Vísir - 21.03.1931, Blaðsíða 2

VISIK
m.
Fyrirliggjandi:
UMBÚÐAPAPPÍR 57 cm.
do. 40 —
do. 20 —
UMBÚÐAPOKAR frá 1/1(5 kg. til 10 k«.
Blöma og jartafræ
nýkomiS.
VALD. POULSEN.
Klapparstíg 29. Sími 24.
Fóðupvörup.
RúgmjÖl 10,25 sekkurinn,
ódýrari í 100 kg. sekkjum.
Maísmjöl, 10 kr. pokinn. Rland-
að hænsnafóöur, 15 kr. pokinn,
6 teg. saman. Hestahafrar á
12,50 pokinn. Heilmaís. Bygg.
Hveitikorn. Spratt, varpauk-
andi (kraft). Sendiö eða shnið í
Von.
Símskeyti
—o---
Stokkhólmi 20. mars.
United Press. - FB.
Bæjarstjórnarkosningar
•í Stokkhólmi.
.lafnaðannenn hafa unnið
sex ný sæti í bæjarstjórnar-
kosningum og hafa nú algerð-
an meiri hlula atkvæða í borg-
arstjórninni, eða 52 sæti af 100.
íhaldsmenn mistu fimm sæti,
en kommúnistar þrjú.
Helsingfors 20. mars.
United Press. - FB.
Stjórnarmyndun í Finnlandi.
Dr. Juho Sunila búnaðar-
leiðtogi liefir myndað stjórn
með þátttöku allra borgara-
flokkanna í hlutfalli við styrk-
leika jjeirra á þingi.
Cardiff, 20. mars.
United Press. FB.
Bresk aukakosning.
F rambjóðandi jafnaðarm.,
D. L. Davies, bar sigur úr být-
um í aukakosningúnni í Ponty-
pridd kjördæmi, hlaut 20,687
atkvæði, frambjóðandi frjáls-
lyndra, Mr. Crawshay, 8,868 al-
kvæði og Evans, frambjóðandi
ihaldsmanna 5,489.
Stokkhólmi, 20. mars.
United Press. F’B.
Verkfalli lokið.
Verkfallið í vefnaðariðnaðin-
um, sem stóð j'fir í mánaðar-
tíma, og leiddi af sér, að 34,000
verkámenn mistu atvinnu sína
um stundarsakir, er til lykta
leitt. Vinna hefst að nýju í
byrjun næstu viku. Aðeins um
óverulegar breytingar að ræða
á vinnusaniningunum frá því
sem áður var.
Helsingfors, 21. mars.
United Press. FB.
Frá Finnlandi.
Nýr úrskurður er fallinn í
máli Valleniusar, fyrveraudi
yfirmanns herráðsins, og
tveggja annara, sem voru riðnir
við tilraunina til að nema á
brott Stáhlberg og frú hans í
október. Hafði málunum verið
áfrýjað. Fangelsisvistartími
Valleniusar hefir nú verið á-
kveðinn 22 mánuðir, Kuussari
herdeildarforingja 2 ár og
Janne bifreiðarstjóra 16 mánuð-
ir. — Vallenius og Kuussari eru
báðir sviftir stöðum sínum.
Frá Alþingi
í g æ r.
—o—
Efri deild..
t. mál var frv. uni úrskurðar-
i'aJd sdttanefnda og var þaÖ sain-
þykt og sent neðri deild.
2. mál var hin mjög umtalaÖa
fyrirspurn Jótis Þorlákssonar til
fjármálaráÖherra. út af skekkjum
i bráðabirgÖauppgefð á tekjum og
gjöldum ríkissjóðs 1930.
Var fjölmenni svo mikiS saman
komið. til þess aÖ hlusta á umræS-
lírnar unt þessa fyrirspurn, aS pall-
arnir voru þéttskipaSir. suSúrstofa
efri deiklar troðfull, og áheyrend-
ttr hvar sem komist gúttt.
Jón Þorláksson talaSi fyrstur og
skýrSi fyrirspurnina og ástæÖurn-
ar fyrir henni. KvaS hann það fyrst
hafa vakið athygli sína, aS þó að
tekjuafgangur væri talinn síÖastliS-
in 3 ár, hefSu skuldir ríkissjóSs
samt aukist jaft og þétt. Sam-
kvæmt landsreikningum fvrir 1928
væri tekjuafgangúr 1.028 þús. kr.,
samkv. frv. um samþykt á lands-
reikn. fyrir 1929 væri afgangur
928 þús. þaÖ ár, og samkv. yfirliti
fjármálaráðherrans tæpl. 82 ])ús.
kr. áriS 1930. EitthvaS hlyti að
vera bogið við það, þegar sífelt
væri tekjuafgangur. en jafnframt
því aukning skulda.
1. liður fyrirspurnarinnar var á
þá leiS, hvers vegna fjármálaráS-
herra hefði taliS útgjöld til vega
og sítúa 550 þús. kr. lægri en þau
vortt. HefSi hann leitaÖ sér upplýs-
inga hjá einum yfirskoSunarmanni
landsreikninganna, Magnúsi GuS-
mundssyni. og fengiS Jressar upp-
lýsingar um greiðslur til vega og
síma, sem ItorgaSar hefðu veriS
1930:
Til vegamála 355 þús. kr. meira
en ráÖherrann hefði skýrt frá, og
til síma 203 þús. kr. meira en sagt
er í uppgerð ráSherrans. Samtals
eru þaS 558 þús. kr.
3. liður var á þá leið, hvers vegna
hann hefði úndanfelt að telja
kostnaSinn viS ýmsar verklegar
framkvæmdir, t. d. síldarbræSslu-
stöS. landsspítala, landssímastöS,
útvarpsstöS, Arnarhvál og „Súðar“-
kaupanna, sem alls næmi um 4\
milj. kr. SundurliSaSi hann þetta
þannig:
Til síldarbræðslustöSvar 1.300 ])ÚS
— Landsspítala ... . . 847 -
— símastöSvar . . . um J.OOO
— útvarpsstöðvar . . . . 770 —
— Arnarhváls 351 —
— SúSar-kaupanna ... 231 —
Alls . . 4.499 þús.
j. liður var hvers vegna ráðh.
hefði undanfelt að telja til útgjalda
það fé, sem variÖ var til hluta-
bréfakaupa í Útvegsbankanum, sér-
staklega ií miljón, sem beinlínis
var borguS út í þessu skyni. 3 mil-
jónir voru fengnar á þann hátt, aS
ríkissjóður tók að sér tilsvarandi
hluta enska lánsins frá 1921, sem
íslandsbanki hafði haft og greitt
vexti og afborganir af. En i.i mil-
jón var tekin aS láni hjá Hambros
banka og er því læinlínis greidd út
til bankans.
4. liðurinn var bein afleiÖing
hinna, sem á undan voru komnir,
hvers vegna ráðherrann hefði taliÖ
tekjiíafgang tæ]iar 82 þús. kr. í
staS þess aÖ greiSsluhalli hefSi sjá-
anlega orSiÖ um eða yfir 61 miljón
kr., scm jafnaSur hefSi veriS meS
lántökum.
Eftir aS Jón hafSi skýrt hvern
liS fyrirspurnarinnar, sneri hann
sér aS skýrslu f jármálaráSherra
um ríkisskuldirnar. Svo sem kunii-
ugt er, lét ráðherrann skifta þeim
í tvo flokka, eftir uppruna þeirra,
]). e. eftir því, hvort það eru eigin-
legar ríkissjóSsskuldir eða- hafa
gengiS til einhverra stofnana, svo
sem banka. Samkvæmt ])ví eru
skuklirnar samtals 40,2 milj., en í
fyrri flokknum einar 15,1 milj.
Sýndi Jón fram á, hve skifting
þessi er villandi, þvi aS vitanlega
skiftir þaS eitt máli, hvort ríkis-
sjóSur á aS greiSa vexti og af-
borganir eða ekki. Taldi hann upp
skuldir, sem ráÖherrann hafSi skip-
aS í síÖari flokkinn (bankaskuldir
o. fl.), en ríkissjóður ])arf aS
standa straíun af. svo sem stofn-
fjárlán Landsbankans 3 ntilj. kr.
Af því þarf ríkissjóður aS Irorga
allar afborganir, og ennfrenuir
vexti, nema því aS eins aS hreinn
ágóði bankans verSi 360 þús. kr' :
þá greiSir bankinn 6%. Ennfrem-
ur lán vegna hlutahréfakaupa i Út-
vegsbankanum 4I milj., og kostn-
aðarverS síldarverksmiSjunnar 1
milj. og 300 þús. kr.. sem tekiS
var af „bændaláninu": þar senr alt
væri í óvissu um borgunargetu
verksmiSjunnar yrSi aS telja þetta
ríkissjóSsskuld. YrSi ])etta samtals
8.800 þús. kr., og væru skuldir rík-
issjóðs, sem hann þyrfti aS standa
straum af, að minsta kosti 24 mil-
jónir kr.
Einar f jármálaráðherra tók
næstur til máls. SvaraSi hann
fyrsta liSnum þannig, aS þetta væri
fyrirframgreiSslur. svo sem oft
hefði tíðkast, þannig aS fjár-
greiSslur, sem áætlaðar væfu á
næsta ári, væru strax borgaðar út.
Nefndi hann ])ar til veg í Dala-
sýslu og Skaftafellssýshi.
2. og 3. HS tókílhsÉj&
hélt ])ví fram, aS upphæSirhar,
sem þar væri greindar, k.‘ttú--ckki
aS koma á rekstrarreikningi ríkis-
sjóðs. T. d. hefÖu útgjöld vegna
hyggingar ,,Es'ju“ ekki veriS talin
í yfirliti fjármálaráSherra 1924 né
í landsreikningi fyrir 1923. Annars
kvaS hann þaS, sem sig og Jón
Þorl. greindi hér á. vera aS eins
formsatriSi um hvernig færslunni
skyldi hagaS.
4. liðinn taldi hann barnalegan
og varla svaraverðan. Tekjuaf-
ganginn hefði hann auðvitað feng-
ið meS því að leg'gja saman tekju-
megin og gjaldamegin og draga svo
frá.
Ummælum og skýrslu Jóns urn
skuldirnar svaraSi ráðherrann
þannig, aS hann mætti skifta ríkis-
skuldunum eins og sér sýndist.
Jón svaraði })á r4Sherranum og
kvaðst viðurkenna, aS hann hefSi
gert grein fyrir nokkurri upphæS
af þessum 550 þús. til vega og síma.
ÞaS væri vegir í Dalasýslu og
Skaftafellssýslu og næmi 72 ]>ús.
kr. En hinu, um 478 ])ús. kr., ætti
hann ósvaraS.
Út af ummælum Einars um að
ekki hefði átti aS telja þessar upp-
hæðir, samkv. 2. og 3. liS fyrir-
spurnarinnar, á rekstrarreikningi,
þá væri þaS fyrirsláttur einn hjá
ráðh.. fundinn upp eftir aS fjár-
málaræðan var flutt, því að í henni
væru upphæÖir, sem álgerlega rækju
sig á þessa nýju kenningu hans.
TöluSu* þeir nokkurum sinnum
hvor; Jón Baldv. tók ennfremur til
máls og mælti að vonum hlýlega til
stjórnarinnar í þessum raunum
hennar.
3. rnál. Frv. um forkaupsrétt
kaupstaða, var samþykt út úr deild-
inni.
Hessian. Bindigarn. Sanmgarn.
Verðid mikið lækkað.
Þörönr Sveinsson & Co.
Neðri deild.
Þar stóÖu umræður allan fund-
artímann um frv. um búfjárrækt.
Eins og áður er getiÖ. har land-
búnaSarncfnd fram fjölmargar
breytingatillögur, en forsætisráðh.
var mótfallinn flestum þeirra. Voru
þær ýmist feldar eða sam])yktar, og
fr-v. síSan vísaÖ til 3. umr.
H. C. Andersen.
125 ára minning.
Eftir Richard Beck.
(Niðurl.)
Æfintýri Andersens og sögur eru
þvi fyrst og fremst ætluð börnum,
en hann hafði hina fullorðnu einn-
ig i huga, er hann skráði þau. Hann
segir í hréfi til skáldsins Tngemann :
„Eg gríp hugmynd viÖ hæfi hinna
fulíorÖnu — og segi svo frá fyrir
börn, minnugur })ess, aS pabbi og
mamma hlýSa oft á, og þeim verS-
ur eitthvaÖ aÖ fá til umhugsunar.“
Og þessa, að Andersen talaði bæSi
til hinna yngri og og hinna eldri,
verður hvarvetna vart í æfintýrum
lians; eins og lífið sjálft, horfa þau
öSru vísi viS frá sjónarmiði hir.s
saklausa en hins reynda og harðn-
aSa. BarniÖ les æfintýrið sögunnar
einnar vegna, og finnur þar næring
og unað. Hinn fullorðni finnur þar,
eða getur fundiS, dýpri merkingu,
eilífsanna lífspeki. ávöxt beiskrar
rdyns'lú Skáldsins sjálfs. Þvi aS baki
æfintýrisins bjasir raunveruleikinn
við i allri nekt sinni, oft harSur
og kaldur. En skáldið lýsir einnig
hinu fagra, þýða og milda. Hann
var ekki svo glámskvgn á mannlíf-
ið, að hann sæi aÖeins eina hlið
þess, svo sem háSfuglar og ofstæk-
ismenn gera. Freistandi væri, aS
sýna meS dæmum þessa dýpri merk-
ingu æfintýranna, kjarna þeirra, en
rúm leyfir þaS eigi. Þó fæ eg ekki
stilt mig um, aS minna enn einu
sinni á æfintýriS um „Ljóta andar-
ungann“.
Lætur Andersen hér ekki svipuna
dynja á skammsýni, þröngsýni og
efnishyggju ])ess lýðs, sein' fyrirleit
skáldið og lítilsvirti, uns hann hafSi
lýft vængjum sínum til flugs meS
svönununum, bræðrum sínum, þ. e.
uns hann hafði hlotiÖ viÖurkenningu
annarsstaSar frá? Er ekki skáldiÖ
hér aS jafna reikningana á meist-
aralegan hátt ? En 5 ])essari sögu
kemur einnig fram bjartsýni hans,
trú hans á sigur hins sanna, góSa
og rétta, og á þaS, að hinn lægsti
geti hafist til virÖingar.
Andersen hefir því náS takmark-
inu, er hann kveðst hafa sett sér:
að vcrða skáld fólks á öllum aldri.
Og þá verSur einnig skiljanlegt,
hvers Vegna honum var ekki um
})aS gefiS, aS vera kallaður „skáld
barnanna"; en meSal þeirra á hann
samt flesta og einlægasta aðdáend-
ur.
Engan mun undra, þó slíkt skáld
sem Andersen hafi haft áhrif á aðra
rithöfunda, enda hefir sú raunin á
orðiS. Löngu fyrir dauða hans mátti
sjá áhrif frá honum í dönskum
bókmeutum, og merkir danskir rit-
höfundar, t. d. Holger Drachmann,
hafa sótt efniviS í æfintýri hans.
Segja má einnig, að áhrifa Ander-
sens hafi orSiS vart í íslenskum
skáldskap. Jónas skáld Hallgríms-
son hafði míkiS dálæti á æfintýr-
um Andersens og skildi hann manna
best. Um þeta fara Hannesi Haf-
stein svo orð, í ritgerð sinní um
Jónas (Ljóðmœli eftir Jónas Hall-
gríinsson, Rvík, 1913). „Einkenni-
legt er líka, að hann og nokkrir
íslendingar með honum, voru meS
þeim fyrstu, sem viÖurkendu H. C.
Andersen sem skáld; annars var
altítt. aS hæðast aÖ honum framati
af. „LátiÖ þiS hann Andra mirtfi
vcra,“ var Jónas vanur aS segja;
og hve vel hann hefir skiliS hann,
er auðsætt á æfintýrunum „Leggur
og skel“ og „Fífill og hunangsr
fluga“, sem eru rituÖ í arida hans.“
F.r ])aÖ sæmd íslendingum, aÖ þeir
urSu svo snemma til aÖ meta skáld-
kosti Andersens. Má þar sérstak-
lega geta dr. Gríms Thomsens, sem
ritaði ágætan ritdórn um fyrstu
heildar-útgáfu ritverka Andersens.
Birtist ritgérð þessi í tímaritinu
Dansk Maanedsskrift, 1855. Er hún
skráð af þekkingu, skilnkigi og
i sainúS, og sýnir vel hversu snjall
ritdómari dr. Grímur var og vel aÖ
sér í fagurfræðum. Hér er gagn-
rýnandi, sem skilur hlutverk sitt;
hann grefur til kjarnans, metur og
vegur; markmiÖ hans er ekki það
eitt aÖ lasta, þó hann hinsvegar
bendi á galla meS kostum.
j AllmikiS eftir Andersen hefir
þýtt veriS á íslensku og birst í tíma-
ritum. Af kvæSum hans hafa Krist-
jáir- Jónsson og fleiri þýtt „HiS
deyjandi barn“. Bjarni Jónsson frá
Vogi hefir snúiS kvæðinu „Zom-
bien“ („Det har Zombien gjort“),
er það löng og skemtileg ljóSsaga,
og eitthvað fleira af kvæSum An-
dersens mun hafa veriÖ snúiS á ís-
lensku. Langmerkast íslenskra þýÖ-
inga á verkum Andersens er þó
hiklaust safn það úr æfintýrum
hans, sem Steingrímur Thorsteins-
son þýddi og út kom í tveim bind-
um 1904 og 1908; var seinna bind-
ið endurprentaS 1920. Auk þess
hafa komiS út í þýÖingum Steiu-
grínis tvær af hinum styttri sögum
(æfintýrasögum) Andersens Alpa-
skyttan (Isjomfruen) og Saga frá
Sandhólabygðinni (En Historie fra
Klitteme). Ekki þarf aS orSlengja
það, að þýðingar þessar eru prýSi-
legar. Nýtt úrval úr æfintýrum og
sögum Andersens köm út í tveim
bindum í Reykjavík 1927 og 1928,
en ekki er þýðandi nafngreindur.
VirSist hann haía unniS verk sitt
vel.
Ekki verÖur því neitaS, aÖ margt
af því, sem Andersen ritaði, er þeg-
fniifHiiiHíiiiiiimiiiiiimiiiiniiy
■ Nýit |
I Léreft. I
2S Landsins inesta úrval. SS
Sængurdúkar,
flónel hvítt. ' S
5 Verðið mikið lækkað. 9
jíata&utýfauiton
uiumuimimimmmmmmmii