B!!Sa!IIIIIBIIIIIIIIIfllllia!IIII9IKIIIIII!!IIU!EIIIIIIII^
= Gpammófónai*
ss Af sérstökum ástæðum höfum við fyrirliggjandi
H 2 SKÁPFÓNA og 4 FERÐAFÓNA, tSSm
sem seljast með verksmiðjuverði að viðbættum kosln- aði. s
Þðrðnr Sveinsson & Co. n
III!BKIIIIIIIIIllBIII!ðl!8ll!ll!ll!KIIIBIIllllKilllli!B!lilIlll8l!!Blilll!!ii!IUIUÍ
ekki kostar okkur nein veruleg
úlgjöld, en, sem vafalaust get-
ur orðið okkur að gagni, er
ennþá síður ástæða til þess að
draga sig í hlé.
Norræna félagið var stofnað
hér á landi 1922.
Nýlega var kosin ný stjórn.
I henni eru: Mattliias Þórðar-
son fornmenjavörður, formað-
ur, Guðm. Finnbogason, lands-
bókavörður, Sig. Nordal pró-
fessor, cand. mag. Vilhjálmur
Þ. Gislason og undirritaður,
sem er ritari félagsins.
Þeir, sem vilja ganga í félag-
ið, geri svo vel og geri formanni
fél. eða undirrituðum aðvart.
Ársgjald er 5 kr. og fá þá félag-
ar ársrit félagsins fritt.
Guðlaugur Rosenkranz.
H. C. Andersen.
125 ára minning.
Eftir Richard Beck.
—o—
Frh.
Ekki stenclur Andersen framar-
lega sem leikritaskákl. Þó samdi
hann fjölda sjónleika og urSu sum-
ir vinsælir á leiksviÖi. Gamanleik-
urinn Dcn uyc Barselstuc er talinn
bestur þeirra, enda er hann fjörug-
ur og fyndinn; háð-skeyti höfund-
ar missa ekki marksins. Annars
jiarf ekki langt að leita skýringar-
innar á því, hversvegna Andersen
mishepnaðist leikritagerðin yfirleitt.
Hann varð helst að vera aðalper-
sónan — sögumaðurinn. Honum lét
ekki vel, að skapá persónur sér
fjærskyldar að eðli og hugsunar-
hætti. En í hiiiunrbestu leikritum
blandar ritarinn sér ekki í frásögn-
ina; hann er sem hlutlaus áhorf-
andi, er lætur sögupersónurnar lýsa
sér í orðum og athöfnum. og sæta
þeim örlögum, sem þær fá eigi um-
flúið samkvæmt lífsins órjúfanlega
lögmáli, — lögmáli orsaka og af-
leiðinga, að uppskeran yerði sáð-
inu samkvæm. Andersen lét heldur
eigi að sj’na á leiksviði sálarlegan
þroskaferil pei-sóna sinna, breyting-
arnar, sem verðá hljóta á skapgerð
þeirra og lífshorfi, sökum márg-
víslegra áhrifa ,er þær verða fyr-
ir. En slík lýsing á eðlilégum og
óhj ákvæmilegum skapgerðar-breyt-
ingum persóna sinna tókst Shake-
s[)eare svo snildarléga. Er engum
heiglum hent, að feta honum ]>ar
í spor.
Andersen var gæddur afarríkri
athugunargáfu, ekkért fór frarn hjá
honum; hið smávægilegasta og al-
gengasta klæðir hann í hinn skáld—
legasta búning. Hann blæs lífsanda í
það, sérti öðrum var kaldur og dauð-
ur virkileikinn. Gætir þessa í skáld-
sögum hans, en þó mest í ferða-
lýsingum hans. Segja má, að þær
séu fjölbreytt safn mynda úr for-
tíð og nútíð. Þeirra helstar eru:
En Digtexs Bazar, I Sverige, og /
Spanien. Hin skarpa athygli höf-
undar og skáldlegt hugarflug hans
eru hér ljósu letri skráð. En þó
dáist íhugull lesandi ef til vill mest
að því, hversu vel skáldinu tekst
að færa hughrif sín i hæfan orða-
búning. Það er sem maður sé ferða-
félagi Andersens, svo glöggar og
lifandi. eru lýsingar hans.
Þá er verðugt, að geta nánara
sjálfsæfisögu Andersens. Mit Livs
Evcntyr; kom hún út, sem fyr var
greint, 1855. En framhald hennar,
sem nær til 1867, var prentað, að
höfundinum látnum, 1877. Sjálfs-
æfisagan er mikið rit og merkilegt.
Hún lýsir ckki einungis æfiferli An-
dersens og skapgerð, heldur eimiig,
og það ckki að litlu leyti hugsunar-
hætti og mcnningu þeirrar aldar,
sem hann lifði á. Og margir merk-
ismenn, danskir og erlendir, koma
hér við sögu. En langmerkilegust er
bók þessi þó auðvitað sem nákvæm
lýsing á skaplyndi, þroskaferli og
hugsunarhætti hins sérkennilega
höfundar hennar. En Andersen er
einkar opinskár. „rétt eins og hann
sæti i skriftastól“, segir einn þeirra
manna, er af mestri samúð hafa mn
skáldið ritað, og af víðtækri þekk-
ingu.
Engu ómerkilegri en sjálfsæfisag-
an eru sögukaflar þeir, sem Ander-
sen ritaði miklu fyr (1832), um
æsku sína og námsár, og prófessor
Hans Brix sá um útgáfu á 1926,
undir titlinum H.C. Andcrscns Lcv-
ncdsbog. Er hér rniklu fyllri frá-
sögn um æskuár höfundar en i
sjálfsæfisögunni. Og nýju ljósi
varpar þessi eldri sjálfslýsing á
margt i æfi skáldsins og lundarfari.
Hér lýsir sér öfluglega hjartahrein-
leikur hans og sakleysi, og hin ríka
barnslund, senr einkendi hann til
hinstu stundar.
Að frarnan hefir, eftir ]>ví, sem
ástæður lágu til, verið bent á ýms
lyndiseinkenni Andersens. Skapgerð
hans var ýmsum þáttum ofin, full
af andstæðum. Hann var eins og
H. Topsöe-Jensen og Paul. V. Ru-
bow lýsa hönum i ágætri ritgerð
(American-S candinavian Review,
Apríl 1930) annarsvegar ákafur og
framtaksSamur, öruggur bjartsýnis-
maður, en einnig á hinn bóginn:
hugsjúkur og örvæntingarfullur,
kvalinn af mognuðu þuriglyndi og
heilsuleysi. Sál hans hvarflaði milli
þessara tveggja öfga; hann var
hamingjusamur ]>essa stundina, en
vansæll þá næstu. Þrátt fyrir alla
frægðina og fagnaðinn, sem urðu
hlutskifti hans í svo ríkum mæli,
var hann alla daga einstæðingur.
En þó mun mega segja, að bjart-
sýnin hafi löngUm orðið ofan á hjá
honum. l'essi snöggu geðbrigði
skáldsins koma fram bæði i sjálfs-
lýsingum haris og ö'ðrum ritum
hans. Og E. Collins, sem þekti hann
manna best. leggur áherslu á þessa
lyndiseinkunn hans. Hikar hinn fyr-
nefndi ekki við, að benda á skap-
bres'ti skáld-vinar síns, er sumir
hafa uefndir verið, en hann gleymir
ekki að minna á hina mörgu kosti
Andersens: greiðviknina, réttlætis-
kendina, fegurðarástina, guðrækn-
ina, trygð hans og hjartahlýju. En
alt þetta átti skáldið, svo setn rit
hans votta,
Eitt hið frumlegasta og merkasta
af öllum ritum Andefsens er „Bil-
lcdbog nden Billcdcr (Myndabók
án mynda). Ilér lætur skáldið tungl-
ið lýsa ýmsu því, sem fyrir sjón-
ir þess.hefir borið á ferðum þess
kringum jörð vora, Og í þessu safni
meistaralegra smámynda, blasir líf-
ið sjálft við oss í fjölbreytni sinni.
Hér eru gáski og gaman, fyndni
og fjör, sorg og viðkvæmni. Og
það, sem gerir frásagnir þessar enn
áhrifameiri, er einmitt þétta, að hin-
um f jarskyldustu andstæðum er hér
skipað hlið við hlið: Hér er litla
stúlkan, sem kemur til að kyssa
hænuna og biðja hana fyrirgefn-
ingar, tötrum klæddur smásveinn-
inn, sem deyr á konungsstóli Frakk-
lands, sveipaður purpuraklæðum, og
mærin indverska, sem setti logandi
lampa sinn út á bárur Gangesfljóts-
ins, til þess að ganga úr skugga mn,
hvort elskhugi hennar væri lífs eða
liðinn. Hið leyndardómsfulla bland-
ast hinu öfgaftilla í frásögninni um
fangann, sem í burt er fluttur, en
enginn veit hvert, og hann hefir
rispað á fangelsisvegginn sönglag,
— rúnir, sem ekki einu sinni máninn
fékk ráðið. Margt er hér annara
ógleymanlegra mynda. Og málið á
þessttm frásögnum er framúrskar-
andi þýtt og ljóðrænt.
Þetta einkennilega og snildarlega
rit Andersens, Billcdbog itdcn Bil-
leder, er auðsjáanlega, að efni og
frásagnarhætti, náskylt æfiiitýrum
hans. En þeitn á hann heimsfrægð
sína að þakka. Æfilangt var honmn
sarnt lítið um það gefið. að vera
kallaður „skáld barnanna“. Fyrsta
hefti æfintýranna kont út 1835. og
rak svo hvert annað, þangað til
1872. Sjálfttr greindi Andersen á
ntilli æfintýra og sagna (Eventyr
og Historier) ; sögurnar skortir hið
yfirnáttúrlega, sem er svo sterkur
þáttur í æfintýrunum, og þær hafa
minna alment gildi.
í fyrstu voru þeir harla fáir, ekki
síst í Danmörku, er' sáu hvert list-
gildi æfintýrin áttu. Þó var einn
maður nógu djúpskygn til að sjá
betur. Það var hinn skarpskygni
hugvits- og visindamaður, H.’ C.
Örsted. Hann fullyrti, að æfintýriri
mundu gera höfund þeirra ódauð-
legan, að þau væru hið listfengasta,
sem hann hefði skráð. En ekki var
skáldið á sama máli. Hann vildi
vinna 'sér frægðarnafn í hinum
stærri bókmentagreinum: skáldsög-
um og leikritum. Eri brátt unnu æf-
intýrin sér lýÖhylli, ekki sist erlend-
is, og er stundir liðu, lét Andersen
sér meira um þáu finnast. Alls eru
æfintýri hans og sögur 156 að tolu.
Sem vænta má, eru þáu ekki öll
jafn ágæt, en f jöldamörg þeirra eru
löngu viðurkend listaverk. Þau hafa
farið heimskauta milli og kann eg
ekki nöfn eða tölu á öllum þeim
tungum, sem']>au haía verið þýdd á.
Efni æfintýranna er sótt viða að.
Sum eru bygð á dönskum þjóðsög-
um, sem Andersen hafði heyrt í
æsku; önnur eru erlend að uppruna.
En þó'efnið sé lánað.þá hefir skáld-
ið jafnan lagað það i hendi sér og
sett á frásögnina sérkenni listar
sinnar. Mega æfintýrin því yfirleitt
kallast skáldskapur hans sjálfs. Og
hann hefir sjálfur skýrt frá uþp-
runa ýmsra þeirra. Eitthvert atvik.
einhver endurminning, eitthvað, sem
vakti eftirtekt hans, — það gat ver-
ið blóm, dýr eða leikfang — varð
honum oft efni æfintýra. 1 orðum
skáldsins: „Þau lágu i hug mér
sem frækorn, og þurftu eigi annað
en vindblæ, sólgeisla, eða malurtar-
dropa, svo að þau yrðu að blómi.“
Mörg æfintýrin eru þannig auðsjá-
anlega árangurinn af augnaþliks
innblæstri. Samt skyldi enginn ætla,
að skáldið hafi ekki lagt rækt við
að hefla þau og fága. Hann yfirfer
þau mörgum sinnum, uns íiaun
hafði klætt þau í hinn snildarlega
búning, sem almeflna aðdáun vekur.