Vísir - 14.03.1932, Blaðsíða 2

y l s i r
IgfeiriHm
Heildsðlobirgðir af ágætom eoskom
tTiooa, svðrtom og hTítom,
í ðllom algengom númerom.
firsetikosiiinnir i Drskiliíi.
—o—
Hindenburg lilaut 18.661.736 atkvæði, en
Hitler 11.338.571. — Hindenburg iilaut 49.6°/0
gildra atkvæða, en það nægir ekki, og fara
nýjar kosningar fram þ. ÍO. apríl n.k.
—o—
Berlín 13. mars. Mólt. 14.
United Press. - FB.
Kl. 11 e. h. stó.ðu atkvæðatöl-
ur í forsetakosningunni þann-
ig, að Hindenburg liafði feng-
ið 10.905.842 atkvæði, Hitler
6.783.385, Thalniann 2.922.833,
Diisterljerg 1.545 087 og Winter
60.210. — Einn af embættis-
mönnum stjórnarinnar sagði í
viðtali við United Press, að það
væri engan veginn örugt, að
Hindenburg fengi nægilegan
meiri hluta atkvæða, cn hins
vegar væri það góðs viti, að
forsetinn virtist hafa mjög
mikið fylgi, en það nnindi
lyfta undir liann, ef ganga yrði
til nýrra kosninga. — Mikil
þátttaka í kosnihgunum um
gervalt landið. Þátttaka kvenna
í kosningunum meiri eu karla.
— Kommúnistum og Nazistum
lenti allvíða saman. Að minsta
kosti þrír menn liiðu bana, en
þrettán sæ'rðusl í óeirðum i
Maoorúttindi,
sundrung og' hótanir.
—o—
Stjórnarliðið Jiefir talið sig'
eiga foringja jafaiaðarmanna
með húð og hári. Ráðherrarnir
Iiafa litið á þingmenn Alþýðu-
flokksins sem atkvæða-fénað
sinn. Þeir liafa talið sér hættu-
laust, að framkvæma hvert ó-
liæfuverkið á fætur öðru upp á
„væntanlegt samþykki“ fulltrúa
alþýðunnar, er á þing kæmi.
Núverandi ráðherrar, tveir
þeirra að minsta kosti, virðast
þannig lialdnir andlega, að þeim
sé ómáttugt að greina sundur
þjóðmálastefnur, eða mismun-
andi viðhorf í þjóðmálum, og
kunningsskap við einstaka
menn. Það er vitanlegt, að þing-
menn Alþýðuflokksins liafa
verið og eru kunningjar núver-
andi ráðherra. Og valdhöfunum
finst ákaflega furðulegt, að
þessir „góðu vinir“, sem marga
gjöfina hafa þegið úr lófa
stjórnarinnar, skuli nú vera
farnir að taka upp á þeim ó-
vanda, að berjast fyrir fram-
gangi stefnumála Alþýðufloklcs-
ins. Þeim finst ákaflega rang-
látt og skelfilegt, að vinirnir,
sjálfir ástvinirnir með bitann í
munninum, skuli nú bregðast
rétt eins og aðrir menn.
Síðasta lilað „Tímans“ má
heita einn samfeldur harriia-
grátur yfir vonsku mannanna
og vanþakklæti. — Því er lýsl í
löngu máli og hjartnæmu,
hversu clskulega „framsókniu“
hafi hegðað sér 1924, þegar
stjórnarskiftin urðu, og nú sé
þetta alt vanþakkað. Hún hafi
hjálpað „íhaldinu“ mikið á því
gær, er flokkum lenti saman,
kommúnistum, Nazistum og
öðrum.
Berltn 14. mars: Bráða-
birgða&kýrsla stjórnarinnar
um fullnaðarúrslit í kosning-
ununi: Alls greidd atkvæði
37.660.377. Hindenburg hlaut
18.661.736, Hitler 11.338.571,
Thálmann 4.982.079, Diister-
berg 2.557.876 og Winther
111.477 atkv. -— Hindenburg
liefir þannig ekki fengið nægi-
legan atkvæðafjölda, og verð-
ur því gengið lil kosninga á ný
þ. 10. apríl. Vegna þess hve
Hindeiiburg' liefir mikinn
fjölda atkvæða umfram Iiitler
er talið vist, að liann verði eiul-
urkosinn forseti Þýskalands.
84.4% kjósenda neyttu at-
kvæðisréttar síns.
Síðar: Lof tskev taf regnir
herma, að Hindenburg hafi
fengið 49,6% gildra atkvæða-
herrans ári, verið lunga-mjúk
og lipur og' ástúðleg' í allri sam-
vinnu. — Sannleikurinn er sá,
að hin fyrri framsóknarstjórn
liafði þá ekið öllu í strand og
þáverandi f jármálaráðherra
flokksins hafði litla og óljósa
hugmynd um fjárhag og af-
komu ríkissjóðs. Kom þá á
garig hin furðulega setning
fjármála-spekinga núverandi
stjórnarflokks, að skuldir ríkis-
sjóðs væri „þetta eða hitt“, cftir
þvi hvaða tölur væri notaðar.
Framsókn var ráðalaus jiá
eins og riú.
Stjórnarblaðið virðist þcirrar
skoðunar, að þjóðinni standi
hinn mesti háski af framgangi
allra réttlætismálá og mann-
réttinda. En óbærilegast verði
þó tjónið, ef þingið fari að
lirófla við stjórnarskránni í
nþgssu árferði“. Nú sé kreppa í
laridi, og þegar svo hagi til, sé
i raun réttri óðs nianns æði, að
vera að leitast við, að. þoka
nokkuru máli í réttlátara horf.
En sérstaklega muni þó reynast
háskasamlegt, að fara að breyta
stjórnarskránni og lirófla við
rariglátri kjördæmaskipun.
Meðan kreppan standi fari lang-
best á því, að 36% kjósandanna
ráði lögum og' lofum og kúgi
alla hina. — Tvo þriðju hluta
þjóðarinnar varði í rauninni
ekkert um það, hvernig landinu
sé stjórnað. iÞeir eigi bara að
þegja og láta þriðjunginn ráða,
því að annars kostar geti komið
upp „sundrung i landinu", eins
og' Timinn orðar þáð.
Það er ljóst af fjasi Tímans,
að stjórnina langar undir niðri
— ef hún Iiara þyrði — til að
hleypa öllu í bál og ofsa, ef
Eggert Giaessen
hæstaréttar málaf lu tningsmað ur
Skrifstofa: Ilafnarstræti 5.
Sími 871. Viðtalstími kl. 10-12.
lienni verður ekki leyft að silja
í ró og' næði á réttindum meiri
hlutans. Ilún virðist staðráðin i
þvi, að rísa öndverð gegn kröf-
um hverra tveggja manna af
Jiremur i kjördæmaskipunar-
niálinu. Húu fullyrðir, að slíkar
kröfur hljóti að velcja „sundr-
ung“ i þjóðfélagínu. Nú er aug-
ljóst mál, að krafan um liinn
helgasta rétl þegnanna, gelur
ekki valdið sundrung, nema því
að eins, að lienni sé tekið illa og
ósæmilega. Þeir, scm kröfuna
gera, fara ekki fram ó annað en
það, að elcki sé haldið fyrir
þeim sjálfsögðustu mannrétt-
indum. Þeir fara ekki fram
með neinum ofsa, en ábyrgðin
hvílir á þeim, sem þrjóskast við
að láta laus réttindin. Og sú
ábyrgð getur orðið þyngri en
svo, að bfsafengin og illfús dus-
ihnenni fái undir henni risið.
I siðasta blaði Tímans eru
liafðar i frammi hótanir uni
það, að þeir sem krefjisí nú um-
hóta í kjördæmamálinu og
fullra mannréttinda, megi eiga
von þungra refsinga, er jivi
verði við komið. Það ér ó-
neitanlega dálítið kátlegt, að sjá
blað stjórnarinnar, blað þeirra
manna, seni ráðgera í vandræð-
um sínum að stofna til sundr-
ungar og illinda, lieldur en að
fallást á sjálfsagðar réttlætis-
kröfur almennings, vera að
liafa í liótununi um, að jieim
saklausu skuli verða refsað. —
Og allra-kátlegast verður þó
jietta, þegar jiess er gætt, að
stjórnin, sem lælur hlað sitl
tala svo dólgslega, lekur nú nið-
ur af hræðslu og veit ekki sitt
rjúkandi ráð.
Tíu þúsund kjósendur í
Reykjavík og full tólf liundruð
i Hafnarlirði liafa lýst yfir þvi
með undirskrift sinni, að þeir
krefjist þeirra breytinga á
stjórnarskrá og kosnirigálögum,
að allir alþingisk jósendur liér á
landi hafi jafnan kosningarrétt.
— Stjórninni er óhætt að
treysta því, að þessum kjósönd-
um er full alvara. Hitt er og al-
veg víst, að mikiir hluti kjós-
anda um land alt er sama sinn-
is. — Það er og víst, að fylgi
fcænda við stjórnina fer nú
mjög' þverrandi, jafnvel í trygg-
uslu kjördæmunum. — Veldur
þar um miklu hinn dæmalausi
fjármála-ólifnaður hennar að
undanförnu, og eins liilt, að
stjórnin skuli treysta málstað
sínum svo illa, að liún telji sér
enga viðreisnar-von og bana
húinn, ef allir landsmenn hafi
jafnan kosningarrétt.
— — - i n' 11 —— -
Símskeyti
—o—
Stokkhólmi 14. nmrs.
■Unitcd Press. - FB.
Kreuger-firmun fá greiðslu-
frest.
Á næturfundi i sænska rilcis-
deginum voru samþykt lög uni
greiðslufrest (moratorium)
fyrir Kreugerfirmun og önnur
smærri firmu, sem standa í
nánu samhandi við þau.
Kauphöllin verður lokuð nokk-
ura daga, frá og með mánu-
degi að telja.
Búnaðarþættir II.
^o---
íbúðir í sveitum.
•—o—
Þvi verður ekki neitað, að
ibúðir i sveitum Iiafa ekki ver-
ið svo góðar, sem þörf liefði
verið. En þó höfðu gömlu bað-
stofurnar ýmsa kosti, er taka
verður til greina, er þær eru
bornar saman við nýtísku bygg-
ingarnar. Þær voru t. d. lilýrri,
væri vel gengið frá þeim, en
flest nýju húsin, og er það stór
kostur í þeim héruðum sem
erfitt er og dýrt að afla þess
eldiviðar, er þörf krefur til
jiess að hita upp liúsin sæmi-
lega. í öðru lagi voru þær ódýr-
ar, samanborið við aðrar þess-
konar byggingar. En jiær höfðu
líka ýinsa galla. Fyrst og fremst
voru þær oft fremur endingar-
litlar, vegna raka, sem gömlu
torfþökin. óttu mikinn þált i,
jivi þó þökin sjálf væru sæmi-
lega vatnsheld, var erfitt að búa
svo um að ekki sigi vatn úr
þeim ofari í veggina sein jiau
livildu á, og gáfu þeir svo frá
sér raka er varð jiess valdandi,
að timbrið fúnaði. Vegna þessa
vatns, er seig úr þökunum, urðu
veggirnir endingarverri, þó að
jiess munu dæmi, að veggir úr
torfi og grjóti, eða jafnvel torfi
eingöngu, liafi staðið tugi ára,
þar sem vatnið varð þeim ekki
að grandi.
Eftir að þakjárnið fór að
ryðja sér til rúms, var að visu
hægt að verja þökin fyrir vatni,
en þess'var ekki ætið gætt sem
skyldi, að verja veggina fyrir
þvi vatni, sem af þökunum
rann, og urðu því sumar fyrstu
járnþöktu baðstofurnar ending-
arverri en þær höfðu verið með
torfþökunum.
Á -síðari árum hafa margir
líorfið frá baðstofulaginu, og tel
eg efamál, Iivort bændur sjái
ekki eftir því fyr en varir. Síð-
an farið var að veila lán úr
„Byggingar og landnámssjóði“
hafa risið allslór steinsteypuhús
víðsvegar um land, og að því er
mér virðist, ekki síður á örreyt-
is- og útkjálka-kotum, sem ó-
líkleg virðast til þess, að búskaj)-
ur þar beri rándýr og allvíða ó-
þarflega stór ibúðarhús, eða sé
þörf á svo stórum liúsum, er
ekki eins mannfátt á sveita-
heimilum sem af er látið. Því
jafnvel þó bændur eigi fjölda
barna, þarf óvíða að ætla þeim
húsrúm heima er þau komast á
legg, þó að til séu undantekn-
ingar i því efni.
Steinsteypuliús eru undir
flestum kringumstæðum end-
ingarbest, þó eru til þau héruð,
cigi allfó, hér á landi, þar sem
eg ólít að alls ekki ætti að
byggja steinsteypu- eða slein-
hús, og mun eg víkja að því
síðar. Emifremur eru fiúsin ó-
vistleg séu þau ekki sæmilega
hituð upp, ekki síst séu þau
óþarflega stór, og þau eru svo
dýr, að þar sem þau eru að
mestu reist fyrir lánsfé, mun
mörguni reynast ofurefli að
standa straum af lánunum, þó'
nieð sæmilegum kjörum séu, og
erfitt að byggja þær jarðir, er
þær losna úr ábúð, sem slíkir
baggar livíla á, séu þær eklci
kostajarðir að einhverju leyti.
Það Verður því að leita að lieppi-
legri leið, til þess að bæta húsa-
kynni hænda alment, þannig, að
þau verði þeim ekki æfilangur
þrældómsfjötur.
Þar er varla um nema tvær
leiðir að ræða að svo stöddu.
Onnur er sú, að einhverjir húsa-
meistara vorra reynist svo liug-
vitssamir, að endurbæta svo
baðstofubyggingarnar gömlu,
að þær haldi kostum sinum, en
Josni við aðalgallana, enda ætti
það að vera framkvæmanlegt,
þegar tekið e’r tillit tíl aukinn-
ar þekkingar, og hagkvæmari
byggingarefna. En álitist þær,
einhverra liluta vegna ólieppi-
legar, er önnur leið til, sem of-
lítið hefir verið tekin lil greiiiri
hér á landi, þó nágrannaþjóðir
vorar hafi g'efið henni inikinn
gaum. Ýmsir merkir húsameist-
arar í nágraniialöndunuin liafa
unnið sleitulaust að því síðustu
árin, að kenna fólki að byggja
yfir sig, eftir efnum og' ástæð-
um, en umfram alt að liagnýta
sem besl þann liúsakost, sem
það getur veitt sér. Þessar smá-
íbúðir verða yfirleitt vinsælli í
sveitum vegna þess, að fjöldi
efnaminni bænda liafa svo lítið
meðferðis af liúsgögnum, en
meðal eldra fólks í.borgum og
stærri kauptúnum eru meira og
minna óþörf lnisgögn, er fólk
hefir í eftirdragi, versti þránd-
ur í götu þessara unibóta. Þar
er því aðalverksvið þessara
ínanna, að kenna yngri kynslóð-
inni að byggja yí’ir sig, eftir því
sem efni og tekjur leyfa. Þó
verður altaf þörí stærri íbúða
i stórborgunC þar sem loft er
slæmt, heldur en í sveitum, þar
sem gnægð er af hreinu og góðu
lofti. Þessi breyting ætti áreið-
anlega érindi til vor, og' þá ekki
síst til sveita. Litlar ibúðir, þar
sem nauðsynleguin liúsgögnum
er komið fyrir á sem haganleg-
astan lúilt, eru mun vistlegri
en stórar íbúðir, þar sem lirúg-
að er saman þörfum og óþörf-
um Iiúsgögnum, hvað innan um .
annað, því fáir una því til
lengdar, að láta herbergin
standa tóm, og'þess eru dæmi,
að menn hafi fengið fé að láni,
til þess að kaupa fyrir liúsgögn
i herbergi, sem þeir liöfðu lítið
eða elckert við að gera.
Litlu íbúðirnar er líka mun
auðveldara að hita upp, og er
það líka kostur. En hvernig svo
sem bygt er í sveitum, virðist
mér miðstöðvareldavélar nauð-
.synlegar í liverja sveitaíbúð,
þar sem ekki er rafmagn til þess
að liita upp með, þær veita
mikla lilýju, án aukins cldivið-
arkostnaðar, ])ví víða verður að
nota eldavél nieira eða niiniia
allan daginn livort sém er.
Þá kem eg að því sem eg
mintist ó fvr, að þau héruð væru
til, sem eg áliti að ekki ætti að
Iiyggja steinsteypulnis nefnil.
jarðskjálftaliéruðin. Eg veit að
vísu, að hægt er að byggja svo
úr járribentri sleinsteypu, að
liún þoli jarðskjálfta, en eg álit
að þau hús yrðu svo dýr, að
minsla kosli þar sem um gljúp-
an jarðveg er að ræða, að það
borgi sig alls ekki, því sænii-
lega vönduð timburhús skemm-
ast mjög'ljtið í jarðskjálftum.
Undir slíkum kringumstæðuin
er mest að óttasí eldinri i'timb-
urhúsum og þyrfti því að ganga
betur frá eldfærum og reyk-
háfum i þeim húsum, er standa
á jarðskjálftasvæðum en alment
er gert.
Þar 'seni föst klöpp er undir
er ininni hætta af jarðskjálft-
um, vegna þess að hreyfingarn-
ar eru ekki eins snöggar þar,
eins og í gljúpum jarðvegi, og
þar af leiðandi auðveldara að
ganga þar frá steinhúsurii, því
undir steinliús er standa á laus-
iim jarðvegi verður að mynda
undirstöðu alls hússins úr járn-
bentri steinsteyþu, það þykt og
traust lag, að það biíi ekki hvað